Xây dựng mô hình vận hành bằng AI, mở ra cuộc cách mạng trong ngành Ngân hàng

Trí tuệ nhân tạo không chỉ còn là tiện ích

Phát biểu khai mạc Tọa đàm, TS. Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam đánh giá, giai đoạn hiện nay đánh dấu một bước chuyển về chất: ngân hàng không còn chỉ “ứng dụng công nghệ” theo kiểu nối thêm chức năng, mà đang tiến tới hình thái “ngân hàng vận hành dựa trên trí tuệ nhân tạo” - nơi AI được tích hợp vào lõi vận hành, từ mô hình ra quyết định, thiết kế sản phẩm, quản trị rủi ro, tuân thủ cho tới trải nghiệm khách hàng theo thời gian thực. Nói cách khác, ngành Ngân hàng đang bước vào quá trình tái định nghĩa mình như một nền tảng thông minh, tự thích ứng và có khả năng học hỏi liên tục.

TS. Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam tham dự và phát biểu khai mạc Tọa đàm

Số liệu quốc tế cho thấy xu hướng này đang diễn ra mạnh mẽ. Khảo sát của McKinsey năm 2024 ghi nhận 65% tổ chức toàn cầu đã ứng dụng AI định kỳ, đặc biệt trong phân tích dữ liệu và quản lý rủi ro. Báo cáo Deloitte cũng dự báo, các ngân hàng hàng đầu thế giới có thể cải thiện hiệu suất kinh doanh từ 27%-35% nhờ AI, với doanh thu bình quân trên mỗi nhân viên tăng thêm tới 3,5 triệu USD vào năm 2026.

Trả lời câu hỏi động lực nào thúc đẩy sự chuyển dịch trên, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng cho rằng, sự dịch chuyển này được thúc đẩy bởi nhiều yếu tố như: biên lợi nhuận truyền thống chịu áp lực; chi phí vận hành đòi hỏi tái cấu trúc ở cấp độ sâu hơn; khách hàng - đặc biệt là thế hệ số mong đợi các dịch vụ dự đoán trước được nhu cầu, phản hồi tức thời và cá nhân hóa.

Đồng thời, cạnh tranh từ Fintech, bigtech và các nền tảng thương mại số đang lấn sân sang dịch vụ tài chính ngày càng mạnh mẽ trong khi rủi ro gian lận, tấn công mạng, rửa tiền ngày càng tinh vi. Khung pháp lý cũng đang tiến hóa theo hướng yêu cầu minh bạch mô hình, khả năng giải trình và quản trị rủi ro bài bản hơn. Bối cảnh này tạo nên sức ép buộc ngành Ngân hàng phải bước sang giai đoạn AI là nền tảng, thay vì là tiện ích.

Vụ trưởng Vụ Thanh toán NHNN Phạm Anh Tuấn phát biểu tại Tọa đàm

Chia sẻ thông tin về các xu hướng quốc tế trong phát triển AI tại Tọa đàm, ông Phạm Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Thanh toán, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) cho biết, thế giới đang bước vào kỷ nguyên mới, nơi AI không còn là khái niệm xa vời, mà đã đi vào đời sống kinh tế - xã hội một cách sâu sắc. Tại nhiều quốc gia phát triển, AI đã trở thành công cụ hỗ trợ không thể thiếu trong hoạt động ngân hàng.

Ví như, Singapore, Hàn Quốc hay Liên minh châu Âu đã ban hành chiến lược quốc gia về AI, đặt trọng tâm vào tài chính – ngân hàng như một lĩnh vực ứng dụng ưu tiên. Các ngân hàng lớn tại Mỹ, châu Âu đã triển khai hệ thống AI để quản trị rủi ro, phát hiện gian lận và cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng.

Những kinh nghiệm này cho thấy, không chỉ giúp tăng năng suất, tiết kiệm chi phí, mà quan trọng hơn, AI đang thay đổi cách thức các ngân hàng định hình sản phẩm, dịch vụ để phục vụ xã hội tốt hơn.

Vụ trưởng Vụ Thanh toán cũng chỉ ra, ở Việt Nam, chuyển đổi số ngành Ngân hàng trong những năm gần đây đạt được nhiều kết quả ấn tượng. Tỷ lệ thanh toán không dùng tiền mặt tăng trưởng nhanh, số lượng giao dịch trực tuyến và qua di động tăng gấp nhiều lần so với trước. Nhiều ngân hàng thương mại đã chủ động đầu tư xây dựng nền tảng ngân hàng số, phát triển ứng dụng Chatbot, Trợ lý ảo, ứng dụng AI trong thẩm định tín dụng, quản lý gian lận.

"NHNN đã và đang đồng hành với quá trình này, thông qua việc ban hành các cơ chế, chính sách, hành lang pháp lý phù hợp, vừa đảm bảo an toàn, vừa khuyến khích đổi mới sáng tạo. Điều này khẳng định vai trò tiên phong của ngành Ngân hàng trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia", ông Phạm Anh Tuấn chia sẻ.

Để AI trở thành lợi thế cạnh tranh bền vững cho ngân hàng

Tại phiên trao đổi chuyên đề về ứng dụng AI trong lĩnh vực ngân hàng trong Tọa đàm, hai diễn giả là ông Nguyễn Quang Huy, Giám đốc Trung tâm Kỹ thuật và Khoa học dữ liệu Vietcombank và ông Shankar Raghavan, Giám đốc cấp cao, Khối Tư vấn dịch vụ, HPE khu vực châu Á - Thái Bình Dương đã chia sẻ những góc nhìn thực tiễn về lộ trình và giải pháp triển khai AI cho ngành tài chính - ngân hàng Việt Nam.

Ông Nguyễn Quang Huy cho rằng, dù công nghệ và dịch vụ hỗ trợ đã sẵn có, nhiều ngân hàng vẫn còn e ngại bước đi đầu tiên. Tuy nhiên, bối cảnh hiện tại thì pháp lý trong nước đã cởi mở hơn, với Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân mới ra và dự thảo Luật AI đang được hoàn thiện. Đây là nền tảng quan trọng để các tổ chức tài chính mạnh dạn thử nghiệm và ứng dụng AI trong hoạt động, nhất là ở những quy trình cụ thể, dễ đo lường hiệu quả.

Ông Nguyễn Quang Huy, Giám đốc Trung tâm Kỹ thuật và Khoa học dữ liệu, Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) và ông Shankar Raghavan, Giám đốc cấp cao, Khối Tư vấn dịch vụ, HPE khu vực châu Á - Thái Bình Dương

Từ kinh nghiệm quốc tế, ông Shankar Raghavan nhấn mạnh AI phải được nhìn nhận như một phần của chiến lược chuyển đổi tổng thể. Ông đề xuất lộ trình ba năm triển khai AI cho ngân hàng nên dựa trên ba trụ cột: tổ chức (nhân sự, trách nhiệm, quản trị thay đổi), quản trị (an toàn dữ liệu, bảo mật, tuân thủ) và công nghệ (mô hình vận hành AI phù hợp với chiến lược kinh doanh). Theo ông, rào cản lớn nhất không nằm ở công nghệ, mà ở “sự sẵn sàng thay đổi” khi nhiều ngân hàng vẫn có xu hướng cố gắng đưa AI vào quy trình cũ thay vì thiết kế lại từ đầu.

Đặc biệt, ông Raghavan đã dành nhiều thời gian để phân tích xu hướng AI tạo sinh (Generative AI) trong tương lai. Theo ông, Gen AI sẽ không chỉ dừng lại ở chatbot hay hỗ trợ khách hàng, mà sẽ mở rộng mạnh mẽ sang các lĩnh vực như xử lý hồ sơ vay, phân tích tài liệu tài chính, tự động hóa báo cáo tuân thủ và quản trị rủi ro. Những quy trình vốn mất nhiều tuần có thể rút ngắn xuống chỉ vài ngày, thậm chí vài giờ, nhờ khả năng đọc hiểu khối lượng tài liệu khổng lồ của Gen AI.

Quang cảnh Tọa đàm

Tuy nhiên, đại diện HPE cũng cảnh báo, để tận dụng được tiềm năng này, ngân hàng phải gắn liền quá trình triển khai với nguyên tắc “đổi mới an toàn”. Điều đó đồng nghĩa với việc kiểm soát chặt chẽ dữ liệu đầu vào, ngăn chặn rò rỉ thông tin, giảm thiểu hiện tượng “ảo tưởng” (hallucination) và đảm bảo khả năng giải thích kết quả. Chỉ khi đó, Gen AI mới thực sự trở thành công cụ tạo lợi thế cạnh tranh bền vững cho ngân hàng.

Theo đánh giá của các diễn giả, trong bối cảnh khung pháp lý đã dần hoàn thiện, các ngân hàng Việt Nam đang có cơ hội lớn để ứng dụng AI. Song để thành công, cần sự kết hợp giữa tầm nhìn chiến lược, quản trị chặt chẽ và bước đi thận trọng, gắn liền với lợi ích lâu dài cho khách hàng.

Hồng Sơn