Xoay trục sang thị trường khó tính, nông sản Việt tìm đà tăng giá trị

Xoay trục tìm phân khúc giá trị cao

Từng phụ thuộc gần như hoàn toàn vào thị trường Trung Quốc, Hợp tác xã Phước Thiện (tỉnh Đồng Nai) đang từng bước chuyển hướng để thích ứng với biến động của thị trường mít những năm gần đây.

Cây mít ruột đỏ thích nghi với vùng đất Bình Phước cho năng suất và chất lượng cao

Giám đốc Nguyễn Viết Vị cho biết, Hợp tác xã (HTX) đang canh tác hơn 1.000 ha, tập trung phát triển cây mít theo tiêu chuẩn VietGAP và GlobalGAP, với 30% sản lượng tiêu thụ trong nước và 70% hướng đến xuất khẩu.

Theo đó, năm 2025, HTX đặt trọng tâm vào chế biến sâu để giảm rủi ro khi thị trường mít tươi thường xuyên biến động.

Ngoài mít chín thương phẩm, đơn vị đã phát triển sản phẩm từ mít non như thực phẩm chay, bột dinh dưỡng, góp phần tận dụng nguồn nguyên liệu và tạo thêm đầu ra ổn định cho nông dân.

Ông Vị nhận định, thời điểm cuối năm, thị trường mít tươi có dấu hiệu chững lại. Giá hiện dao động 50.000–55.000 đồng/kg do ảnh hưởng từ tình trạng ùn ứ container và nguồn cung lớn của sầu riêng.

Tuy nhiên, đà giảm này chỉ mang tính tạm thời khi vụ sầu riêng kết thúc và nguồn cung mít trong nước giảm do mưa bão, giá mít có khả năng phục hồi lên khoảng 70.000 đồng/kg.

Với định hướng mở rộng sang các thị trường Trung Đông và châu Âu nơi yêu cầu tiêu chuẩn cao nhưng giá bán ổn định, HTX Phước Thiện kỳ vọng sẽ giữ được đầu ra bền vững hơn.

“So với thời điểm trước, các HTX đều coi đây là cơ hội để thay đổi tư duy sản xuất, không chỉ trông vào một thị trường, mà hướng đến phát triển lâu dài. Với thị trường châu Âu và Trung Đông có ý thức tiêu dùng rất cao, nên buộc chúng tôi phải siết chặt quy trình sản xuất hơn, làm mọi thứ bài bản và chuẩn mực. Ưu điểm là họ làm việc rất uy tín, hợp đồng ổn định, và khi đáp ứng được tiêu chuẩn của họ thì giá bán cũng cao hơn nhiều so với thị trường Trung Quốc. Chính những yêu cầu khắt khe đó lại trở thành động lực để các hợp tác xã hướng tới nhằm đạt những tiêu chí của những thị trường nêu trên.” - ông Nguyễn Viết Vị nói thêm.

Trước áp lực cạnh tranh ngày càng khốc liệt ở thị trường nông sản nội địa, Nông trại Eden Farm (tỉnh Lâm Đồng) đã quyết định xoay trục sản xuất, chuyển từ các loại cây truyền thống như dưa lưới, ớt sang chanh dây vàng và gừng – hai sản phẩm có giá trị xuất khẩu cao và được đánh giá có thị trường ổn định.

Theo ông Trần Vĩnh Hồ, Giám đốc điều hành Eden Farm, việc Trung Quốc chính thức mở mã nhập khẩu chanh dây vàng của Việt Nam là cơ hội thuận lợi để doanh nghiệp khởi động thị trường.

Tuy nhiên, nhà vườn không dừng lại ở đó mà cố gắng hướng đến các thị trường khó tính hơn như: châu Âu, Mỹ, Nhật Bản và Trung Đông.

Để tiếp cận được những thị trường này, nhà vườn phải đầu tư vào quy trình canh tác, truy xuất nguồn gốc và các chứng chỉ quốc tế. Đây là bước chuẩn bị cần thiết cho chiến lược dài hạn.

Nhiều đối tác trong và ngoài nước đến nông trại tìm hiểu thị trường chanh dây vàng

Ông Hồ nhận định, những tháng cuối năm và năm 2026, thị trường xuất khẩu thường biến động mạnh, sức mua chậm trong khi lượng hàng từ nhiều quốc gia tăng cao. Ngay cả thị trường nội địa cũng chứng kiến sự cạnh tranh gay gắt giữa các sản phẩm tương tự.

Trước bối cảnh đó, Eden Farm chọn hướng đi song song, duy trì xuất khẩu và đẩy mạnh tiêu thụ nội địa thông qua các sản phẩm chế biến từ gừng, như: tinh dầu, cao gừng, bột gừng nhằm đáp ứng nhu cầu thị trường về các sản phẩm chăm sóc sức khỏe.

Sự chuyển hướng của hầu hết các nông trại trên địa bàn cho thấy động thái thích ứng với thị trường, giảm phụ thuộc vào một kênh tiêu thụ và từng bước xây dựng vị thế nông sản Việt ở phân khúc giá trị cao.

“Với bất kỳ doanh nghiệp nào làm nông nghiệp, khó khăn lớn nhất hiện nay là biến đổi khí hậu và vốn đầu tư. Muốn có sản lượng đủ cho xuất khẩu thì vùng trồng phải mở rộng, mà mở rộng thì kéo theo hàng loạt chi phí – từ hạ tầng, giống, kỹ thuật đến lao động – đều tăng mạnh. Đây chính là thách thức lớn mà nhiều doanh nghiệp đang phải đối mặt” - Ông Trần Vĩnh Hồ cho biết thêm.

Rau quả xuất khẩu, thách thức cuối năm

Theo ông Nguyễn Đình Tùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam, giai đoạn cuối năm 2025 và đầu 2026 đang mở ra nhiều cơ hội xuất khẩu nhưng cũng là thời điểm thử thách năng lực thích ứng của doanh nghiệp và HTX khi hướng đến những thị trường khó tính như: EU, Mỹ, Úc hay Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Đông.

Khi đã bước vào sân chơi quốc tế, điều tiên quyết là doanh nghiệp phải hiểu và tuân thủ hàng rào kỹ thuật của từng quốc gia nhập khẩu.

Mỗi thị trường có bộ tiêu chuẩn riêng về vùng trồng, cơ sở đóng gói, truy xuất nguồn gốc, bao bì và nhãn mác. Đặc biệt, các quy định này liên tục thay đổi để phù hợp với chính sách bảo vệ người tiêu dùng và môi trường, buộc doanh nghiệp Việt không thể đi theo lối mòn.

Ông Tùng phân tích, châu Âu là ví dụ điển hình, thị trường này thay đổi quy định rất nhanh, có khi chỉ trong vài tháng đã có tiêu chuẩn mới. Nếu không nắm bắt kịp, doanh nghiệp có thể bị loại khỏi thị trường dù sản phẩm vẫn đạt các tiêu chuẩn chất lượng cơ bản. Một thách thức khác là minh bạch trong ghi nhãn và bao bì.

Ông Tùng cảnh báo, thời gian qua có doanh nghiệp in sai hoặc gắn chứng nhận không có thật hòng vượt hàng rào kỹ thuật, dẫn đến hàng bị thu hồi, thậm chí bị xử lý hình sự. Tính trung thực và tuân thủ pháp lý giờ là yếu tố sống còn, không chỉ với thị trường quốc tế mà ngay cả trong nước.

Dự báo từ nay đến đầu năm 2026, thị trường rau quả xuất khẩu sẽ tiếp tục sôi động nhờ nhu cầu tăng mạnh

Nhìn về triển vọng, ông Nguyễn Đình Tùng đánh giá: cuối năm 2025 đến Tết Nguyên đán 2026 sẽ là giai đoạn tăng tốc của ngành rau quả, do nhu cầu tiêu dùng và quà biếu dịp lễ hội tăng cao. Tuy nhiên, cơ hội này chỉ thuộc về những doanh nghiệp đáp ứng kịp thời các yêu cầu kỹ thuật và các xu hướng tiêu dùng mới (như yêu cầu về sản phẩm thân thiện môi trường) của thị trường.

“Theo tôi, thị trường những tháng cuối năm sẽ rất sôi động, vì dịp lễ hội trên thế giới và Tết Nguyên đán sắp tới khiến nhu cầu rau quả tăng mạnh. Vấn đề là chúng ta phải đảm bảo vừa đáp ứng hàng rào kỹ thuật, vừa đảm bảo an toàn thực phẩm và chất lượng để đáp ứng nhu cầu này”, ông Tùng nói.

Dự báo từ nay đến đầu năm 2026, thị trường rau quả xuất khẩu sẽ tiếp tục sôi động nhờ nhu cầu tăng mạnh. Tuy nhiên, các thị trường lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản đang liên tục siết chặt hàng rào kỹ thuật và tiêu chuẩn an toàn, buộc doanh nghiệp Việt phải nâng cấp quy trình sản xuất, truy xuất nguồn gốc và bao bì nhãn mác nếu muốn giữ vững đà tăng trưởng và mở rộng thị phần bền vững.

Nguyễn Quang/VOV-TP.HCM