Xóa nhà tạm, nhà dột nát - Nỗ lực vì an sinh xã hội bền vững

Bà Nguyễn Thị Huân, thôn 1, xã Trần Thương chia sẻ niềm vui trong căn nhà mới vững chãi.

Bà Trần Thị Minh, thôn Phú Quảng, xã Vụ Bản vẫn không giấu được sự xúc động khi ở tuổi gần 70, lần đầu tiên được sống trong một căn nhà vững chãi, thơm mùi sơn mới. Ngôi nhà mới không chỉ giúp bà yên tâm trước những ngày mưa gió, bão lụt, mà còn mang lại cảm giác ấm áp, an toàn sau nhiều năm sống trong căn nhà xuống cấp, dột nát. Với bà Minh, đó là niềm mơ ước tưởng chừng khó có thể trở thành hiện thực khi bà là hộ nghèo, sống neo đơn, sức khỏe yếu, không có nguồn thu ổn định.

Khi được địa phương phổ biến chủ trương hỗ trợ làm nhà cho hộ nghèo, bà Minh không khỏi băn khoăn, lo lắng bởi dù được Nhà nước hỗ trợ, bản thân bà vẫn cần có phần kinh phí đối ứng. “Tôi sợ mình không kham nổi, tuổi cao rồi, sức đâu mà lo chuyện làm nhà”, bà Minh chia sẻ. Tuy nhiên, trước sự động viên, vận động tận tình của Ủy ban MTTQ Việt Nam xã, sự quan tâm, hỗ trợ sát sao của chính quyền thôn và bà con trong khu dân cư, bà đã dần yên tâm, mạnh dạn quyết định khởi công xây dựng ngôi nhà mới.

Ngôi nhà cũ xuống cấp Bà Trần Thị Minh, thôn Phú Quảng, xã Vụ Bản được chính quyền thôn hỗ trợ tháo dỡ để thi công xấy dựng ngôi nhà mới.

Sau hơn 2 tháng thi công, căn nhà kiên cố với diện tích khoảng 40m² đã hoàn thành. Ngôi nhà được lợp mái tôn chống nóng, bố trí không gian sinh hoạt gọn gàng, phù hợp với điều kiện của một người cao tuổi sống một mình. Tổng kinh phí xây dựng khoảng 130 triệu đồng; trong đó, có 60 triệu đồng từ nguồn hỗ trợ của Trung ương và 50 triệu đồng từ nguồn hỗ trợ của Ủy ban MTTQ huyện Vụ Bản (cũ).

Ông Dương Xuân Kính, Trưởng thôn Phú Quảng, cho biết: thấu hiểu hoàn cảnh đặc biệt khó khăn của bà Minh, cá nhân ông cùng chi bộ, ban công tác mặt trận thôn đã tích cực vận động; đồng thời, trực tiếp đứng ra ký kết hợp đồng nhận nguyên vật liệu, thuê thợ xây dựng. Bên cạnh đó, thôn còn chủ động tìm kiếm, kêu gọi các nguồn hỗ trợ thêm về cổng, cửa, thiết bị vệ sinh; huy động nhân công, máy móc để tháo dỡ căn nhà cũ, giúp bà Minh giảm bớt chi phí và gánh nặng trong quá trình xây dựng.

Nhà ở mới của bà Trần Thị Minh, thôn Phú Quảng, xã Vụ Bản được xây dựng kiên cố, bảo đảm an toàn, góp phần ổn định cuộc sống.

Bên cạnh việc tập trung hỗ trợ xóa nhà tạm, nhà dột nát cho hộ nghèo, hộ cận nghèo, các địa phương trên địa bàn tỉnh luôn quan tâm triển khai rà soát, hỗ trợ nhà ở đối với các gia đình người có công với cách mạng và thân nhân liệt sĩ, bảo đảm thực hiện đầy đủ, kịp thời các chính sách an sinh. Trường hợp của ông Cao Hữu Giáp, thương binh hạng 1/4, sinh năm 1940, trú tại thôn 4, xã Trần Thương, là minh chứng rõ nét cho hiệu quả và ý nghĩa nhân văn của chủ trương này.

Nhiều năm liền, vợ chồng ông Giáp sinh sống trong căn nhà cấp 4 đã xuống cấp tường gạch nứt nẻ, mái ngói dột nát, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn, đặc biệt vào mùa mưa bão. Dù thuộc diện được hỗ trợ, song do tuổi cao, sức khỏe yếu, lại không có điều kiện kinh tế để đối ứng, ông bà nhiều lần làm đơn xin hỗ trợ rồi lại xin rút, chỉ vì không muốn làm phiền đến con cái đang còn nhiều khó khăn trong cuộc sống.

Sau khi được chính quyền địa phương và các đoàn thể tuyên truyền, vận động, cùng với quyết tâm của bản thân và sự động viên, hỗ trợ kinh phí từ con cháu, ông bà đã mạnh dạn sử dụng số tiền tích cóp nhiều năm để xây dựng căn nhà mới. Ngôi nhà mới được hoàn thành có diện tích khoảng 80m2, khang trang, kiên cố với tổng kinh phí trên 800 triệu đồng, trong đó có 100 triệu đồng từ nguồn hỗ trợ của Nhà nước.

Chia sẻ trong ngày dọn về nhà mới, ông Cao Hữu Giáp xúc động bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với Đảng, Nhà nước và chính quyền địa phương đã quan tâm, tạo điều kiện để gia đình ông ổn định chỗ ở, yên tâm an dưỡng tuổi già.

Niềm vui của gia đình thương binh Cao Hữu Giáp, thôn 4, xã Trần Thương, khi được bàn giao nhà ở mới, khang trang, vững chãi.

Trong triển khai Chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát, xã Trần Thương xác định rõ vai trò lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp của Đảng ủy, UBND xã là yếu tố then chốt quyết định hiệu quả thực hiện. Đồng chí Lê Văn Đoàn, Phó Chủ tịch UBND xã Trần Thương cho biết: Ngay từ đầu, xã đã thành lập các đoàn công tác trực tiếp xuống từng thôn để rà soát, đánh giá thực trạng nhà ở của hộ nghèo, hộ cận nghèo, người có công với cách mạng và thân nhân liệt sĩ có nhu cầu xây dựng, sửa chữa nhà ở. Trên cơ sở kết quả rà soát, xã phân công cụ thể cán bộ, công chức phụ trách từng thôn, yêu cầu bám sát địa bàn, kịp thời nắm bắt tình hình, chủ động phản ánh những khó khăn, vướng mắc phát sinh liên quan đến chế độ, chính sách để Đảng ủy, UBND xã xem xét, chỉ đạo giải quyết kịp thời, đúng quy định.

Song song với đó, công tác phối hợp giữa chính quyền với MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội được triển khai chặt chẽ, đồng bộ. Đảng ủy, UBND xã chỉ đạo các ban, ngành, đoàn thể tập trung đẩy nhanh tiến độ thực hiện chương trình, đồng thời huy động sự tham gia tích cực của nhân dân và doanh nghiệp, phát huy tinh thần trách nhiệm, sâu sát trong từng khâu. UBND xã cũng chú trọng đổi mới nội dung, phương thức hoạt động, nâng cao chất lượng công tác tham mưu, tăng cường tuyên truyền, vận động cán bộ, đảng viên và nhân dân hưởng ứng phong trào “Cả nước chung tay vì người nghèo - Không để ai bị bỏ lại phía sau”, gắn với Chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát.

Nhờ triển khai đồng bộ, kịp thời, đúng đối tượng, đúng quy định, chương trình đã tạo được sự đồng thuận cao trong nhân dân, lan tỏa giá trị nhân văn, nhân ái. Đến ngày 11/6/2025, xã Trần Thương đã hoàn thành 100% số hộ theo kế hoạch, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững trên địa bàn. Kết quả, trên địa bàn xã có tổng số 20 hộ được hỗ trợ xây dựng, sửa chữa nhà ở, trong đó có 13 hộ xây mới và 7 hộ sửa chữa. Tổng nguồn kinh phí thực hiện gồm 970 triệu đồng từ nguồn hỗ trợ của Trung ương, 520 triệu đồng từ ngân sách tỉnh, 100 triệu đồng do xã huy động và 2.360 triệu đồng là phần kinh phí đối ứng của các gia đình.

Chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát trên địa bàn tỉnh được Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh cùng cấp ủy, chính quyền các địa phương quan tâm, tập trung lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt và triển khai đồng bộ. Cơ chế hỗ trợ xóa nhà tạm, nhà dột nát tại ba tỉnh trước sáp nhập được triển khai thống nhất theo chỉ đạo của Chính phủ, đồng thời, có sự điều chỉnh phù hợp với điều kiện từng địa phương. Tỉnh Nam Định (cũ) áp dụng mức hỗ trợ chung của Trung ương, 60 triệu đồng/căn xây mới và 30 triệu đồng/căn sửa chữa cho hộ nghèo, hộ cận nghèo và người có công; các huyện, thành phố, thị xã (trước đây) tiếp tục triển khai đa dạng các mức hỗ trợ. Tỉnh Ninh Bình (cũ) ban hành nhiều nghị quyết, nâng mức hỗ trợ phổ biến lên 100 triệu đồng xây mới, 50 triệu đồng sửa chữa, đồng thời phân loại linh hoạt theo nhóm đối tượng. Riêng một số nhóm đối tượng đặc thù như hộ nhiễm chất độc hóa học, hộ có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn được hỗ trợ ở mức 80 triệu đồng/căn xây mới và 40 triệu đồng/căn sửa chữa. Tỉnh Hà Nam (cũ) hỗ trợ 100 triệu đồng xây mới và 30 triệu đồng sửa chữa, tập trung vào hộ nghèo, hộ cận nghèo và người có công.

Với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, sự tham gia tích cực của cộng đồng doanh nghiệp và các tầng lớp nhân dân, chương trình đã huy động được sức mạnh tổng hợp của toàn xã hội, góp phần thiết thực nâng cao chất lượng cuộc sống và thúc đẩy giảm nghèo bền vững.

Nhà ở được xây dựng, sửa chữa từ nguồn hỗ trợ, giúp các hộ an cư, từng bước vươn lên trong cuộc sống.

Tuy nhiên trong qúa trình triển khai, bên cạnh những thuận lợi cơ bản vẫn bộc lộ không ít khó khăn, vướng mắc. Đồng chí Nguyễn Hải Đăng, Chi cục trưởng Chi cục Phát triển Nông thôn, Sở Nông nghiệp và Môi trường cho biết: Thực tế cho thấy, định mức hỗ trợ từ ngân sách còn thấp so với nhu cầu thực tế, trong khi đa số đối tượng thụ hưởng là hộ nghèo, hộ cận nghèo, khả năng tự đối ứng hạn chế cả về tài chính lẫn nhân lực, việc huy động thêm sự hỗ trợ từ gia đình, dòng họ và xã hội gặp nhiều khó khăn. Công tác rà soát, điều tra, khảo sát nhu cầu ở một số địa phương thời gian đầu chưa thật sự kỹ lưỡng, chính xác, dẫn đến phát sinh khó khăn trong cập nhật thông tin, theo dõi tiến độ và điều chỉnh phương án hỗ trợ. Bên cạnh đó, các vướng mắc về thủ tục đất đai như: giấy chứng nhận quyền sử dụng đất không chính chủ, chưa tách thửa, đất sử dụng chung chưa thống nhất phương án chia tách… đã ảnh hưởng không nhỏ đến tiến độ cấp giấy tờ và khởi công xây dựng. Trong quá trình triển khai, một số hộ dân còn tâm lý trông chờ, lựa chọn ngày giờ khởi công hoặc xin thôi nhận hỗ trợ do tự đánh giá nhà vẫn sử dụng được, thay đổi nơi ở, dẫn tới phải điều chỉnh kế hoạch thực hiện. Ngoài ra, việc sắp xếp đơn vị hành chính theo lộ trình, kết thúc hoạt động cấp huyện cũng khiến công tác chỉ đạo, điều hành có thời điểm chưa thật sự liên tục, đồng bộ.

Từ thực tiễn đó, kinh nghiệm rút ra là cần tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của cấp ủy, chính quyền; phân công, phân nhiệm cụ thể, rõ người, rõ việc; làm tốt công tác tuyên truyền để tạo đồng thuận xã hội; đồng thời thực hiện rà soát, khảo sát nhu cầu ngay từ đầu một cách cẩn trọng, chính xác, qua đó huy động hiệu quả các nguồn lực, bảo đảm chương trình triển khai đúng tiến độ, đạt chất lượng và mục tiêu đề ra.

Đến ngày 27/7/2025, 100% số hộ tham gia Chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát trên địa bàn toàn tỉnh đã được khởi công và tập trung thi công xây dựng, sửa chữa. Đến nay, toàn tỉnh đã hỗ trợ 3.619/3.619 hộ, đạt 100% kế hoạch, trong đó: hộ nghèo, cận nghèo là 1.409 hộ (xây mới 926 hộ, sửa chữa 483 hộ); hộ người có công, hộ có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, hộ gia đình bị nhiễm chất độc hóa học là 578 hộ (xây mới 347 hộ, sửa chữa 231 hộ); đối tượng thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi là 16 hộ (xây mới 14 hộ, sửa chữa 02 hộ); đối tượng thuộc Đề án hỗ trợ nhà ở đối với người có công và thân nhân liệt sĩ theo Quyết định số 21/2024/QĐ-TTg là 1.616/1.616 hộ (xây mới 485 hộ, sửa chữa 1.131 hộ). Tổng kinh phí hỗ trợ thực hiện chương trình là 410.518 triệu đồng, trong đó nguồn hỗ trợ từ Trung ương là 3.744 triệu đồng, kinh phí 5% là 87.354 triệu đồng, ngân sách địa phương 131.282 triệu đồng, đóng góp của hộ gia đình 171.529 triệu đồng và nguồn xã hội hóa địa phương huy động được 16.609 triệu đồng. Bên cạnh đó, các địa phương còn huy động thêm 12.737 ngày công lao động cùng nhiều vật liệu hỗ trợ như xi măng, gạch, đá, cát… góp phần nâng cao hiệu quả triển khai chương trình trên toàn tỉnh.

Chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát đã và đang tạo nền tảng vững chắc để các hộ nghèo, cận nghèo, gia đình người có công ổn định cuộc sống, yên tâm lao động, sản xuất. Từ những mái nhà nghĩa tình hôm nay, niềm tin của nhân dân vào Đảng, Nhà nước tiếp tục được củng cố, góp phần hiện thực hóa mục tiêu bảo đảm an sinh xã hội, giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh trong những năm tới.

Bài, ảnh: Khánh Chi