Xét xử vụ đại án Gang thép Thái Nguyên: Chọn nhà thầu phụ vì Thứ trưởng giới thiệu

Bị cáo Mai Văn Tinh – nguyên Chủ tịch Tổng Công ty Thép.

Nhà thầu này sau đó không thể hoàn thành các hạng mục được giao.

Sai vì tin cấp trên

Ngày 13/4, TAND TP Hà Nội tiếp tục xét xử vụ án thất thoát 830 tỷ đồng tại dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 của Công ty CP Gang thép Thái Nguyên (TISCO). Đây là dự án do TISCO làm chủ đầu tư, Tổng Công ty Thép Việt Nam (VNS) chỉ đạo và đơn vị trúng thầu là Tập đoàn Khoa học công nghệ luyện kim Trung Quốc (MCC).

TISCO và MCC đã ký hợp đồng EPC trị giá 160 triệu USD để xây dựng nhà máy luyện kim nhưng MCC sau đó không thực hiện đầy đủ và đòi tăng giá hợp đồng. Ngoài ra, nhà thầu phụ là Tổng Công ty Xây dựng Công nghiệp Việt Nam (VINAINCON) cũng không hoàn thành phần C (xây lắp) do không đủ năng lực.

Ngoài ra, hợp đồng EPC là trọn gói cố định nhưng phần C sau đó được chuyển hình thức sang hợp đồng theo đơn giá tức giá thay đổi theo từng quý.

Cơ quan truy tố cho rằng, hành vi chấp nhận yêu cầu tăng giá của MCC và giới thiệu cho VINAINCON làm nhà thầu phụ dù chưa đủ điều kiện khiến dự án được khởi công năm 2007 đến nay chưa hoàn thành. Thời điểm khởi tố vụ án, TISCO phải chịu 830 tỷ đồng tiền lãi phải trả cho các ngân hàng VDB và Vietinbank.

Tại tòa, bị cáo Mai Văn Tinh – nguyên Chủ tịch VNS khai việc chọn nhà thầu phụ là quyền của tổng thầu MCC nhưng chính bị cáo đã giới thiệu. Bị cáo này trình bày: “Chúng tôi theo chỉ đạo của cấp trên là giới thiệu VINAINCON cho MCC. Tôi cho rằng về nhà thầu phụ, VINAINCON hiệu quả nhất vì đây là doanh nghiệp lớn, có xuất phát từ xây lắp luyện kim.

Ngoài ra, có văn bản của Bộ Công Thương giới thiệu VINAINCON nên khi TISCO và Tổng Giám đốc VNS trình nhà thầu phụ, tôi đã giới thiệu”. Cũng theo bị cáo Tinh, Gang thép Thái Nguyên vốn được Trung Quốc lắp đặt nên việc chọn tổng thầu MCC từ Trung Quốc cũng phù hợp.

Tương tự, bị cáo Trần Trọng Mừng – nguyên Tổng Giám đốc TISCO cũng thừa nhận đã giới thiệu VINAINCON làm nhà thầu phụ thực hiện phần xây lắp vì có văn bản giới thiệu từ một Thứ trưởng Bộ Công Thương thời điểm đó.

Bị cáo Mừng nói, Thứ trưởng này giới thiệu VINAINCON là doanh nghiệp này của bộ, từng xây lắp nhiều công trình quan trọng. Ông Mừng thừa nhận VINAINCON sau đó không hoàn thành công trình nên bản thân ông có trách nhiệm vì đã giới thiệu nhưng cho rằng mình: “Sai vì tin tưởng cấp trên”.

Giải ngân từ năm 2007

Bị cáo Trần Trọng Mừng – nguyên Tổng Giám đốc TISCO.

Trước cáo buộc thay đổi phần C sang hợp đồng theo đơn giá, bị cáo Trần Trọng Mừng không thừa nhận và khai, lúc đó mình đã nghỉ hưu. Bị cáo này cho hay từng phân tích lý do không thể chuyển hình thức hợp đồng nhưng những người kế nhiệm ông vẫn chấp nhận việc này.

Bị cáo phân tích: “Điều chỉnh theo đơn giá là giá quý sau cao hơn quý trước, đến lúc nào đó nó vượt tổng mức đầu tư sẽ không làm được nữa. Việc điều chỉnh theo đơn giá cũng không khuyến khích nhà thầu làm việc bởi họ chờ quý sau giá tăng mới làm”.

Cũng lý giải việc giới thiệu VINAINCON, bị cáo Trần Văn Khâm – người kế nhiệm ông Mừng giữ chức Tổng Giám đốc TISCO cho rằng, VINAINCON từng thi công một số hạng mục tại dự án mở rộng giai đoạn 1 Gang thép Thái Nguyên. Do vậy, bị cáo Khâm tin rằng, doanh nghiệp này có đủ năng lực nhưng chỉ không đồng tình cách điều hành triển khai.

Vị này khai: “Khi tôi ký hợp đồng thầu phụ thì anh Cường, Tổng Giám đốc VINAINCON nói sẽ điều hành tập trung, chuẩn bị điều kiện thi công VINAINCON sẽ làm còn những công ty con chỉ là người thực hiện thôi. Tôi có ý kiến là anh phân cho mỗi công ty con một hạng mục sẽ hiệu quả hơn nhưng anh Cường nói phải điều hành tập trung”.

Trả lời câu hỏi về tổng mức đầu tư dự án, bị cáo Khâm khai theo phê duyệt của Chính phủ năm 2005, dự án có vốn 3.843 tỷ đồng trong đó chủ yếu là vốn vay các ngân hàng VDB và Vietinbank. Thời hạn vay từ 10 - 15 năm tùy hạng mục và việc giải ngân bắt đầu năm 2007 khi TISCO cho MCC tạm ứng 35 triệu USD.

Sau đó, tiền nhập khẩu thiết bị, máy móc cũng được ngân hàng giải ngân. Trước nghi vấn tiền vay còn dùng cho mục đích khác, bị cáo Khâm khẳng định, nguồn từ ngân hàng chỉ sử dụng cho dự án và chính các ngân hàng cũng thẩm duyệt việc này.

TISCO chưa từng đòi tiền

Cũng tại tòa ngày 13/4, đại diện TISCO cho biết, doanh nghiệp này đang yêu cầu Tập đoàn luyện kim Trung Quốc MCC tiếp tục triển khai xây dựng dự án theo đúng hợp đồng EPC đã ký.

“Căn cứ theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, TISCO tiếp tục yêu cầu MCC triển khai thực hiện EPC vì MCC còn nhiều vướng mắc, vi phạm theo kết luận. Từ ngày 29/3, chúng tôi đã khởi động lại đàm phán để MCC tiếp tục thực hiện dự án chứ chưa chấm dứt hợp đồng” – đại diện TISCO nói.

Trong phần xét hỏi, luật sư đặt câu hỏi, kết luận điều tra thể hiện TISCO đã chi cho dự án 4.423 tỷ đồng nhưng nhà thầu chỉ nhận 2.100 tỷ đồng, vậy số 2.300 tỷ đồng còn lại đang ở đâu? Đại diện TISCO từ chối trả lời câu hỏi này, cho hay chỉ có thể khẳng định đã thanh toán khoảng 90% giá trị hợp đồng EPC.

Người đại diện theo ủy quyền của TISCO còn đề nghị tòa án xem xét lại tư cách tham gia phiên tòa của doanh nghiệp này. Lý do, TISCO đang là nguyên đơn dân sự nhưng căn cứ Bộ luật Tố tụng Hình sự, nguyên đơn dân sự phải có đơn yêu cầu bồi thường và từ giai đoạn điều tra đến phiên tòa hiện tại, TISCO chưa từng có đơn. Đại diện TISCO cũng không khẳng định thiệt hại của mình là 830 tỷ đồng.

Thẩm phán lý giải, TISCO có 65% vốn Nhà nước nên trong số tiền lãi phải trả có cả tiền Nhà nước; các thiệt hại khác, cơ quan điều tra đang làm rõ; vậy phía TISCO có chấp nhận con số thiệt hại? Đại diện TISCO nói không có ý kiến, xin các cơ quan tố tụng xem xét.