Xây dựng dự thảo Nghị định về phân loại đô thị theo trình tự, thủ tục rút gọn

Bảo đảm đồng bộ hiệu lực với Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Tường Văn cho biết, ngày 29/10, Bộ Xây dựng đã trình Chính phủ dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về phân loại đô thị.

Sau 40 năm kể từ khi đất nước thực hiện chính sách "đổi mới", quá trình đô thị hóa tại Việt Nam có những bước chuyển mình đáng kể. Ảnh: Nguyễn Việt Dũng.

Một trong những nội dung được đề cập tại dự thảo Nghị quyết là quy định Chính phủ quy định chi tiết về trình tự và kinh phí tổ chức lập, thẩm định, công nhận loại đô thị và công nhận trình độ phát triển đô thị; về chương trình, kế hoạch phát triển đô thị; phát triển đô thị thông minh, thích ứng biến đổi khí hậu, tăng trưởng xanh và phát triển bền vững. Dự kiến Nghị quyết sẽ có hiệu lực từ ngày 1/1/2026.

Để có cơ sở và kịp tiến độ trình Chính phủ ban hành Nghị định nhằm có hiệu lực cùng đồng thời với hiệu lực thi hành của Nghị quyết, Bộ Xây dựng kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho phép xây dựng Nghị định theo trình tự, thủ tục rút gọn (quy định tại Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật).

Dự thảo Nghị định gồm 5 Chương 28 Điều. Trong đó, Chương I, quy định chung, gồm 4 Điều. Chương II, chương trình, kế hoạch phát triển đô thị, gồm 6 Điều. Chương III, phát triển đô thị tăng trưởng xanh và ứng phó với biến đổi khí hậu, gồm 9 Điều.

Chương IV, trình tự lập, thẩm định, công nhận loại đô thị và trình độ phát triển đô thị, gồm 5 Điều. Chương V, tổ chức thực hiện và điều khoản thi hành, gồm 4 Điều.

Theo đại diện Cục Phát triển đô thị, dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số nội dung của Nghị quyết về phân loại đô thị tập trung quy định một số nhóm vấn đề.

Thứ nhất, dự thảo Nghị định quy định về việc xây dựng chương trình, kế hoạch phát triển đô thị; các trình tự lập, phê duyệt, công bố, lưu trữ chương trình, kế hoạch phát triển đô thị; đánh giá sự phù hợp của dự án đầu tư xây dựng khu đô thị với chương trình, kế hoạch phát triển đô thị; triển khai thực hiện chương trình, kế hoạch phát triển đô thị.

Thứ hai, dự thảo Nghị định quy định về việc phát triển đô thị tăng trưởng xanh và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Thứ ba, dự thảo Nghị định quy định về trình tự lập, thẩm định, công nhận loại đô thị và trình độ phát triển đô thị.

Thứ tư, dự thảo Nghị định quy định về tổ chức thực hiện bao gồm hướng dẫn về kinh phí lập chương trình, kế hoạch phát triển đô thị và đề án công nhận loại đô thị, báo cáo trình độ phát triển đô thị. Bên cạnh đó là các quy định về trách nhiệm quản lý Nhà nước của Bộ, ngành và địa phương.

Cần thiết ban hành Nghị định về phân loại đô thị

Theo Cục Phát triển đô thị, sau 40 năm kể từ khi đất nước thực hiện chính sách "đổi mới", quá trình đô thị hóa tại Việt Nam có những bước chuyển mình đáng kể.

Hệ thống đô thị cả nước tăng nhanh về số lượng, hình thành các vùng đô thị hóa cùng với các chuỗi, chùm đô thị phân bố rộng khắp các vùng, miền.

Việc xây dựng Nghị định quy định chi tiết một số nội dung của Nghị quyết về phân loại đô thị là cần thiết. Ảnh: Tiến Hào.

Không gian đô thị được mở rộng; hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng kinh tế - xã hội được quan tâm đầu tư theo hướng ngày càng đồng bộ và hiệu quả hơn; chất lượng sống của cư dân đô thị từng bước được nâng cao.

Bước đầu đã hình thành cực tăng trưởng kinh tế và trung tâm đổi mới sáng tạo; khoa học, công nghệ; giáo dục, đào tạo tại các đô thị lớn, nhất là tại Thủ đô Hà Nội và TP.HCM.

Tính đến trước ngày 1/7/2025, thời điểm thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, cả nước có 61/63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thực hiện việc phê duyệt chương trình phát triển đô thị tỉnh.

Khoảng 450/900 đô thị (gồm thành phố, thị xã và thị trấn) thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã phê duyệt chương trình phát triển đô thị cho từng đô thị.

Hiện nay mô hình tổ chức chính quyền địa phương đã có thay đổi dẫn đến một số quy định về nội dung, trình tự lập, thẩm định và phê duyệt chương phát triển đô thị tại Nghị định số 11/2013/NĐ-CP không còn phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp…

Về phân loại đô thị, đến tháng 8/2025, cả nước có 900 đô thị được công nhận loại đô thị, trong đó có 2 đô thị loại đặc biệt, 23 đô thị loại I, 37 đô thị loại II, 46 đô thị loại III, 96 đô thị loại IV.

Công tác lập, thẩm định, công nhận loại đô thị và trình độ phát triển đô thị đã được triển khai đảm bảo sự phối hợp liên ngành, đánh giá đầy đủ, chính xác, công khai, minh bạch theo các tiêu chí, tiêu chuẩn quy định về phân loại đô thị.

Tuy nhiên, trong bối cảnh thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, mô hình đô thị và đơn vị hành chính cấp xã đã có những thay đổi.

Các quy định tại dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về phân loại đô thị cũng đã có những điều chỉnh, thay đổi so với Nghị quyết số 26/2022/UBTVQH15 theo hướng đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho địa phương để nâng cao vai trò tự chủ, tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương.

Trong công tác phát triển đô thị tăng trưởng xanh Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Kế hoạch phát triển đô thị tăng trưởng xanh Việt Nam đến năm 2030 (Quyết định số 84/QĐ-TTg ngày 19/01/2018).

Thực hiện nhiệm vụ tại Quyết định số 84/QĐ-TTg, các địa phương trên cả nước đã chú trọng việc lồng ghép mục tiêu phát triển đô thị tăng trưởng xanh, ứng phó với biến đổi khí hậu và nước biển dâng trong quá trình nghiên cứu, triển khai lập Quy hoạch tỉnh theo quy định tại Luật Quy hoạch 2017…

Tuy nhiên đô thị tăng trưởng xanh là một khái niệm mới, do đó nhận thức của cộng đồng và doanh nghiệp nói chung; cán bộ lãnh đạo và chuyên môn tại các cơ quan quản lý nhà nước nói riêng còn hạn chế, chưa coi việc phát triển đô thị tăng trưởng xanh là mục tiêu phát triển bền vững, dẫn đến chưa thực sự chủ động thực hiện.

Về phát triển các đô thị ứng phó với biến đổi khí hậu, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Đề án Phát triển các đô thị Việt Nam ứng phó với biến đổi khí hậu giai đoạn 2021 - 2030 (Quyết định số 438/QĐ-TTg ngày 25/03/2021).

Các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương căn cứ theo các giải pháp, nhiệm vụ của Đề án để thực hiện ứng phó biến đổi khí hậu trong phát triển đô thị và đã có một số kết quả.

Theo đó, các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã hoàn thành nhiệm vụ việc soát các các đồ án quy hoạch đô thị và bổ sung, lồng ghép nội dung biến đổi khí hậu đối với những đô thị được đánh giá là chịu tác động nặng nề của biến đổi khí hậu;

Từng bước xác định các phân vùng rủi ro thiên tai cho khu vực đô thị; nâng cao nhận thức về công tác phát triển đô thị ứng phó với biến đổi khí hậu; triển khai nhiều dự án đầu tư về biến đổi khí hậu tại địa phương….

Dẫu vậy, các kết quả trên mới chỉ dừng lại trong khuôn khổ triển khai các hoạt động của Đề án phát triển đô thị Việt Nam ứng phó với biến đổi khí hậu được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, chưa được thể chế hóa thành quy định pháp luật để yêu cầu chính quyền địa phương, tổ chức, cá nhân có liên quan thực hiện…

Bên cạnh các cơ sở thực tiễn, dự thảo Nghị quyết cũng được xây dựng dựa trên các cơ sở chính trị, pháp lý quan trọng như Nghị quyết số 06-NQ/TW ngày 24/1/2022 của Bộ Chính trị về quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn số 47/2024/QH15; Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15…

"Từ các cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn, việc xây dựng Nghị định quy định chi tiết một số nội dung của Nghị quyết về phân loại đô thị là cần thiết", Thứ trưởng Nguyễn Tường Văn nhận định.

Tâm Vũ