Xóa bỏ quan niệm văn hóa là ngành chỉ biết 'tiêu tiền'

Việc Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1755/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 (gọi tắt là Chiến lược) đã tạo ra sự chuyển biến tích cực và đổi mới với các ngành công nghiệp văn hóa.

Năm 2022, các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam bước đầu đạt kết quả đáng khích lệ, đóng góp ước đạt 4,04% GDP.

Tại hội thảo tham vấn Đề án Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 do Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam và Cục Bản quyền tác giả (Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch) tổ chức ngày 9/7 tại Hà Nội, nhiều người kỳ vọng ngành này sẽ đóng góp 7% GDP vào năm 2030, doanh thu ngành điện ảnh đạt 250 triệu USD, doanh thu ngành thiết kế đạt 1 tỷ USD, thủ công mỹ nghệ đạt mức kim ngạch xuất khẩu 6 tỷ USD…

Xóa nhòa ranh giới đội ngũ sáng tạo trong và ngoài nhà nước

Theo nhạc sĩ Quốc Trung, hiện nay Nhà nước chưa có chính sách hỗ trợ cụ thể cho các doanh nghiệp tư nhân phát triển công nghiệp văn hóa, trong khi đây là lĩnh vực đòi hỏi quá trình đầu tư.

Nhạc sĩ Quốc Trung. Ảnh: BTC Monsoon Music Festival

"Đội ngũ sáng tạo mạnh và giỏi không chỉ có trong các đơn vị Nhà nước, họ hoạt động bên ngoài rất nhiều. Tuy nhiên, có sự đối xử phân biệt về mặt chính sách trong đội ngũ này, gần như lực lượng sáng tạo ngoài Nhà nước không được hưởng thụ chính sách ưu đãi. Điều này dẫn tới hạn chế cạnh tranh sáng tạo", nhạc sĩ Quốc Trung khẳng định.

Từ kinh nghiệm tổ chức Lễ hội Âm nhạc Quốc tế Gió Mùa - Monsoon Music Festival, nhạc sĩ Quốc Trung nhận thấy, việc doanh nghiệp tư nhân muốn sử dụng các thiết chế văn hóa Nhà nước còn nhiều rào cản về kinh phí, giấy tờ, thủ tục.

“Sự hỗ trợ từ phía Nhà nước nên được chia đều cho các đơn vị trong và ngoài Nhà nước để thúc đẩy sự công bằng và khích lệ các doanh nghiệp tư nhân đóng góp vào công nghiệp văn hóa. Bởi họ cũng đóng thuế, có trách nhiệm xã hội đầy đủ. Phải xóa nhòa ranh giới đối xử với đội ngũ sáng tạo trong và ngoài Nhà nước mới hy vọng thúc đẩy cạnh tranh”, nhạc sĩ Quốc Trung bày tỏ.

Đồng quan điểm, bà Trương Uyên Ly, Giám đốc Không gian sáng tạo trực tuyến Hanoi Grapevine cho rằng, Nhà nước cần có chính sách giảm thuế, miễn thuế thu nhập trong vài năm đầu cho doanh nghiệp. Chiến lược ban đầu ban hành đã có mục hỗ trợ doanh nghiệp thì Chiến lược tiếp theo này cũng cần cụ thể hóa sự hỗ trợ đó bằng các con số, nghĩa là giảm bao nhiêu % thuế cho doanh nghiệp, trong thời gian như thế nào...

Gọi vốn "đám đông"

PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam cho rằng, việc ban hành Chiến lược đã tạo ra sự chuyển biến tích cực, doanh thu xuất khẩu hàng hóa, dịch vụ văn hóa, số lượng doanh nghiệp và các không gian văn hóa, trung tâm sáng tạo, thành phố sáng tạo trong mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO cả nước tăng lên.

Nhiều sản phẩm, dịch vụ sự kiện, chương trình văn hóa nghệ thuật đã thể hiện sống động bản sắc, tinh thần sáng tạo Việt Nam, góp phần phát huy sức mạnh mềm của văn hóa trong hội nhập quốc tế, hình thành hệ sinh thái văn hóa và sáng tạo đa dạng.

PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam.

Tuy nhiên, theo bà Phương thực tiễn gần 8 năm triển khai Chiến lược còn một số tồn tại, hạn chế. Đặc biệt, quan niệm văn hóa là ngành "tiêu tiền" đang tạo rào cản trong nhận thức về đầu tư các nguồn lực cho phát triển công nghiệp văn hóa.

Đề xuất giải pháp, bà Nguyễn Thị Phương Hòa, Cục trưởng Cục Hợp tác quốc tế (Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch) nhấn mạnh cần tăng đầu tư cho văn hóa, sử dụng các công cụ tài chính, ưu đãi thuế, thu hút các nguồn lực, xây dựng và mở rộng thị trường, phát triển các quỹ như: Quỹ phát triển điện ảnh, Quỹ hỗ trợ văn hóa số, Quỹ hỗ trợ nghệ thuật… và sớm có hướng dẫn cách thức “gọi vốn đám đông”.

Bà Nguyễn Thị Phương Hòa, Cục trưởng Cục Hợp tác quốc tế (Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch).

Ngoài ra, Nhà nước cần tạo môi trường thuận lợi, hệ sinh thái để các doanh nghiệp hoạt động hiệu quả; gắn kết giữa chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa sáng tạo với các chiến lược khác, trở thành một bộ phận trong kế hoạch phát triển kinh tế xã hội...

Ông Trần Hoàng, Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả nhận định, hành trình phát triển các ngành công nghiệp văn hóa sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức, nhất là trong bối cảnh mới, xu hướng toàn cầu hóa mạnh mẽ, sự phát triển như vũ bão của công nghệ: "Bản chất năng động của các ngành công nghiệp văn hóa và sáng tạo đòi hỏi chúng ta phải có những đánh giá thường xuyên, điều chỉnh kịp thời và thích ứng liên tục với bối cảnh mới đó nhằm tối đa hóa nguồn lực hiện có, nắm bắt xu hướng phát triển của tương lai".

Vì thế, theo ông Hoàng, yêu cầu cấp thiết đặt là phải xây dựng một Chiến lược, nhằm phát huy có hiệu quả hơn nữa tiềm năng văn hóa và sáng tạo của quốc gia; giải quyết triệt để các thách thức hiện nay về cơ chế - chính sách, nguồn nhân lực, công nghệ, sở hữu trí tuệ, phát triển bền vững… để phát triển các ngành công nghiệp văn hóa có trọng tâm, trọng điểm hơn.

Tình Lê