Chủ động mở rộng thị trường gạo

Ước tính, tháng 9-2025, lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam giảm gần 46% so với tháng trước; kim ngạch giảm gần một nửa, tương đương khoảng 200 triệu USD.

Khi Philippines tạm thời “đóng cửa” hoạt động nhập khẩu gạo, các cơ quan quản lý và doanh nghiệp xuất khẩu gạo của Việt Nam đã nhanh chóng có những điều chỉnh để thích ứng.

Cụ thể, các doanh nghiệp đã triển khai đồng loạt biện pháp thu mua, tạm trữ nhằm ổn định giá trong nước, tránh tâm lý bán tháo. Nhiều doanh nghiệp đầu ngành như Vinafood 1, Vinafood 2 đã chủ động xây dựng nguồn hàng dự trữ, sẵn sàng xuất khẩu khi thị trường hồi phục, đồng thời tích cực tìm kiếm đối tác mới. Trong đó, các nước châu Phi nổi lên là thị trường tiềm năng.

Theo thống kê, đến nay, sản lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Ghana đạt 662 nghìn tấn, tăng 95% về lượng; Bờ Biển Ngà đạt 754 nghìn tấn, tăng 156%. Các thị trường này ưa chuộng gạo Việt Nam vì chất lượng ổn định, giá hợp lý và giao hàng đúng hạn. Bên cạnh đó, xuất khẩu gạo sang thị trường Trung Quốc cũng tăng mạnh, đạt hơn 600 nghìn tấn trong 9 tháng, gấp hơn 2 lần so với cùng kỳ năm 2024.

Bên cạnh thị trường châu Á và châu Phi, doanh nghiệp xuất khẩu gạo của Việt Nam đang xúc tiến mạnh các đơn hàng sang Bangladesh, Senegal, Trung Đông, Nhật Bản, thậm chí từng bước tiếp cận thị trường khó tính như Liên minh châu Âu (EU) nhằm mở ra cơ hội nâng vị thế cho hạt gạo Việt. Đây là bước đi chiến lược giúp mở rộng thị trường và tạo niềm tin cho các doanh nghiệp trong nước.

Như vậy, với những nỗ lực của Chính phủ, các bộ, ngành, cộng đồng doanh nghiệp, tính đến giữa tháng 10-2025, nước ta đã xuất khẩu đạt khoảng 7 triệu tấn gạo và dự kiến cả năm đạt 8 triệu tấn. Kết quả trên cho thấy, việc đa dạng hóa thị trường là yêu cầu tất yếu để ngành gạo Việt phát triển bền vững.

Nhưng song song với mở rộng thị trường, chất lượng và thương hiệu mới là yếu tố quyết định vị thế lâu dài. Hiện, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang triển khai chương trình 1 triệu héc ta lúa chất lượng cao, phát thải thấp ở Đồng bằng sông Cửu Long. Đây là bước đi quan trọng không chỉ đáp ứng xu thế nông nghiệp xanh, mà còn giúp gạo Việt đáp ứng tiêu chuẩn cao của các thị trường EU, Nhật Bản, Mỹ. Cùng với đó, Bộ đẩy nhanh việc xây dựng thương hiệu quốc gia cho gạo Việt, tương tự các mô hình thành công của cà phê hay hạt tiêu Việt Nam, để khẳng định giá trị và hình ảnh trên thị trường quốc tế.

Để ngành gạo phát triển bền vững, việc cần làm là tiếp tục hoàn thuế kịp thời, mở rộng tín dụng ưu đãi, đầu tư logistics nông sản, giảm chi phí vận chuyển và bảo quản. Các hiệp hội ngành hàng cần phát huy vai trò cầu nối, cung cấp thông tin thị trường, hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng chiến lược xuất khẩu bền vững.

Ở góc độ quản lý vĩ mô, bài học từ thị trường Philippines không chỉ là sự cảnh báo về nguy cơ phụ thuộc, mà còn nhắc nhở về tầm nhìn chiến lược. Muốn hạt gạo Việt không chỉ “nhiều” mà còn “mạnh”, phải kết hợp giữa sản xuất xanh - thị trường mở - thương hiệu quốc gia.

Hơn 3 thập kỷ qua, gạo Việt đã vươn lên nhóm 3 quốc gia xuất khẩu hàng đầu thế giới, mang về hàng tỷ USD mỗi năm, tạo sinh kế cho hàng triệu nông dân. Hành trình ấy đang bước sang giai đoạn mới - giai đoạn của chất lượng, thương hiệu và bản lĩnh chủ động hội nhập. Hạt gạo Việt không chỉ nuôi sống con người, mà còn là biểu tượng của bản lĩnh và trí tuệ Việt Nam.

Từ những bước đi chủ động này, hạt gạo Việt sẽ tiếp tục vươn xa, vững vàng hơn trên thị trường thế giới.

Hoàng Sơn