Xóa nhà tạm, dột nát: Không chỉ xây nhà, mà giúp dân thoát nghèo bền vững

Sáng 11/5, tại Hà Nội, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính – Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về xóa nhà tạm, nhà dột nát – đã chủ trì Phiên họp lần thứ 4 của Ban Chỉ đạo. Tham dự có đại diện lãnh đạo các bộ, ngành và nhiều địa phương. Đây là cuộc họp nhằm đánh giá kết quả triển khai sau gần một năm phát động chương trình trên toàn quốc.

Bên cạnh việc rà soát tiến độ, Phiên họp cũng ghi nhận những mô hình hay, cách làm hiệu quả từ các địa phương đã hoàn thành hoặc cơ bản hoàn thành mục tiêu trước thời hạn.

Quyết tâm chính trị và cách làm linh hoạt

Điểm chung của các địa phương hoàn thành sớm chương trình là tinh thần chủ động, huy động được nhiều nguồn lực xã hội, phân công rõ trách nhiệm và có nhiều giải pháp linh hoạt trong điều kiện thực tế.

Tại Thái Nguyên, Bí thư Tỉnh ủy Trịnh Việt Hùng cho biết tỉnh đã hoàn thành 100% kế hoạch xóa nhà tạm, nhà dột nát trong giai đoạn 2021–2025. Kết quả này có được nhờ quyết liệt phân cấp, giao trách nhiệm cụ thể cho từng Tỉnh ủy viên phụ trách địa bàn. Công tác kiểm tra, giám sát được triển khai kỹ lưỡng, có biên bản nghiệm thu từng căn nhà.

Ngoài ra, Thái Nguyên kết hợp nhiều nguồn lực: ngân sách địa phương, tổ chức chính trị - xã hội, sự giúp đỡ của dòng họ và chính người dân. Đặc biệt, tỉnh cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho các hộ chưa có sổ đỏ, tạo điều kiện ổn định lâu dài.

"Trong quá trình triển khai thực hiện, các hộ nghèo, hộ cận nghèo do nhận thức, không xin cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, sau khi rà soát, chúng tôi đã cấp quyền sử dụng đất", ông Hùng nêu.

Tuy nhiên, cũng xuất hiện hiện tượng một số hộ dân tộc thiểu số bán lại nhà sau khi được hỗ trợ. Để xử lý, tỉnh tăng cường vận động, tuyên truyền, nhất là với các hộ sinh nhiều con và có nguy cơ tái nghèo.

Bí thư Tỉnh ủy Bình Phước Tôn Ngọc Hạnh chia sẻ tại phiên họp.

Tại Bình Phước, chương trình được triển khai như một chiến dịch, phong trào thi đua 200 ngày đêm xóa nhà tạm, nhà dột nát, bắt đầu từ khi Thủ tướng phát động chương trình toàn quốc. Bí thư Tỉnh ủy Tôn Ngọc Hạnh cho biết, dù địa bàn rộng, pháp lý đất đai phức tạp, tỉnh vẫn về đích đúng dịp lễ 30/4 năm nay.

Một số trường hợp không có đất, sống trên đất quy hoạch hoặc đất lâm phần, tỉnh linh hoạt bằng cách vận động doanh nghiệp tặng đất (40 hộ được tặng 200m² đất mỗi hộ), người thân cho đất, hoặc xây dựng nhà tiền chế có thể tháo dỡ. Các hộ ở nhà tiền chế được yêu cầu cam kết tự tháo dỡ nếu Nhà nước thu hồi đất, tránh rủi ro pháp lý về sau.

Bình Phước cũng là địa phương có mức hỗ trợ cao: 80–100 triệu đồng cho nhà mới, 40 triệu đồng cho sửa chữa. Tỉnh yêu cầu người đứng đầu cấp huyện, xã chịu trách nhiệm nếu bỏ sót hoặc rà soát sai đối tượng. Công tác giám sát được giao cho Mặt trận Tổ quốc, phối hợp cùng các đoàn thể hỗ trợ ngày công xây dựng.

Chủ động ứng vốn, xây nhà có cả bể nước và… nồi cơm

Một điểm đáng chú ý là nhiều địa phương không chờ kinh phí Trung ương mà chủ động sử dụng nguồn lực tại chỗ để triển khai ngay.

Chẳng hạn, tại tỉnh Vĩnh Long đã sớm ứng kinh phí từ Quỹ Đền ơn đáp nghĩa và các nguồn xã hội hóa khác để xây dựng 492 căn nhà mới, sửa chữa 836 căn cho người có công, hộ nghèo, hộ dân tộc thiểu số… Tổng kinh phí thực hiện từ quỹ này là 22 tỷ đồng.

Chủ tịch UBND tỉnh Lữ Quang Ngời chia sẻ, tỉnh xác định rõ trách nhiệm từng cấp, huy động sự vào cuộc đồng bộ từ xã đến tỉnh. Công tác rà soát đặc biệt chú trọng đến các đối tượng neo đơn, khó khăn đặc thù.

Ngoài hỗ trợ nhà ở, Vĩnh Long còn triển khai chương trình sinh kế để tránh tình trạng hộ nghèo "tái nghèo" sau khi nhận nhà mới. Đây là cách làm mang tính bền vững, góp phần ổn định cuộc sống lâu dài cho người dân.

Nhận thức rõ chủ trương xóa nhà tạm, nhà dột nát của Chính phủ có ý nghĩa quan trọng, Tây Ninh cũng đã cơ bản hoàn thành chương trình xóa nhà tạm trong thời gian ngắn.

Xóa nhà tạm, dột nát là không chỉ xây nhà, mà giúp dân thoát nghèo bền vững.

Bí thư Tỉnh ủy Tây Ninh Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, tỉnh huy động được hơn 50 tỷ đồng từ 183 đơn vị đóng góp cho chương trình, sau khi phát động phong trào thi đua gắn với kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam.

Qua 4 tháng triển khai, đến ngày 25/4/2025, tỉnh Tây Ninh đã hoàn thành cơ bản đề án, bàn giao nhà cho các hộ gia đình chính sách, hộ nghèo, cận nghèo trên địa bàn toàn tỉnh, lập thành tích chào mừng đại lễ 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, kỷ niệm 50 năm giải phóng Tây Ninh.

Không chỉ xóa nhà tạm, Tây Ninh còn nâng chất lượng cuộc sống cho người dân bằng cách nâng diện tích nhà lên 42m² (so với tiêu chuẩn 32m²) và tặng kèm thiết bị thiết yếu: tivi, quạt điện, nồi cơm, bể nước, máy lọc nước…

Với các hộ không có đất, tỉnh chủ động bố trí quỹ đất công để xây dựng khu dân cư hoàn chỉnh hạ tầng. Trong quá trình triển khai, tỉnh Tây Ninh rút ra một số bài học.

Thứ nhất, có sự chủ động xây dựng, phê duyệt đề án ngay khi có chủ trương chỉ đạo từ Trung ương.

Thứ hai là sự đồng thuận, huy động được hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở vào cuộc, phát huy tinh thần trách nhiệm, sự năng động quyết liệt của lãnh đạo chủ chốt các sở, ngành, địa phương trong tổ chức thực hiện đề án.

Thứ ba, tỉnh đã thiết kế mẫu nhà thống nhất trên toàn địa bàn để đảm bảo các bộ phận triển khai thuận lợi.

Thứ tư, chủ động huy động và bố trí nguồn lực tài chính phù hợp cho triển khai từng giai đoạn.

Thứ năm, linh hoạt, kịp thời xử lý các vướng mắc về đất đai, đảm bảo đủ quỹ đất phục vụ xây dựng.

Nguyễn Hồng Nhung