Xuất khẩu châu Âu: Cần chiến lược đồng bộ để giữ vững lợi thế, mở rộng thị phần

Nhiều nước đang đẩy mạnh xuất khẩu sang EU

Bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam cho biết, ngành da giày vẫn duy trì tăng trưởng khoảng 10% trong 8 tháng đầu năm, đạt tiến độ mục tiêu đề ra. Nhưng trong thời gian tới, ngành này sẽ gặp một số khó khăn, trong đó có việc Indonesia đang đàm phán Hiệp định thương mại tự do (FTA) với EU, có thể trở thành đối thủ cạnh tranh trực tiếp nếu thỏa thuận được ký kết, làm giảm lợi thế của da giày Việt Nam tại thị trường châu Âu.

Ông Trần Ngọc Quân - Tham tán thương mại (TTTM) tại Bỉ và EU thông tin, EU hiện đang điều chỉnh chính sách thương mại để đối phó với biến động từ Mỹ, nhưng FTA Việt Nam - EU (EVFTA) đã mang lại lợi thế lớn cho Việt Nam khi hơn 90% dòng thuế đã về 0%.

“Đây là cơ hội để doanh nghiệp (DN) đa dạng hóa thị trường, giảm phụ thuộc vào Mỹ và gia tăng sự hiện diện tại châu Âu. Tuy nhiên, đi kèm là những rủi ro không nhỏ như nguy cơ hàng hóa nước thứ ba lợi dụng Việt Nam để lẩn tránh thuế, sự siết chặt kiểm tra an toàn thực phẩm, cũng như việc gia hạn biện pháp tự vệ đối với thép và hợp kim. Trong ngắn hạn, chúng ta còn hưởng lợi, nhưng về dài hạn, nếu không chuyển đổi sản xuất xanh và đáp ứng chuẩn mực môi trường, hàng Việt sẽ rất khó giữ chỗ đứng” - ông Quân lưu ý.

Ông Vũ Chiến Thắng - TTTM tại Tây Ban Nha cho biết, Tây Ban Nha là một trong những cửa ngõ quan trọng của Việt Nam vào EU. 7 tháng đầu năm 2025, kim ngạch thương mại song phương đạt gần 3 tỷ USD, trong đó Việt Nam xuất siêu gần 2 tỷ USD. Tuy nhiên, XK có dấu hiệu chững lại khi sức mua giảm và DN Việt chưa tận dụng tốt các hội chợ, triển lãm toàn cầu, nơi kết nối trực tiếp với các hệ thống phân phối lớn. Một số nông, thủy sản còn bị cảnh báo về an toàn thực phẩm - đây là điều cần được khắc phục ngay nếu không muốn ảnh hưởng uy tín lâu dài.

Bà Nguyễn Thị Hoàng Thúy - TTTM tại Thụy Điển đánh giá, Thụy Điển nói riêng, Bắc Âu nói chung vẫn là “vùng trống” trong bức tranh XK của Việt Nam, dù khu vực này có sức mua hàng đầu thế giới. Người tiêu dùng Bắc Âu sẵn sàng trả giá cao cho hàng hóa xanh và sáng tạo, nhưng khoảng cách địa lý xa xôi, chi phí logistics lớn khiến hàng Việt thường phải trung chuyển qua Đức, Hà Lan, làm giảm đáng kể lợi thế cạnh tranh.

Bà Thúy nhấn mạnh, trong ngắn hạn, DN Việt Nam được hưởng lợi khi EU giãn tiến độ thực hiện một số quy định trong “Thỏa thuận xanh”, nhờ vậy giảm áp lực thủ tục. Nhưng về dài hạn, khi châu Âu quay trở lại quỹ đạo phát triển bền vững, chỉ những doanh nghiệp đáp ứng chuẩn xanh, sản xuất có trách nhiệm mới duy trì được vị thế. Đây là điều kiện bắt buộc, không còn là sự lựa chọn.

Cần một chiến lược đồng bộ để giữ vững lợi thế, mở rộng thị phần tại EU

Bà Phan Thị Thanh Xuân cho rằng, để khắc phục việc Indonesia có thể trở thành quốc gia cạnh tranh trực tiếp trong XK sang EU, Hiệp hội đề xuất Bộ Công Thương cần nghiên cứu xây dựng mô hình trung tâm cung ứng nguyên phụ liệu tập trung cho các ngành dệt may, da giày và gỗ, nhằm giảm phụ thuộc vào nhập khẩu, tăng cường tự chủ sản xuất và nâng cao giá trị gia tăng sản phẩm.

Các TTTM đều nhận định, Việt Nam cần một chiến lược đồng bộ để giữ vững lợi thế và mở rộng thị phần tại EU. Cụ thể, về chính sách, cần phối hợp chặt chẽ hơn với các hiệp hội ngành hàng, siết chặt quản lý xuất xứ để ngăn chặn tình trạng lẩn tránh, đồng thời tận dụng tối đa cơ chế EVFTA cũng như các FTA khác.

Về phía DN, yêu cầu cấp thiết là phải chuyển đổi sang mô hình sản xuất xanh, bền vững; đầu tư công nghệ chế biến, đóng gói và truy xuất nguồn gốc để đáp ứng ngay từ đầu các tiêu chuẩn khắt khe của EU. DN cũng phải nghiêm túc khắc phục những cảnh báo liên quan đến an toàn thực phẩm để giữ vững niềm tin của thị trường.

Trong xúc tiến thương mại, việc tham gia đầy đủ và có chiến lược tại các hội chợ, triển lãm lớn ở Tây Ban Nha và Bắc Âu sẽ là “chìa khóa” để hàng Việt tiếp cận trực tiếp các tập đoàn phân phối châu Âu thay vì đi qua trung gian. Cùng với đó, để giảm bớt những bất lợi về logistics, cần tiếp tục thúc đẩy hợp tác cảng biển với Bắc Âu, nghiên cứu xây dựng Việt Nam thành trung tâm trung chuyển hàng hóa cho cả ASEAN đi EU, nhằm giảm chi phí vận tải và gia tăng sức cạnh tranh.

Các TTTM khẳng định, thị trường EU rộng lớn vẫn đang mở ra nhiều cơ hội cho hàng Việt, nhưng “tấm vé vào cửa” không còn chỉ nằm ở lợi thế giá rẻ hay ưu đãi thuế quan, mà chính là chứng chỉ xanh, bền vững. Chỉ khi DN dũng cảm đầu tư cho chuyển đổi xanh, nâng chuẩn chất lượng và chủ động hội nhập sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, mới có thể biến cơ hội thành lợi thế khi XK vào EU cũng như các thị trường khó tính khác.

Nhật Thu