Xây dựng nông thôn mới ở vùng đặc biệt khó khăn

Xây dựng đường giao thông nông thôn ở bản Búng, xã Môn Sơn, huyện Con Cuông, khu vực nằm trong vùng lõi Vườn quốc gia Pù Mát.

Cách làm này giúp người dân phát huy vai trò chủ thể, đẩy lùi tư tưởng trông chờ, ỷ lại, tạo khí thế thi đua giữa các gia đình, dòng họ, giữa các thôn, bản trong xây dựng nông thôn mới.

TỰ HÀO LÀ BẢN, LÀNG NÔNG THÔN MỚI

Xã biên giới Tam Quang, xã đầu tiên của huyện Tương Dương và tỉnh Nghệ An “cán đích” nông thôn mới vào cuối năm 2017 và đang phấn đấu đạt mục tiêu nông thôn mới nâng cao. Diện mạo của xã giờ đã đổi thay với những con đường nhựa, bê-tông nối các bản, làng, nhiều ngôi nhà được chỉnh trang, xây mới…

Trên địa bàn xã có năm dân tộc anh em sinh sống, gồm Thái, Kinh, Khơ Mú, Tày Pọng, Đan Lai với gần 1.900 hộ gia đình. Người dân sống chủ yếu bằng nghề trồng rừng, chăn nuôi, sản xuất nương rẫy. Năm 2015, tỷ lệ hộ nghèo của xã là gần 60%. Khi thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, với mục tiêu hoàn thành trong giai đoạn 2018-2020, nhiều tiêu chí được nhận định khó thực hiện.

Nhờ sự chỉ đạo sát sao và ưu tiên tập trung hỗ trợ nguồn lực của huyện, cộng với quyết tâm của đảng bộ, chính quyền và nhân dân, đến tháng 12/2017, Tam Quang đã đạt toàn bộ 19 tiêu chí nông thôn mới, về đích trước ba năm. Thu nhập bình quân hằng năm của người dân tăng lên 52,1 triệu đồng/người; tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 59,74% (năm 2012) xuống còn 4,78% (năm 2017). Là thôn đầu tiên của Tam Quang đạt chuẩn nông thôn mới, làng Bãi Sở phát triển mạnh các mô hình trồng cây ăn quả và chăn nuôi đại gia súc.

Tiêu biểu như trang trại vườn-ao-chuồng của gia đình ông Tống Văn Chiến, mô hình cải tạo vườn tạp trồng cây ăn quả của gia đình ông Lê Đăng Dần, mô hình nuôi bò vỗ béo và lợn sinh sản của gia đình bà Nguyễn Thị Phương,... Bà Phương cho biết, ngoài diện tích ruộng đất của gia đình, người dân mượn thêm đất từ các hộ dân trong làng để trồng ngô, sắn và cỏ làm thức ăn chăn nuôi. Với mô hình nuôi bò vỗ béo và lợn sinh sản, mang lại thu nhập hơn 200 triệu đồng/năm.

Chủ tịch UBND xã Tam Quang Kha Thị Hiền chia sẻ: “Tam Quang đã sớm xác định mục tiêu và quyết tâm thực hiện với phương châm tiêu chí nào dễ làm trước, nội dung nào tự làm được thì huy động sức dân để thực hiện. Chúng tôi chú trọng tuyên truyền để xóa bỏ tư tưởng trông chờ, ỷ lại vào Nhà nước của người dân và đội ngũ cán bộ. Xã phát huy vai trò của già làng, người có uy tín, vận động nhân dân hiến đất, tài sản và đóng góp tiền, ngày công xây dựng nông thôn mới.

Cùng với đó, xã phát động phong trào thi đua giữa các bản làng, cụm dân cư, kịp thời biểu dương những cá nhân, tập thể điển hình tiên tiến”. Tại xã Hữu Kiệm (huyện Kỳ Sơn), việc đạt chuẩn nông thôn mới đã giúp Kỳ Sơn “xóa trắng” xã chưa đạt nông thôn mới. Năm 2011, khi xây dựng nông thôn mới, tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo của xã là 72,8%. Đảng ủy xã Hữu Kiệm xác định phát triển mô hình kinh tế, nâng cao thu nhập cho người dân là mũi đột phá.

Với thế mạnh của địa phương, Hữu Kiệm tập trung phát triển chăn nuôi gia súc dưới tán rừng và trồng rau sạch phục vụ thị trường trong huyện. Bằng nhiều biện pháp thiết thực hỗ trợ người nghèo tham gia phát triển kinh tế, thu nhập bình quân đầu người tăng đáng kể từ hơn 8 triệu đồng/năm (2010), lên hơn 36 triệu đồng/ năm (2020) và hiện nay đạt gần 40 triệu đồng/năm. Xã hiện có đàn gia súc hơn 2.000 con và hàng chục mô hình trồng thanh long ruột đỏ, rau sạch, dệt thổ cẩm, sản xuất rượu cần.

ƯU TIÊN NGUỒN LỰC PHÁT TRIỂN HẠ TẦNG

Toàn huyện Kỳ Sơn hiện mới có bốn bản được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới. Trong nhiệm vụ, giải pháp thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới năm 2025, huyện xác định tập trung ưu tiên nguồn lực để hỗ trợ 12 bản (đăng ký năm 2021) và bảy bản (đăng ký năm 2024) về đích nông thôn mới. Ở cấp xã, huyện tiếp tục hỗ trợ sáu xã hoàn thành lộ trình đạt chuẩn nông thôn mới giai đoạn 2021-2025; phấn đấu đưa xã Nậm Cắn đạt chuẩn xã nông thôn mới (đạt 15/19 tiêu chí).

Trong số 12 xã của huyện Tương Dương, đã có bốn xã đạt 19/19 tiêu chí. Năm 2024, huyện phấn đấu có thêm năm thôn, bản đạt chuẩn nông thôn mới, nâng tổng số lên 14 thôn, bản. Năm 2025, huyện đặt mục tiêu xây dựng xã Tam Quang đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và bảy bản đạt chuẩn nông thôn mới.

Phó Chủ tịch UBND huyện Tương Dương Nguyễn Hữu Hiến cho biết: Sau khi đánh giá nguồn lực, huyện xác định tùy điều kiện cụ thể của từng xã để lựa chọn nội dung đầu tư phù hợp, thực hiện các tiêu chí với phương châm “Dễ làm trước, khó làm sau; việc ít tiền làm trước, việc cần nhiều tiền làm sau”, đồng thời ưu tiên các tiêu chí gần đạt chuẩn, các tiêu chí có tính lan tỏa lớn.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nghệ An Võ Thị Nhung chia sẻ: Trước khó khăn của các huyện miền tây trong xây dựng nông thôn mới, tỉnh đã ban hành bộ tiêu chí thôn, bản nông thôn mới áp dụng cho các xã miền núi, biên giới, gồm 13 tiêu chí, do Chủ tịch UBND huyện quyết định công nhận. Tỉnh có chính sách hỗ trợ 500 triệu đồng/xã đạt chuẩn nông thôn mới; 600 triệu đồng/xã nông thôn mới nâng cao; mỗi xã 2.800 tấn xi-măng; mỗi thôn bản 150 tấn xi-măng; 15 triệu đồng/vườn chuẩn;…

Sau hơn 13 năm triển khai, toàn tỉnh Nghệ An đã có 275/362 xã đạt chuẩn nông thôn mới, chiếm gần 76%; 102 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và 12 xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu; 10 đơn vị cấp huyện đạt chuẩn nông thôn mới; 223/1.027 thôn, bản tại các huyện miền núi đạt chuẩn nông thôn mới theo bộ tiêu chí của tỉnh.

Ở cấp huyện, Hội đồng thẩm định tỉnh đang hoàn thiện hồ sơ trình Trung ương thẩm định, công nhận huyện Nghĩa Đàn đạt chuẩn huyện nông thôn mới. Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh đang kiến nghị Trung ương tiếp tục ưu tiên, phân bổ nguồn lực xây dựng hạ tầng, nhất là giao thông, tạo động lực thúc đẩy phát triển. Thực tế thời gian qua, việc “xóa” các xã khỏi danh sách xã khu vực III ngay sau khi đạt chuẩn nông thôn mới là một rào cản lớn.

Tỉnh kiến nghị cần có lộ trình phù hợp hơn và tăng cường chính sách hỗ trợ trong xây dựng thôn, bản miền núi đạt chuẩn nông thôn mới. “Có nhiều thôn, bản nông thôn mới, sẽ có xã nông thôn mới. Nhiều xã nông thôn mới, sẽ có huyện nông thôn mới”, đây không chỉ là phương châm, mà còn là cách làm hiệu quả của Nghệ An trong thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia ở những vùng khó khăn.

TRẦN TRUNG HIẾU