'Xổ số vaccine Covid-19' tại Mỹ

Nate Engebrecht bị phổi tắc nghẽn mạn tính. Căn bệnh này khiến Nate có nhiều nguy cơ nhiễm nCoV và có thể diễn biến nặng hơn những người khác. Năm 2020, Nate phải nhập viện vì bệnh cúm. Các bác sĩ đã phải cấp cứu, trị liệu hô hấp suốt 4 giờ cho nam sinh Đại học Milwaukee (Mỹ).

Bà Kerri Engebrecht, mẹ của Nate, cảm thấy kinh hãi khi nghĩ về kịch bản con trai mắc Covid-19. Bởi nguy cơ tử vong của anh là rất cao. Khi vaccine Covid-19 bắt đầu được phân phối, họ dường như tìm thấy chiếc phao cứu sinh. Gia đình hy vọng nam thanh niên 19 tuổi sẽ được tiêm vaccine.

Tuy nhiên, nguồn cung cấp rất hạn chế. Chính vì thế, quan chức tại Wisconsin, nơi họ sinh sống, không biết khi nào người dân sẽ được tiêm chủng, ngay cả với trường hợp bị phổi tắc nghẽn mạn tính - nhóm vốn được ưu tiên theo khuyến cáo của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC).

Vaccine Covid-19 khan hiếm tại nhiều nơi, hệ thống xổ số ra đời với lý do đảm bảo công bằng cho tất cả người dân. Ảnh: Getty.

Hàng triệu người thuộc nhóm được ưu tiên nhưng không thể tiếp cận vaccine

Ước tính khoảng 81 triệu người trưởng thành tại Mỹ bị các chứng bệnh mà Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ xác định là có thể tăng nguy cơ tử vong, diễn biến nặng khi mắc Covid-19. Tháng 12, CDC đã chỉ định những người trên thuộc nhóm ưu tiên được tiêm chủng vaccine Covid-19, sau nhân viên y tế, người lớn tuổi và nhân viên của viện dưỡng lão, một số nhân viên khác ở tuyến đầu chống dịch.

Nate Engebrecht và mẹ - bà Kerri Engebrecht. Bà đang tìm cách để con trai mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính được tiêm vaccine sớm. Ảnh: The Washington Post.

Nhưng khuyến nghị này rõ ràng không thể thực hiện. Các bang tại Mỹ thay đổi hướng dẫn và vạch ra con đường riêng, không theo quy ước nhất định nào đó. Kết quả, người dân Mỹ có được tiêm phòng vaccine hay không phụ thuộc tình trạng bệnh, sức khỏe của họ nghiêm trọng đến mức nào.

Bà Kerri đã tới tòa thị chính của Tổng thống Biden tại Milwaukee để mong con trai được ưu tiên tiêm phòng Covid-19 sớm. Nhưng tình thế không thể thay đổi khi ông Biden trả lời điều này phụ thuộc vào quyết định của giới chức từng bang.

Căn bệnh ung thư phổi giai đoạn 4 của Lysa Buonanno không giúp bà đủ điều kiện ưu tiên tiêm phòng sớm. Nhưng bà là nhân viên bán thời gian tại trung tâm cứu hộ động vật ở Las Vegas. Vì thế, với lý do là nhân viên hỗ trợ cộng đồng tuyến đầu, Lysa được tiêm phòng trước.

Người phụ nữ 49 tuổi ở Henderson, Nevada, nói: “Tôi thực sự muốn khóc. Khi được tiêm mũi đầu tiên, tôi đã nghĩ về hoàn cảnh kỳ quặc mà mình nhận công việc này một năm trước. Không ngờ, nó lại là quyết định quan trọng cho lúc này. Tôi không còn nhiều thời gian”.

Những người như Lysa hay Nate chiếm khoảng 40% trong số nhóm mà CDC khuyến cáo nên tiêm phòng sớm. Họ có độ tuổi từ 16 đến 64, bị nhiều bệnh lý nền nguy hiểm, nguy cơ diễn biến nặng và tử vong cao nếu mắc Covid-19.

Một phân tích gần đây của Tổ chức Gia đình Kaiser cho thấy có sự khác biệt lớn về cách sắp xếp những người thuộc nhóm ưu tiên tiêm vaccine Covid-19 tại các bang. Hầu hết chưa đủ khả năng để tiêm phòng vaccine cho những người mắc bệnh lý nền, nguy cơ cao.

Được tiêm hay không phụ thuộc vào may mắn

Vì khan hiếm, không còn cách nào khác, hàng triệu người chấp nhận tham gia “xổ số vaccine Covid-19” của nhiều bệnh viện. Họ chờ đợi mòn mỏi để được gọi đi tiêm vaccine.

Điển hình là một sở y tế tại đông bắc Ohio, Mỹ. Họ sử dụng hệ thống xổ số để sắp xếp cuộc hẹn tiêm vaccine với người dân. Kênh truyền hình Fox 8 dẫn lời đại diện y tế của quận Summit, bà Donna Skoda: "Chúng tôi có danh sách khoảng 110.000 người. Chúng tôi sẽ sử dụng công cụ tạo số ngẫu nhiên và chọn ra ai sẽ là người được tiêm phòng trước. Sau đó, những người này sẽ nhận được email thông báo".

Lysa Buonanno may mắn được tiêm phòng sớm vì là được xếp vào nhóm nhân viên tuyến đầu chống dịch. Ảnh: The Washington Post.

Bà Skoda cho biết từ ngày 1/3, bất kỳ ai đăng ký và đủ điều kiện tiêm vaccine Covid-19 qua cơ quan y tế sẽ có lịch hẹn dựa trên cách quay số nói trên. Hệ thống "xổ số vaccine Covid-19" của quận sẽ ghi số mọi ngày trong tuần. Tuy nhiên, nó chỉ quay vào trưa thứ 3 hàng tuần và đây cũng là thời gian quy định để người dân "trúng số" gọi điện hoặc lên mạng đặt ngày tiêm.

Theo đại diện quận Summit, số lượng "người trúng giải" sẽ rất hạn chế. Có thể là 3-4 hoặc 500 người tùy theo nguồn cấp vaccine hiện có. Bà Skoda cho biết hệ thống này đã quá tải đến mức nhiều người tự lên mạng đặt lịch tiêm dù không "trúng số".

Đại diện y tế của quận Summit đánh giá hệ thống này giúp xử lý thông tin ít bị hỗn loạn, không thiên vị bất kỳ ai. "Họ muốn có vaccine, họ phải quay số", bà nói thêm.

Còn với Carron Johnson, Phó chủ tịch phụ trách chuyên môn của mô hình giáo dục AFT Local 420, ở St Louis, Missouri, Mỹ, cơ hội tiêm vaccine của những người trong ngành giáo dục khá khó khăn. Trên khắp nước Mỹ, việc cung cấp vaccine cho giáo viên, nhân viên của trường học cũng được lựa chọn ngẫu nhiên. Việc tiếp cận không phụ thuộc vào những gì họ đang làm - với tư cách là nhà giáo dục tuyến đầu.

Carron Johnson chia sẻ: "Tiêm phòng vaccine Covid-19 tại Mỹ như chơi xổ số. Chúng tôi đang cố gắng nhấn mạnh rằng giáo viên và nhân viên trong trường xứng đáng được ưu tiên. Đã có rất nhiều email khác nhau được gửi đi để đặt lịch tiêm chủng. Nhưng chưa có nơi nào hồi âm cụ thể chính xác khi nào chúng tôi được tiêm. Những người có vấn đề về sức khỏe và nhóm lớn tuổi rất căng thẳng, lo lắng".

Julie Ware, giáo viên tiếng Anh bậc trung học ở Lewes, Delaware, Mỹ, may mắn hơn những đồng nghiệp như Carron Johnson. Cô đã cố gắng xin tiêm vaccine Covid-19 sớm vì thuộc nhóm nguy cơ mắc bệnh cao. Julie bị bệnh bạch cầu cấp tính. Mong muốn của nữ giáo viên này đã được chấp thuận.

“Nếu không thuộc nhóm có nguy cơ cao, thành thật mà nói, không biết đến khi nào tôi mới được tiêm phòng vaccine. Những người đồng nghiệp của tôi đang rơi vào tình trạng như vậy. Thật đáng sợ", Julie bộc bạch với Guardian.

Quy định ưu tiên tiêm chủng vaccine Covid-19 tại Mỹ phụ thuộc vào từng bang. Ảnh: AFP.

Đặt hy vọng vào "xổ số vaccine Covid-19"

Jamie Vigil, 39 tuổi, là bệnh nhân ung thư ở Pueblo, Colorado. Bà không muốn chờ đợi vô ích. Chí ít, tham gia xổ số của các hệ thống y tế cũng là cách gieo hy vọng hơn là ngồi không.

Jamie đăng ký hệ thống "xổ số vaccine Covid-19" của 2 trung tâm y tế cùng lúc. Nếu số xổ đúng, Jamie có 48 giờ để xác nhận có đến tiêm theo lịch hẹn được không. Người phụ nữ này đã trải qua hơn 30 cuộc phẫu thuật để cắt bỏ khối u ung thư da.

Cha mẹ của Jamie đủ điều kiện tiêm vì là người làm việc trong viện dưỡng lão và tuyến đầu chống dịch. Họ đã tìm nhiều cách để con gái có thể tiêm phòng trước, nhưng vô ích. Nếu bị mắc Covid-19, rất có thể bà sẽ không qua khỏi vì hệ thống miễn dịch quá yếu. Nhưng không còn cách nào khác. Jamie dù lo lắng vẫn hy vọng may mắn sẽ mỉm cười.

Jamie Vigil, 39 tuổi, bệnh nhân ung thư ở Pueblo, Colorado, đã tham gia hệ thống xổ số vaccine tại 2 trung tâm y tế. Ảnh: Stephen Speranza/The Washington Post.

Còn Lysa Buonanno đã mất một bên phổi phải sau ca phẫu thuật chữa ung thư. Bà biết nếu nhiễm SARS-CoV-2, hệ miễn dịch vốn đã rất suy yếu của mình sẽ không chống đỡ được. Lysa được chẩn đoán mắc ung thư phổi giai đoạn 4 hiếm gặp vào năm 2011. Căn bệnh đã di căn đến cột sống, các hạch bạch huyết, xương chậu và xương sườn. Bà chưa bao giờ tưởng tượng mình có thể sống sót sau gần 9 năm.

Bà đã lên lịch tiêm phòng mũi vaccine Covid-19 thứ 2. Nó sẽ diễn ra vào một tuần sau khi bà làm hóa trị. Sau đó, Lysa dự định lái xe 8 tiếng đến Reno để thăm con gái Devin. Bà muốn dự sinh nhật lần thứ 21 của con.

Theo Bloomberg, từ cuối năm 2020, Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Mỹ đã đề xuất 4 giai đoạn tiêm phòng, tương ứng từng nhóm người dân. Đầu tiên là những người có nguy cơ đặc biệt cao hàng đầu cần tiêm phòng vaccine, gồm nhân viên y tế, người lớn tuổi trong viện dưỡng lão, trường hợp mắc nhiều bệnh lý nền có nguy cơ cao khi mắc Covid-19. Tiếp đến là các giáo viên tuyến đầu, người lao động ở những nơi có rủi ro cao như phương tiện công cộng, nhóm có mức độ rủi ro vừa phải.

Giai đoạn tiêm phòng thứ 3 sẽ áp dụng cho thanh thiếu niên, trẻ em và người lao động khác có nguy cơ. Cuối cùng, giai đoạn 4 là tiêm phòng cho những người còn lại.

Nhưng vấn đề lớn phải đối mặt đó là việc bảo quản, vận chuyển vaccine không hề dễ dàng. Hai loại vaccine đang được tiêm chủng, phân phối tại Mỹ (Moderna và Pfizer/BioNTech) đều yêu cầu bảo quản ở nhiệt độ âm sâu.

Chính vì vậy, khi tình huống vaccine không đủ để cung cấp tạm thời cho người dân, việc chọn ai được tiêm trước dựa trên hệ thống xổ số là điều nhiều nơi tính toán đến. Bằng cách này, tất cả người dân có cơ hội nhận vaccine như nhau.

Một nhóm nhà kinh tế học tại MIT và Cao đẳng Boston đã thiết kế hệ thống xổ số vaccine. Nó cũng hỗ trợ phân bổ các phương pháp điều trị Covid-19 như thuốc chống virus remdesivir.

Thiên Nhan