Xu hướng triển lãm tương tác đa giác quan

Lâu nay, đa số triển lãm thông thường chỉ để khách tham quan bước chậm rãi ngắm nhìn tác phẩm. Cách thưởng thức nghệ thuật này bị đánh giá là khá tẻ nhạt, nhất là với giới trẻ. Ngoài ra, việc thưởng thức hầu như dựa hết vào trình độ mỹ thuật, khiếu thẩm mỹ của khách. Nếu ai không am hiểu nghệ thuật, họ thường đến với triển lãm như một dạng cưỡi ngựa xem hoa. Xem nhưng họ ít hiểu ý đồ và nét đẹp mà nghệ sĩ gửi gắm. Khách tham quan vẫn bị đặt ngoài tác phẩm để làm người ngắm nhìn mà chưa chắc có những thấu hiểu sâu sắc. Chính vì thế, dần dần người trẻ không mặn mà với các hoạt động triển lãm nghệ thuật truyền thống.

Khách tham quan có nhiều hoạt động tương tác đa giác quan tại triển lãm tranh Monet.

Ngược lại, triển lãm tương tác đa giác quan là hình thức triển lãm đánh thức mọi giác quan từ thị giác, thính giác, khứu giác cho đến vị giác, xúc giác của khách thưởng lãm. Nếu triển lãm thông thường hầu hết chỉ dừng lại ở mặt thị giác, thỉnh thoảng có thêm chút âm nhạc để kích thích đôi tai thì triển lãm đa giác quan tỏ ra “trên cơ” hơn rất nhiều. Nhờ đánh thức mọi giác quan và mang đến trải nghiệm tương tác thú vị, hòa nhập vào thế giới nghệ thuật nên triển lãm tương tác đa giác quan tạo ấn tượng sâu đậm, khuếch đại cảm xúc ngay cả với người mù tịt nghệ thuật.

Dù có nhiều điểm cộng nhưng mãi đến cuối năm 2023, triển lãm tương tác đa giác quan mới bùng nổ ở Việt Nam với dự án nghệ thuật về tranh Van Gogh tại TP Hồ Chí Minh. Trước đó, hình thức này chỉ diễn ra lẻ tẻ với quy mô nhỏ bởi kinh phí, điều kiện mặt bằng lẫn công nghệ không cho phép nghệ sĩ thỏa sức tung tẩy.

Đáng chú ý chỉ có “Sốnglab” tại TP Huế. Với không gian 1.000 mét vuông, các nghệ sĩ Việt Nam đã cùng nhau tạo nên hình ảnh siêu thực lấy cảm hứng từ Đại nội, danh thắng và văn hóa Huế. Dưới sự hỗ trợ của công nghệ, không gian nghệ thuật số sống động mang đến cho công chúng trải nghiệm “nhập vai” vào tác phẩm bằng thị giác, xúc giác, thính giác… Công nghệ trình chiếu 360 giúp người xem không còn đứng ngoài tác phẩm mà tiến sâu vào bên trong, để thấy được mình là một phần của tác phẩm.

Tháng 12 năm ngoái, việc mở cửa Triển lãm tương tác đa giác quan Van Gogh tại TP Hồ Chí Minh khiến tín đồ nghệ thuật nức lòng. Vốn ra mắt từ năm 2017 tại Hà Lan, quê hương của danh họa Van Gogh, bản quyền triển lãm đã phủ rộng hơn 80 quốc gia. Đến Việt Nam, triển lãm mang tên tiếng Anh “Van Gogh Art Lighting Experience” mang đến màn trình diễn kỹ thuật số, loạt công nghệ hiện đại hàng đầu thế giới như 3D mapping, thực tế ảo, Cylinder LED 360, Art Lighting … không kém cạnh “cha đẻ” - Bảo tàng Van Gogh Hà Lan. Với không gian rộng gần bốn nghìn mét vuông, triển lãm kiến tạo hành trình tham quan độc đáo.

Có thể kể đến “Hành lang tương tác” - nơi du khách bước qua bóng gương ảo ảnh để quay trở về thời danh họa sống; “Vincents Land” - nơi lắng đọng câu chuyện cuộc đời; hay “Vincents Art” - không gian trưng bày hơn 150 tác phẩm tiêu biểu; “Vincents Field” với những đóa hướng dương ngập tràn… Trong đó, hành trình mang tên “Vincent' Life” và “Vincent's Soul” là điểm nhấn đặc biệt bởi tương tác đa giác quan được đẩy lên đỉnh cao. Khách sẽ được xem video cuộc đời Van Gogh dài bảy phút. Kế đó là màn trình chiếu dài 20 phút những tác phẩm bất hủ.

Chìm đắm trong âm nhạc kinh điển và mùi hoa cỏ ngọt ngào, công chúng dần bước vào cuộc đời, tâm hồn và thế giới hội họa của thiên tài Van Gogh. Công nghệ trình chiếu hiện đại phủ lên không gian “vũ trụ hội họa” Van Gogh đầy huyễn hoặc, biến ảo với hàng trăm kiệt tác như “Đêm đầy sao”, “Hoa diên vĩ”, “Hoa hướng dương”… Tranh vốn tĩnh nhưng nhờ công nghệ trình chiếu sống động, bức tranh phô bày mọi đường nét dù là mơ hồ, tiểu tiết nhất. Qua đó, công chúng chạm được vào thế giới tâm hồn và khát vọng nghệ thuật của danh họa.

Ngoài nhâm nhi những đồ uống, món ăn mà danh họa dùng lúc sinh thời, công chúng còn có dịp sống trong căn phòng nhỏ mà Van Gogh ngồi vẽ, cùng nhau tô màu trên nền các phác thảo mô phỏng tranh ông. Không ngạc nhiên khi chỉ một thời gian ngắn, triển lãm đã thu hút hàng trăm nghìn lượt khách tham quan. Thừa thắng xông lên, cuối tháng 6 năm nay, chủ đầu tư tiếp tục mở rộng thêm mảng tranh của đại danh họa Claude Monet - “cha đẻ” của trường phái Ấn tượng, với những trải nghiệm đa chiều tương tự.

Một góc “Triển lãm hành trình mùi hương 2024”.

Sức hút của hai triển lãm tương tác đa giác quan này khiến một số triển lãm tương tự tiếp tục chào sân. Mới đây, triển lãm kết hợp thị giác, xúc giác, thính giác và đặc biệt nhấn vào khứu giác mang tên “Olfactory Odyssey Exhibition 2024: Scent and Memory” (tạm dịch: Triển lãm hành trình mùi hương 2024: Mùi hương và Ký ức) đã khai mạc tại TP Hồ Chí Minh. Với sự tham gia của các họa sĩ và nhà tạo hương nổi tiếng như nghệ sĩ thị giác Nadia Vitlin (Úc), họa sĩ Noah Bùi, chuyên gia mùi hương Huỳnh Hải Yến…, sự kiện là dịp để khán giả nghe hội họa và mùi hương kể chuyện.

Không gian được thiết kế quanh co, uốn lượn mô phỏng hình ảnh mùi hương đang lan tỏa, kết nối quá khứ và hiện tại, kết nối loại hình nghệ thuật này với loại hình nghệ thuật khác. Để không bị loạn mùi, mọi người có thể chạm tay vào chiếc chuông nhỏ đưa lên mũi. Số lượng khách tham quan cũng bị hạn chế để đảm bảo việc thưởng thức mùi hương được tốt nhất. Ngoài thưởng lãm về mùi hương, khách tham quan còn có dịp học điều chế mùi hương cùng các chuyên gia.

Trải nghiệm hòa nhập là ưu điểm nổi trội của triển lãm tương tác đa giác quan. Do đó, nó không chỉ thu hút giới chuyên môn, người am hiểu nghệ thuật mà ngay cả những người chưa am hiểu, trẻ nhỏ cũng được dịp khám phá nghệ thuật hàn lâm. Được phủ trọn mọi giác quan nên người xem gần như đắm chìm trong thế giới nghệ thuật, bỏ mình phía sau ngưỡng cửa của cuộc sống bề bộn ngoài kia. Ở triển lãm Van Gogh và Monet, những chú giải tỉ mỉ, tài liệu hay trích dẫn câu nói, đoạn phim trình chiếu về cuộc đời hai danh họa được dẫn dắt lôi cuốn cùng hình ảnh sống động giúp việc tiếp thu kiến thức của khán giả trở nên dễ dàng.

Anh Võ Đông Hòa (37 tuổi, ngụ ở quận 7, TP Hồ Chí Minh) hào hứng: “Hình thức này giúp khán giả đại chúng như chúng tôi tiếp cận và hiểu mỹ thuật nhanh chóng so với sách vở khô khan hay triển lãm trưng bày truyền thống. Không chỉ lan tỏa giá trị nghệ thuật, nâng cao tầm hiểu biết cho mọi người mà triển lãm dạng này còn khơi gợi tình yêu nghệ thuật, ươm mầm tài năng trong công chúng”. Họa sĩ Siu Quý, Phó chủ tịch Hội Mỹ thuật TP Hồ Chí Minh đánh giá: “Triển lãm tương tác đa giác quan kết hợp giữa công nghệ và nghệ thuật không chỉ tác động sâu rộng đến cảm xúc và thẩm mỹ của người dân mà còn thúc đẩy hình thành thị trường mỹ thuật tại Việt Nam”.

Sự phát triển của hình thức triển lãm này xuất phát từ đòi hỏi ngày càng cao của công chúng Việt Nam, nhất là thế hệ trẻ, trong việc thưởng thức, trải nghiệm nghệ thuật. Các nhà chuyên môn đánh giá Việt Nam có tiềm năng và nhu cầu rất lớn về trải nghiệm văn hóa, nghệ thuật khi vài năm gần đây nước ta đã có sự phát triển vượt bậc về kinh tế, công nghệ cộng với việc giới trẻ ngày càng dành nhiều thời gian tiếp cận, thưởng thức nghệ thuật. Họa sĩ Nguyễn Xuân Lộc thừa nhận xu hướng triển lãm tương tác đa giác quan là điểm sáng tích cực thúc đẩy thị trường mỹ thuật Việt Nam phát triển, giúp giới trẻ đến gần với hội họa đỉnh cao.

Nghệ sĩ cũng có nhu cầu để người xem chạm vào thế giới sáng tạo của mình nên hình thức triển lãm này càng có đất phát triển mạnh mẽ trong tương lai. Từ tiếng vang của các triển lãm tiên phong, sắp tới, nhiều triển lãm tương tác đa giác quan của quốc tế lẫn Việt Nam sẽ trình làng, trong đó được mong chờ nhất là thế giới sáng tạo của nghệ nhân hoa Nhật Bản đình đám Azuma Makoto.

Mai Quỳnh Nga