Xây dựng Đề án Khu hợp tác kinh tế qua biên giới Lào Cai (Việt Nam) - Vân Nam (Trung Quốc)

Chiều 19/9/2025, tại Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương, Bộ Công Thương và UBND tỉnh Lào Cai phối hợp tổ chức Hội thảo lấy ý kiến xây dựng Đề án Khu hợp tác kinh tế qua biên giới Lào Cai (Việt Nam) - Vân Nam (Trung Quốc).

Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân và Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai Nguyễn Thành Sinh đồng chủ trì Hội thảo. Tham dự Hội thảo có lãnh đạo Sở Công Thương tỉnh Lào Cai - đại diện cơ quan thường trực của Tổ công tác xây dựng Đề án; lãnh đạo Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương - đơn vị tư vấn; đại diện các Cục, Vụ thuộc Bộ Công Thương, các đơn vị tỉnh Lào Cai, các chuyên gia, nhà khoa học, đại diện doanh nghiệp.

Bộ Công Thương và UBND tỉnh Lào Cai phối hợp tổ chức Hội thảo lấy ý kiến xây dựng Đề án Khu hợp tác kinh tế qua biên giới Lào Cai (Việt Nam) - Vân Nam (Trung Quốc).

Phát huy vị trí địa kinh tế của các cửa khẩu biên giới đất liền Việt - Trung

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Thứ trưởng Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết, trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, quan hệ hợp tác kinh tế - thương mại giữa Việt Nam và các nước láng giềng, đặc biệt là Trung Quốc, đang phát triển mạnh mẽ và toàn diện.

Với chức năng quản lý nhà nước của Bộ Công Thương không thể không nói tới lĩnh vực giao lưu ngoại thương, giao thương qua biên giới với các nước láng giềng như: Lào, Campuchia, Trung Quốc. Trong đó quan hệ thương mại, xuất nhập khẩu với Trung Quốc là lớn nhất, do đó chúng ta cần tiếp tục khai thác tiềm năng, lợi thế này.

Thứ trưởng nhấn mạnh, Hội thảo lấy ý kiến xây dựng Đề án Khu hợp tác kinh tế qua biên giới Lào Cai (Việt Nam) - Vân Nam (Trung Quốc) diễn ra trong bối cảnh hiện nay cần có những động lực mới cho phát triển giao thương, trong đó có thương mại biên giới.

Việt Nam hiện đang đẩy mạnh hội nhập kinh tế quốc tế và tận dụng tối đa tiềm năng thương mại biên giới theo định hướng của Nghị quyết số 11-NQ/TW và các hiệp định quốc tế. Đặc biệt, tuyến biên giới Lào Cai - Vân Nam không chỉ là cầu nối chiến lược giữa Việt Nam và thị trường rộng lớn Tây Nam Trung Quốc, mà còn là điểm nút quan trọng trong chuỗi giá trị kinh tế ASEAN - Trung Quốc.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân nhấn mạnh cần tiếp tục khai thác tiềm năng, lợi thế trong quan hệ thương mại, xuất nhập khẩu với Trung Quốc

Theo TS. Nguyễn Văn Hội, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương, Đề án Khu hợp tác kinh tế qua biên giới Lào Cai (Việt Nam) - Vân Nam (Trung Quốc) được xây dựng dựa trên cơ sở quán triệt chủ trương của Đảng, Nhà nước về phát triển kinh tế biên giới và hội nhập quốc tế; đặc biệt bám sát Quyết định số 1620/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch triển khai xây dựng Lào Cai trở thành Trung tâm kết nối giao thương kinh tế giữa Việt Nam và các nước ASEAN với vùng Tây Nam - Trung Quốc.

"Đây là định hướng chiến lược đặt ra yêu cầu cấp thiết phải hình thành một mô hình hợp tác kinh tế mới, có cơ chế đặc thù nhằm phát huy vị trí địa kinh tế của các cửa khẩu biên giới đất liền Việt - Trung", TS. Nguyễn Văn Hội nhấn mạnh.

TS. Nguyễn Văn Hội, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương cho biết, Đề án Khu hợp tác kinh tế qua biên giới Lào Cai (Việt Nam) - Vân Nam (Trung Quốc) được xây dựng dựa trên cơ sở quán triệt chủ trương của Đảng, Nhà nước về phát triển kinh tế biên giới và hội nhập quốc tế

Ông Nguyễn Thành Sinh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai cho biết, việc nghiên cứu, xây dựng Khu hợp tác kinh tế qua biên giới không chỉ là nhiệm vụ riêng của tỉnh Lào Cai mà còn là sự cụ thể hóa các chủ trương, định hướng chiến lược lớn của Đảng, Nhà nước và các thỏa thuận cấp cao giữa hai quốc gia Việt Nam - Trung Quốc.

Nghị quyết số 11-NQ/TW ngày 10/02/2022 của Bộ Chính trị về “Phương hướng phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Trung du và miền núi Bắc bộ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” đã xác định một nhiệm vụ chiến lược: “… đưa Lào Cai trở thành trung tâm kết nối giao thương kinh tế giữa Việt Nam và các nước ASEAN với vùng Tây Nam Trung Quốc”. Tinh thần này tiếp tục được khẳng định trong Tuyên bố chung Việt Nam - Trung Quốc ngày 15/4/2025, khi Lãnh đạo cấp cao hai nước nhất trí "tích cực nghiên cứu thí điểm triển khai mô hình khu hợp tác kinh tế qua biên giới, cùng xây dựng chuỗi công nghiệp, chuỗi cung ứng an toàn, ổn định". Đặc biệt, Quyết định số 1620/QĐ-TTg ngày 20/12/2024 của Thủ tướng Chính phủ đã chính thức giao nhiệm vụ cho tỉnh Lào Cai chủ trì xây dựng "Đề án thí điểm mô hình mới về Khu hợp tác kinh tế qua biên giới", trình cấp có thẩm quyền trong năm 2025.

Sự cần thiết của Đề án không chỉ đến từ định hướng vĩ mô mà còn xuất phát từ yêu cầu cấp bách của thực tiễn. Thực tế cho thấy, mô hình thương mại hiện tại còn thiếu bền vững và phụ thuộc nhiều vào các yếu tố bên ngoài. Lào Cai chưa thể phát huy hết tiềm năng, còn dừng lại ở vai trò một điểm trung chuyển hàng hóa, trong khi phần lớn giá trị gia tăng được tạo ra ở nơi khác. Trong khi đó, phía tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) đã và đang đầu tư mạnh mẽ, áp dụng các chính sách khuyến khích rất hấp dẫn để phát triển Khu hợp tác phía Hà Khẩu.

"Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với Việt Nam trong việc phải có một bước đột phá mang tính thể chế để hợp tác bình đẳng, cùng có lợi và tránh bị tụt lại phía sau trong cuộc cạnh tranh kinh tế khu vực", Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai cho biết.

Ông Nguyễn Thành Sinh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai cho biết, việc nghiên cứu, xây dựng Đề án là cơ sở để kiến nghị Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành một Nghị quyết riêng về việc thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù cho Khu hợp tác kinh tế qua biên giới Lào Cai.

Mô hình hợp tác mới và các lĩnh vực hợp tác trọng tâm

Theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai, Khu hợp tác kinh tế qua biên giới sẽ là hạt nhân thu hút các dự án đầu tư quy mô lớn, công nghệ cao, không chỉ cho Lào Cai mà còn tạo hiệu ứng lan tỏa, lôi kéo sự phát triển của các tỉnh miền núi lân cận. Mô hình này sẽ giúp hình thành các chuỗi giá trị hoàn chỉnh ngay tại vùng, từ sản xuất, chế biến sâu đến logistics và xuất khẩu, nâng cao giá trị cho nông sản, khoáng sản của địa phương, đưa Lào Cai và cả vùng thoát khỏi vị thế của một nơi chỉ xuất khẩu nguyên liệu thô. Đồng thời, với việc nâng cấp đồng bộ hạ tầng giao thông đa phương thức, Lào Cai sẽ củng cố vững chắc vị thế là cửa ngõ ngắn nhất, hiệu quả nhất kết nối thị trường rộng lớn Tây Nam Trung Quốc với các nước ASEAN qua hệ thống cảng biển Hải Phòng - Quảng Ninh.

Sản phẩm cuối cùng, quan trọng nhất của Đề án chính là cơ sở để kiến nghị Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành một Nghị quyết riêng về việc thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù cho Khu hợp tác kinh tế qua biên giới Lào Cai.

Hội thảo đã nghe đại diện Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương trình bày dự thảo Đề án Khu hợp tác kinh tế qua biên giới Lào Cai (Việt Nam) - Vân Nam (Trung Quốc).

Trong đó, về nội dung hợp tác giữa Lào Cai và Vân Nam, Đề án đề xuất mô hình “Hai quốc gia, hai khu công nghiệp” hay “Hai nước - Hai khu vực - Một cơ chế phối hợp” với các lĩnh vực hợp tác trọng tâm bao gồm:

Kết nối hạ tầng: Kết nối hạ tầng giao thông, logistics, năng lượng và viễn thông để tạo ra một không gian kinh tế không rào cản vật lý;

Phối hợp chuỗi công nghiệp: Bố trí các ngành công nghiệp mang tính bổ trợ cho nhau, tránh cạnh tranh trực tiếp, hình thành chuỗi cung ứng xuyên biên giới, chẳng hạn như chế biến nông sản, sản xuất lắp ráp, và thương mại điện tử;

Hài hòa chính sách: Cùng xây dựng các chính sách tương đồng về tạo thuận lợi đầu tư, thông quan hàng hóa, và các cơ chế ưu đãi khác để tạo ra một môi trường kinh doanh thống nhất, hấp dẫn;

Xây dựng cửa khẩu thông minh: Áp dụng công nghệ số để chia sẻ dữ liệu, rút ngắn thời gian và chi phí thông quan, thúc đẩy thương mại điện tử xuyên biên giới.

Đề án cũng phân tích tiềm năng của Lào Cai với vị trí địa lý thuận lợi, hệ thống hạ tầng giao thông hiện đại như cao tốc Hà Nội - Lào Cai, đường sắt liên vận Lào Cai - Côn Minh, và đề xuất các giải pháp cụ thể: quy hoạch khu logistics thông minh, chính sách ưu đãi thuế như: miễn thuế cho vùng lõi, giảm thuế thu nhập cá nhân cho lao động chất lượng cao, cùng các cơ chế quản lý rủi ro...

Đại diện các Bộ, ngành, các Cục, Vụ thuộc Bộ Công Thương và các chuyên gia, nhà khoa học cùng tập trung thảo luận về các nội dung được quan tâm xung quanh việc hoàn thiện Đề án như: mô hình hợp tác phù hợp, quy hoạch không gian các phân khu chức năng; xây dựng các cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội về đầu tư, tài chính, hải quan, đất đai để đảm bảo tính đột phá và sức hấp dẫn của Khu hợp tác; mô hình tổ chức quản lý, cơ chế phối hợp song phương... Các chuyên gia cũng nhấn mạnh cần tham khảo kinh nghiệm từ các khu kinh tế của Trung Quốc và Malaysia, đồng thời đề xuất bổ sung cơ chế phối hợp liên ngành để đảm bảo an ninh, quốc phòng, môi trường và hội nhập theo các cam kết quốc tế...

Ngay tại Hội thảo, Lãnh đạo Bộ Công Thương, UBND tỉnh Lào Cai, Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương đã có những trao đổi, tiếp thu ý kiến của các đại biểu để góp phần hoàn thiện Đề án.

Ông Nguyễn Thành Sinh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai cho biết, những ý kiến góp ý, trao đổi tại Hội thảo là cơ sở quan trọng để địa phương hoàn thiện Đề án, bảo đảm chất lượng cao nhất trước khi trình Chính phủ và các cấp có thẩm quyền.

Để triển khai các công việc tiếp theo, UBND tỉnh Lào Cai giao Sở Công Thương Lào Cai, với vai trò là cơ quan thường trực của Tổ công tác, chủ trì, phối hợp chặt chẽ với Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương và các cơ quan liên quan, khẩn trương tổng hợp, nghiên cứu, tiếp thu đầy đủ các ý kiến tại Hội thảo để hoàn chỉnh dự thảo cuối cùng của Đề án. Quá trình hoàn thiện sẽ bám sát các mục tiêu, quan điểm chỉ đạo của Trung ương, bảo đảm Đề án có tầm nhìn chiến lược, có tính đột phá nhưng phải khả thi, phù hợp với thực tiễn phát triển của tỉnh Lào Cai và quan hệ hợp tác với tỉnh Vân Nam, Trung Quốc.

Kết luận Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân trân trọng cảm ơn các đại biểu, các đồng chí lãnh đạo tỉnh Lào Cai, các chuyên gia, nhà khoa học và đại diện các cơ quan liên quan đã đóng góp tích cực cho xây dựng Đề án.

Theo Thứ trưởng, từ các ý kiến thảo luận đã làm rõ thêm những điểm mạnh của Đề án, như phân tích hiện trạng tiềm năng Lào Cai với vị trí địa lý chiến lược, hệ thống hạ tầng giao thông đồng bộ và các giải pháp cụ thể: quy hoạch khu dịch vụ cửa khẩu, khu logistics thông minh; chính sách ưu đãi thuế cho doanh nghiệp, cá nhân; phát triển du lịch bền vững, xúc tiến thương mại và quản lý rủi ro....

Thứ trưởng đề nghị Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương chủ trì, phối hợp với Sở Công Thương tỉnh Lào Cai và các bộ, ngành liên quan tiếp thu toàn bộ ý kiến, chỉnh sửa và hoàn thiện dự thảo Đề án trước ngày 31/10/2025, trình Bộ Công Thương xem xét và báo cáo Chính phủ. Tỉnh Lào Cai khẩn trương triển khai các giải pháp thí điểm, như thành lập Nhóm công tác liên hợp quản lý Khu hợp tác kinh tế qua biên giới, ưu tiên đầu tư hạ tầng logistics và khu chế biến nông sản, khoáng sản, đồng thời phối hợp với phía Vân Nam để ký kết các thỏa thuận song phương cụ thể trong quý IV/2025. Các cơ quan Trung ương tăng cường hỗ trợ, đặc biệt về chính sách thuế, hải quan số hóa và quản lý rủi ro nhằm đảm bảo tính khả thi cao với nguồn lực tài chính từ ngân sách địa phương và nguồn thu xuất nhập khẩu, báo cáo tiến độ hàng quý phải được gửi về Bộ Công Thương để giám sát. Thứ trưởng cũng đề nghị các chuyên gia và doanh nghiệp tiếp tục theo dõi, đóng góp thêm ý kiến cho dự thảo Đề án, nhằm nhân rộng mô hình sang các khu vực biên giới khác trong tiểu vùng GMS....

Việt Hằng