Xóa điểm nghẽn trong giải phóng mặt bằng:Nhìn thẳng thực tiễn, chủ động tháo gỡ

Trọng tâm là tăng cường đối thoại với người dân, rà soát kỹ lưỡng các hồ sơ tồn đọng, xử lý dứt điểm những vướng mắc kéo dài. Thực tiễn cho thấy, khi dám nhìn thẳng vào khó khăn, phát huy rõ vai trò người đứng đầu và đặt lợi ích chính đáng của người dân làm trung tâm, nhiều điểm nghẽn từng được xem là “bất khả thi” đã và đang từng bước được tháo gỡ.

Việc hoàn thành giải phóng mặt bằng sẽ đẩy nhanh tiến độ các dự án của thành phố Hà Nội. Trong ảnh: Thi công Dự án đầu tư xây dựng đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô Hà Nội. Ảnh: Quang Thái

"Cú hích" trong giải phóng mặt bằng

Một trong những “điểm nóng” kéo dài nhiều năm của hạ tầng đô thị Hà Nội là Dự án đầu tư xây dựng đường Vành đai 1, đoạn Hoàng Cầu - Voi Phục. Đây là dự án có quy mô lớn, tính chất phức tạp hiếm có, ảnh hưởng tới gần 2.000 hộ dân và tổ chức, đi qua nhiều trường học, bệnh viện, cơ quan lớn. Tổng kinh phí bồi thường, hỗ trợ, tái định cư lên tới gần 6.000 tỷ đồng, cao gấp nhiều lần chi phí xây dựng, cho thấy thách thức đặc biệt lớn trong công tác giải phóng mặt bằng.

Sau nhiều năm chậm tiến độ, việc hoàn tất công tác giải phóng mặt bằng Dự án đường Vành đai 1 đoạn Hoàng Cầu - Voi Phục đã đánh dấu bước chuyển quan trọng trong nỗ lực tháo gỡ những điểm nghẽn hạ tầng của Thủ đô. Theo đó, chỉ trong khoảng 5 tháng gần đây, công tác giải phóng mặt bằng của dự án đã đạt kết quả đột phá khi hoàn tất bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho hơn 1.200 hộ dân - con số vượt xa tổng kết quả của nhiều năm trước cộng lại. Thực tiễn tại phường Ô Chợ Dừa, nơi dự án đi qua cho thấy, giải phóng mặt bằng chỉ có thể thành công khi được triển khai bằng cách làm bài bản, công khai, minh bạch và kiên trì.

Với 591/591 phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được phê duyệt và tỷ lệ bàn giao mặt bằng đạt 100% theo tiến độ, phường đã bố trí 292 căn hộ tái định cư cho 213 hộ dân đúng kế hoạch thành phố giao, bảo đảm người dân có nơi ở mới ổn định trước khi bàn giao đất, qua đó tạo sự đồng thuận cao và đẩy nhanh tiến độ.

Một điểm nghẽn lớn khác của Dự án đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô cũng đã được tháo gỡ là tại nút giao quốc lộ 6, phường Yên Nghĩa. Việc áp dụng cơ chế tái định cư bằng đất, đồng thời tổ chức 3 đợt bàn giao thực địa cho 47 hộ dân đã tạo chuyển biến rõ nét. Chỉ sau 15 ngày tiếp nhận hồ sơ, các hộ dân được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, đủ điều kiện khởi công xây dựng nhà ở mới. Đáng chú ý, sự phối hợp chặt chẽ, liên thông giữa phường Yên Nghĩa và phường Kiến Hưng trong giao đất, hoàn thiện hồ sơ, cấp phép xây dựng và điều chỉnh hạ tầng kỹ thuật đã giúp người dân nhanh chóng ổn định nơi ở. Qua đó, “nút thắt” kéo dài này đã được tháo gỡ, tạo mặt bằng sạch để đẩy nhanh thi công tuyến đường Vành đai 4 - công trình hạ tầng chiến lược của Thủ đô.

Ở khu vực ngoại thành, khối lượng giải phóng mặt bằng cũng rất lớn, đòi hỏi cách làm linh hoạt và sát thực tiễn. Đơn cử tại xã Tiến Thắng, đoạn tuyến Dự án đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô đi qua có chiều dài 7,57km, diện tích đất thu hồi hơn 51,5ha, ảnh hưởng tới 155 hộ dân. Địa phương đã chủ động thành lập các tổ công tác, trực tiếp xuống từng hộ để rà soát hồ sơ, đối thoại, giải thích chính sách, đồng thời gắn công tác giải phóng mặt bằng với bố trí tái định cư đồng bộ. Nhờ cách làm kiên trì, bài bản và lấy sự đồng thuận của người dân làm trọng tâm, đến nay 100% hộ dân đã thống nhất bàn giao mặt bằng.

Sớm hoàn thiện cơ chế, chính sách

Thi công giải phóng mặt bằng Dự án đầu tư xây dựng đường Vành đai 1, đoạn Hoàng Cầu - Voi Phục. Ảnh: Quốc Khánh

Trước yêu cầu sớm hoàn thành hàng loạt dự án hạ tầng trọng điểm, các địa phương nhận thức rõ: Nếu không kịp thời hoàn thiện cơ chế, chính sách ngay từ đầu quá trình triển khai Luật Đất đai năm 2024, công tác giải phóng mặt bằng sẽ tiếp tục đối mặt với nhiều rủi ro, dễ phát sinh những điểm nghẽn mới. Thực tiễn cho thấy, nhiều vướng mắc không chỉ xuất phát từ khâu tổ chức thực hiện ở cơ sở mà còn bắt nguồn từ sự thiếu đồng bộ, chưa thống nhất giữa các quy định, chính sách liên quan.

Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Thư Lâm Nguyễn Thị Thanh Tâm kiến nghị thành phố sớm ban hành cơ chế thống nhất, chấm dứt tình trạng “một dự án, hai chính sách”, gây so bì, bức xúc trong nhân dân. Đồng thời, thành phố cần có hướng dẫn rõ ràng, cụ thể việc giải quyết đối với các công trình vi phạm trên đất công - nhóm đối tượng phát sinh nhiều tranh chấp, khiếu nại trong quá trình giải phóng mặt bằng. Bên cạnh đó, xã đề xuất rút ngắn thời gian niêm yết phương án bồi thường, hỗ trợ từ 30 ngày xuống còn 20 ngày, đồng thời kiên quyết áp dụng biện pháp kiểm đếm bắt buộc đối với các trường hợp cố tình không hợp tác, nhằm bảo đảm tiến độ và kỷ cương trong triển khai dự án.

Ở góc độ khác, Chủ tịch UBND xã Vật Lại Nguyễn Đức Anh cho rằng, với những dự án kéo dài nhiều năm, thành phố cần bố trí kịp thời nguồn vốn giải phóng mặt bằng giai đoạn 2026-2030, nhằm tránh tình trạng “đứt gãy” tiến độ triển khai. Đối với các dự án đã được phê duyệt nhưng không còn tính khả thi, thành phố nên rà soát, loại khỏi danh mục đầu tư hoặc xây dựng giải pháp điều chỉnh phù hợp.

Nhiều xã, phường cũng kiến nghị thành phố sớm hoàn thiện các quy định về bố trí tái định cư; đẩy nhanh tiến độ phê duyệt các khu tái định cư mới, nhất là tại những địa bàn có khối lượng thu hồi đất lớn. Đồng thời, thành phố cần có hướng dẫn cụ thể, thống nhất đối với các trường hợp có nhà ở trên đất công nhằm hạn chế phát sinh khiếu nại, khiếu kiện kéo dài, bảo đảm kỷ cương pháp luật và quyền lợi chính đáng của người dân.

Khi cơ chế, chính sách được hoàn thiện đồng bộ, nguồn lực được bảo đảm, công tác tổ chức thực hiện phát huy tính chủ động, sáng tạo, việc giải phóng mặt bằng sẽ đạt hiệu quả như mong muốn, qua đó, tạo nền tảng quan trọng để Hà Nội phát triển nhanh, bền vững.

Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Phượng Dực Lê Văn Bính:

Kiên trì đối thoại, thực hiện nghiêm "5 rõ"

Xã Phượng Dực đang triển khai 8 dự án phải thực hiện giải phóng mặt bằng, trong đó 2 dự án đã hoàn thành, 6 dự án đang thực hiện. Xác định đây là nhiệm vụ trọng tâm, tác động trực tiếp đến phát triển hạ tầng và đời sống nhân dân, cấp ủy Đảng xã đã quán triệt sâu sắc các chỉ thị, nghị quyết, thống nhất rằng, giải phóng mặt bằng là yêu cầu tất yếu để mở rộng không gian phát triển.

Kinh nghiệm quan trọng của xã Phượng Dực là kiên trì đối thoại, thực hiện nghiêm “5 rõ” (rõ nhiệm vụ - rõ thời hạn - rõ kết quả - rõ chủ trì - rõ trách nhiệm) trong xử lý từng hồ sơ. Chủ trương, kế hoạch, phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được công khai trên nhiều nền tảng, giúp người dân nắm đầy đủ thông tin về quyền lợi và nghĩa vụ; kiến nghị của người dân được tiếp nhận, giải quyết minh bạch. Nhờ sự đồng thuận của nhân dân, tinh thần trách nhiệm của cán bộ cùng cách làm linh hoạt, sáng tạo, Phượng Dực từng bước cải thiện tiến độ giải phóng mặt bằng tại các dự án trọng điểm.

Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND phường Ô Chợ Dừa Nguyễn Anh Quân:

Công khai, minh bạch và kiên trì vận động

Những kết quả đạt được trong công tác giải phóng mặt bằng năm 2025 là minh chứng rõ nét cho sự nỗ lực, đoàn kết và vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị và nhân dân trên địa bàn. Giải phóng mặt bằng trước hết là bài toán về dân vận. Khi người dân được cung cấp đầy đủ thông tin, được đối thoại thẳng thắn, được bảo đảm quyền lợi chính đáng theo quy định thì sự đồng thuận sẽ trở thành nền tảng vững chắc để triển khai dự án.

Chính vì vậy, phường Ô Chợ Dừa xác định phải công khai, minh bạch toàn bộ quy trình, chính sách, đồng thời kiên trì vận động, giải thích, lắng nghe ý kiến từng hộ dân. Phường Ô Chợ Dừa luôn quán triệt các nhiệm vụ trọng tâm, yêu cầu toàn hệ thống chính trị thực hiện nghiêm phương châm “6 rõ” (rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ quy trình, rõ tiến độ, rõ kết quả). Việc xác định cụ thể “ai chịu trách nhiệm khâu nào”, gắn trách nhiệm người đứng đầu với tiến độ từng dự án đã giúp phường từng bước tháo gỡ những vướng mắc tồn tại dai dẳng...

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đinh Trọng Thịnh:

Vấn đề chính nằm ở khâu tổ chức thực thi

Hà Nội đang triển khai nhiều dự án hạ tầng, giao thông, đô thị với quy mô lớn, khiến áp lực giải phóng mặt bằng tăng cao. Điểm nghẽn lớn nhất hiện nay không còn nằm ở cơ chế, bởi hệ thống pháp luật về đất đai, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đã được sửa đổi theo hướng thuận lợi hơn; vấn đề chính nằm ở khâu tổ chức thực thi tại cơ sở.

Nhiều xã, phường sau sáp nhập phải xử lý lượng lớn hồ sơ đất đai tồn đọng, không đồng nhất qua nhiều thời kỳ; tâm lý trông chờ giá đất tăng khiến một bộ phận người dân ngần ngại hợp tác kiểm đếm. Một số nơi, năng lực cán bộ địa chính và cán bộ giải phóng mặt bằng còn hạn chế...

Hà Nội cần tiếp tục đẩy mạnh số hóa dữ liệu đất đai, hoàn thiện bảng giá đất theo thị trường, phân cấp mạnh hơn cho cơ sở đi kèm kiểm tra, giám sát nghiêm minh. Khi minh bạch - đồng thuận - kỷ cương được đặt ở vị trí trung tâm, giải phóng mặt bằng sẽ trở thành động lực thúc đẩy phát triển Thủ đô.

Sơn Tùng ghi

Bạch Thanh