Xóa độc quyền vàng SJC: Hợp lý nhưng cần làm gì khi dân vẫn giữ vàng trong két sắt?

Sau 13 năm, Chính phủ đã trao quyền sản xuất và kinh doanh vàng miếng cho nhiều doanh nghiệp và ngân hàng, hứa hẹn một cuộc cách mạng về giá cả, nguồn cung và sự minh bạch.

Một chương mới

Sau 13 năm hoàn thành "sứ mệnh lịch sử" là ổn định thị trường, Nghị định 24/2012 đã chính thức nhường chỗ cho một chương mới. Theo đó, với sự ra đời của Nghị định 232/2025, cơ chế độc quyền vàng miếng đã được xóa bỏ, mở ra một chính sách phù hợp hơn cho thị trường vàng trong bối cảnh kinh tế hiện đại. Giờ đây, khi sứ mệnh cũ đã hoàn thành, thị trường vàng đã sẵn sàng cho cạnh tranh và sự minh bạch

Trong suốt một thời gian dài, thế độc quyền đã tạo ra sự khan hiếm nhân tạo đối với nguồn cung vàng miếng, đặc biệt là vàng thương hiệu SJC. Tình trạng này đã đẩy giá vàng trong nước lên cao hơn nhiều so với giá vàng thế giới, gây ra sự chênh lệch bất hợp lý và tạo ra tâm lý đầu cơ.

Tiến sĩ Đào Lê Trang Anh, Đại học RMIT nhận định, việc Chính phủ quyết định xóa bỏ cơ chế độc quyền thương hiệu vàng là một bước ngoặt lịch sử, không chỉ mang lại lợi ích kinh tế rõ rệt mà còn là minh chứng cho sự chuyển dịch tư duy quản lý kinh tế. Thay vì bám giữ mô hình kiểm soát chặt để quản lý, các nhà hoạch định chính sách đã mạnh dạn chuyển sang một cách tiếp cận hiện đại hơn mở rộng để điều tiết hiệu quả.

Với sự ra đời của Nghị định 232/2025, cơ chế độc quyền vàng miếng đã được xóa bỏ.

Với chủ trương mới, việc cho phép nhiều doanh nghiệp và ngân hàng đủ điều kiện cùng tham gia vào thị trường sẽ đa dạng hóa nguồn cung. “Kết quả trực tiếp của sự cạnh tranh này là giá vàng trong nước sẽ dần được bình ổn và tiệm cận với giá vàng quốc tế, mang lại lợi ích trực tiếp cho người tiêu dùng cũng như giảm rủi ro cho các nhà đầu tư”- tiến sĩ Trang đánh giá.

Nhận định về những điểm mới của Nghị định 232, tiến sĩ Huỳnh Thanh Điền, Đại học Nguyễn Tất Thành cho biết, bắt nguồn từ việc độc quyền nhập khẩu, thị trường vàng đã bị tác động nặng nề bởi các hoạt động đầu cơ. Thay vì được sử dụng để đầu tư sản xuất và tạo việc làm, nguồn vốn xã hội lại chuyển hướng sang cất trữ và đầu cơ vàng, gây ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế. Hệ quả tất yếu là Nhà nước thất thu thuế và thị trường thiếu ổn định.

Trong thời gian tới, nhiều thương hiệu vàng sẽ xuất hiện.

Nguyên nhân cốt lõi của tình trạng này là do quan niệm xem vàng như một loại tiền tệ, khiến việc nhập khẩu và chế tác vàng được giao phó hoàn toàn cho Nhà nước. Điều này dẫn đến nguồn cung khan hiếm, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế thế giới bất ổn, càng làm gia tăng hoạt động đầu cơ.

Vì vậy, việc Chính phủ xóa bỏ cơ chế độc quyền, chuyển sang coi vàng là một hàng hóa thông thường là một bước đi đúng đắn, phù hợp.

“Tuy nhiên, đây không phải là một sự mở cửa hoàn toàn không kiểm soát. Để duy trì sự ổn định, Chính phủ áp dụng mô hình quản lý mới, trong đó các tổ chức phải đáp ứng một số điều kiện nghiêm ngặt để được cấp phép nhập khẩu. Thay vì trực tiếp can thiệp vào thị trường, vai trò của Nhà nước sẽ chuyển sang tăng cường công tác hậu kiểm. Điều này giúp đảm bảo chất lượng vàng, chống lại tình trạng vàng giả, kém chất lượng, từ đó bảo vệ quyền lợi của người dân"- TS Điền cho biết.

An toàn trong giao dịch vàng

Theo giới phân tích, thay đổi đáng quan trọng của Nghị định 232 chính là việc Chính phủ sẽ không còn trực tiếp sản xuất, mà chuyển sang vai trò thiết lập sân chơi và giám sát các quy tắc.

Các yêu cầu về vốn điều lệ cao, việc bắt buộc thanh toán qua ngân hàng, sử dụng hóa đơn điện tử và kết nối dữ liệu giao dịch với Ngân hàng Nhà nước chính là những "bộ lọc" thông minh. Chúng đảm bảo rằng chỉ những tổ chức có năng lực và tuân thủ pháp luật mới được tham gia, đồng thời cung cấp cho cơ quan quản lý đầy đủ dữ liệu để điều tiết thị trường một cách hiệu quả, phòng chống buôn lậu và các hành vi phi pháp.

Dù có nhiều thương hiệu vàng gia nhập thị trường, nhưng người dân không quá lo ngại việc giao dịch gặp phải hàng giả vì Nhà nước vẫn sẽ kiểm soát chặt chẽ các công ty sản xuất vàng.

Nhà nước sẽ tập trung vào việc giám sát, đảm bảo các doanh nghiệp tuân thủ đúng các quy định về chất lượng sản phẩm và nguồn gốc xuất xứ. Việc này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng bằng cách ngăn chặn tình trạng vàng giả, kém chất lượng mà còn góp phần xây dựng một thị trường vàng minh bạch, lành mạnh và hiệu quả hơn.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia kinh tế, với nghị định mới, Việt Nam đang tiến gần hơn tới việc giải quyết bài toán chênh lệch giá vàng dai dẳng. Ông Hiếu kỳ vọng rằng việc thay đổi chính sách sẽ giúp nguồn cung vàng trở nên dồi dào và ổn định hơn, từ đó thu hẹp khoảng cách với giá vàng thế giới.

Trong nhiều năm qua, một trong những nguyên nhân cốt lõi dẫn đến tình trạng giá vàng trong nước cao hơn nhiều so với giá thế giới là do nguồn cung bị hạn chế. Cơ chế độc quyền sản xuất vàng miếng đã tạo ra sự khan hiếm nhân tạo, không đáp ứng đủ nhu cầu thị trường, đặc biệt là trong những giai đoạn nhu cầu mua vàng tích trữ tăng cao.

Với việc các tổ chức kinh doanh vàng uy tín được phép nhập khẩu vàng nguyên liệu, nguồn cung sẽ được bổ sung một cách nhanh chóng và hợp pháp. Điều này không chỉ giúp đáp ứng kịp thời nhu cầu thị trường mà còn là một bước đi quan trọng để bình ổn giá cả và đưa thị trường vàng trong nước hoạt động hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định, để thị trường vàng hoạt động hiệu quả hơn, cần xem xét lại mức vốn điều lệ hiện đang quá cao đối với các doanh nghiệp sản xuất vàng miếng. Đồng thời, việc thành lập sàn giao dịch vàng sẽ là giải pháp hữu hiệu giúp thị trường trở nên sôi động và giá vàng trong nước sẽ bám sát hơn với giá vàng thế giới.

Tiến sĩ Huỳnh Thanh Điền cho biết, mặc dù mục đích của điều kiện vốn điều lệ để đảm bảo năng lực tài chính cho các đơn vị tham gia. Nhưng mức vốn điều lệ 1.000 tỉ đồng cho doanh nghiệp và 50.000 tỉ đồng cho ngân hàng là quá cao. Điều này vô tình giới hạn cơ hội chỉ dành cho một số ít ông lớn, từ đó có thể hình thành thế độc quyền thay vì tạo ra một thị trường cạnh tranh thực sự.

“Thay vì đặt nặng vào điều kiện tài chính, Chính phủ nên xem xét lại và tập trung vào các tiêu chí khác, quan trọng hơn, như: đảm bảo các doanh nghiệp tuân thủ luật pháp, kiểm soát chặt chẽ chất lượng vàng, tránh tình trạng vàng giả, vàng kém chất lượng, yêu cầu các đơn vị phải có hệ thống kê khai, lưu trữ dữ liệu giao dịch rõ ràng.

Nếu những điều kiện này được ưu tiên, thị trường vàng sẽ trở nên minh bạch và an toàn hơn, đồng thời mở cửa cho nhiều doanh nghiệp tham gia, tạo ra sự cạnh tranh lành mạnh”- tiến sĩ Điền khuyến nghị.

Tiến sĩ Điền cho biết, ngoài việc cho phép nhập khẩu vàng, cần phải có giải pháp để vàng dễ dàng giao dịch hơn. Hiện tại, việc người dân giữ vàng miếng ở nhà quá nhiều gây khó khăn trong công tác quản lý của nhà nước.

"Một trong những giải pháp quan trọng là thành lập sàn giao dịch vàng. Người dân có thể đầu tư, giao dịch vàng tương tự như chứng khoán, thay vì mua về cất giữ tại nhà. Lượng vàng này sẽ được các công ty lưu ký hoặc ngân hàng quản lý dưới sự giám sát của Ngân hàng Nhà nước. Sàn vàng sẽ tạo điều kiện cho các hoạt động đầu tư, kinh doanh thông qua việc phát hành tín chỉ hoặc chứng nhận, giúp thị trường sôi động và minh bạch hơn"- TS Điền đề xuất.

PHƯƠNG MINH. Ảnh: PM