Xây nhà ở cho công nhân - Hà Nội gặp những khó khăn nào?

Khu nhà ở xã hội tại phường Đông Ngạc, quận Bắc Từ Liêm

Đáp ứng được gần 13% nhu cầu về nhà ở cho công nhân

Theo Phó trưởng Ban quản lý Các Khu công nghiệp và Chế xuất (KCN&CX) Hà Nội ông Trần Anh Tuấn, qua các đợt giao lưu, đến thăm khu nhà ở cho công nhân lao động trên địa bàn Thành phố, ông nhận thấy công nhân lao động trong các khu công nghiệp thường có tuổi đời còn trẻ (chủ yếu từ 18 đến 35 tuổi). Vì vậy, ngoài những cá nhân chưa lập gia đình còn rất nhiều “gia đình công nhân” đang sinh sống trên địa bàn quanh khu vực khu công nghiệp.

Đối với những công nhân trẻ chưa lập gia đình có cuộc sống đơn giản hơn, họ thường tổ chức sống chung theo nhóm nhằm chia sẻ khó khăn chi phí về nhà ở và các sinh hoạt phí khác. Tuy nhiên, với nhóm “gia đình công nhân” cuộc sống phức tạp hơn. Ngoài chi phí về nhà ở, các khoản sinh hoạt phí khác trang trải cuộc sống cũng tốn kém hơn. Đặc biệt đối với các hộ gia đình có con nhỏ việc chăm lo ăn, học cho con cái khiến hầu như các gia đình công nhân không còn khả năng tích lũy kinh tế để mua những căn nhà ở xã hội. Họ chỉ trông chờ vào việc trợ cấp của nhà nước nhằm thuê những căn hộ phù hợp khả năng kinh tế và đảm bảo nhu cầu cuộc sống của hộ gia đình.

Tuy nhiên thực tế hiện nay Thành phố chưa đáp ứng được nhu cầu về nhà ở của công nhân lao động. Hà Nội có tổng số gần 170 nghìn công nhân nhưng thực tế mới đáp ứng được hơn 22 nghìn chỗ ở cho công nhân (chiếm gần 13%).

Phó trưởng Ban quản lý các KCN&CX Hà Nội Trần Anh Tuấn chia sẻ về những chính sách phát triển nhà ở cho công nhân trên địa bàn

Cụ thể, trên địa bàn thành phố Hà Nội hiện nay đang có 4 dự án nhà ở cho công nhân lao động tại các khu công nghiệp đã được triển khai xây dựng (một phần đã đưa vào khai thác sử dụng) với tổng công suất thiết kế khoảng 22.420 chỗ ở gồm: Dự án nhà ở công nhân thí điểm tại Kim Chung, huyện Đông Anh; Dự án nhà ở công nhân KCN Phú Nghĩa, huyện Chương Mỹ; Dự án Khu nhà ở công nhân Công ty Meiko; Dự án nhà ở công nhân Công ty TNHH Young Fast, tại KCN Thạch Thất - Quốc Oai.

Chưa có cơ chế phân cấp quản lý và đầu tư rõ ràng

Để đạt được mục tiêu phát triển nhà ở cho công nhân vào năm 2025 và năm 2023, Thành phố phải vượt qua được những khó khăn về cơ chế chính sách cũng như quỹ đất, nguồn vốn.

Phó Trưởng Ban quản lý các KCN&CX Hà Nội cho biết, về quỹ đất, các KCN hiện nay (chủ yếu là các KCN cũ) hầu hết chưa được quy hoạch quỹ đất phục vụ việc xây dựng nhà ở cho công nhân. Việc quy hoạch xây dựng và phát triển cũng như quản lý các dự án nhà ở công nhân lao động còn nhiều khó khăn do các dự án chủ yếu có tính chất là các công trình hạ tầng kỹ thuật, chưa rõ để thực hiện trách nhiệm với các công trình xã hội - phúc lợi - công cộng.

Về nguồn vốn (vốn của doanh nghiệp, vốn vay, vốn ngân sách) phục vụ chương trình phát triển nhà ở cho công nhân còn hạn hẹp, khó tiếp cận và chưa đáp ứng được nhu cầu. Các chính sách ưu đãi về vốn theo quy định của pháp luật hiện nay chưa đủ khuyến khích các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân đầu tư xây dựng nhà ở công nhân. Trong khi các dự án có thời gian thu hồi vốn kéo dài từ 20 - 30 năm. Vì vậy việc xã hội hóa, thu hút các thành phần kinh tế tham gia đầu tư xây dựng phát triển nhà ở công nhân còn gặp nhiều khó khăn.

Các diễn giả tham gia Tọa đàm Chỗ ở và nhà ở, nhu cầu cấp bách của công nhân do Báo Kinh tế & Đô thị, ActionAid Quốc tế tại Việt Nam (AAV), Quỹ Hỗ trợ chương trình, dự án an sinh xã hội Việt Nam (AFV) hợp tác tổ chức chiều 27/4.

Trong cơ chế chính sách, hiện chưa có cơ chế phân cấp quản lý và đầu tư cụ thể, rõ ràng cho các cơ quan, đơn vị về quản lý đầu tư xây dựng các dự án nhà ở công nhân lao động trong các khu, cụm công nghiệp. Cụ thể, theo quy định hiện có 2 gói hỗ trợ để thúc đẩy phát triển nguồn cầu, nguồn cung nhà ở xã hội, nhà ở công nhân khu công nghiệp và cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ gồm: Chính sách cho vay ưu đãi thông qua Ngân hàng chính sách xã hội đối với cá nhân, hộ gia đình để mua, thuê mua nhà ở xã hội, nhà ở cho công nhân; xây dựng mới hoặc cải tạo, sửa chữa nhà ở theo chính sách về nhà ở xã hội. Tổng nguồn vốn cho vay tối đa là 15 nghìn tỷ đồng; Cho vay hỗ trợ lãi suất 2%/năm trong 2 năm 2022-2023 thông qua hệ thống ngân hàng thương mại để xây dựng nhà ở xã hội, nhà cho công nhân mua, thuê và thuê mua, cải tạo chung cư cũ.

Đây là những chính sách rất cụ thể và thiết thực để thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội, tạo điều kiện thuận lợi cho người thu nhập thấp ở đô thị, cũng như công nhân ở các khu công nghiệp có điều kiện tiếp cận vay vốn mua nhà, tạo điều kiện thuận lợi cho công nhân có nhà ở để họ yên tâm công tác.

"Tuy nhiên cần phân cấp quản lý và đầu tư cụ thể, rõ ràng, thống nhất cho các cơ quan, đơn vị đối với việc quản lý đầu tư xây dựng các dự án nhà ở công nhân lao động trong các khu, cụm công nghiệp để đảm bảo hiệu quả", Phó trưởng Ban quản lý các KCN&CX Hà Nội bày tỏ.

Bên cạnh đó, Luật Nhà ở năm 2014 chưa có quy định cho phép Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam được tham gia đầu tư xây dựng nhà ở phục vụ cho công nhân khu công nghiệp nên thiếu cơ sở pháp lý để triển khai trên thực tế trong khi Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam là tổ chức đại diện cho quyền và lợi ích hợp pháp của công nhân lao động, có nguồn lực tài chính, đã thực hiện đầu tư trực tiếp vào một số dự án nhà ở thuộc khu thiết chế của công đoàn tại một số địa phương.

Ngoài ra, vấn đề thuộc về ý thức, trách nhiệm của doanh nghiệp. Đa số các doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh doanh trong các khu, cụm công nghiệp khi sử dụng lao động đều chưa quan tâm đúng mức đến việc xây dựng nhà ở cho công nhân và xem đó chủ yếu là trách nhiệm của xã hội, của Nhà nước, đặc biệt là khi Hà Nội chi vốn ngân sách xây dựng khu Kim Chung - ông Trần Anh Tuấn cho biết.

Vân Hà - Ảnh: Phạm Hùng