Xuất khẩu chuối hướng tới mốc tỷ USD: Cơ hội và thách thức

Chuối là một trong 14 cây ăn trái chủ lực của Việt Nam. Ảnh: Nguyễn Lương.

Theo ông Nguyễn Quốc Mạnh - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ Thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), diện tích trồng chuối cả nước hiện nay ước đạt hơn 163.000ha, với sản lượng khoảng 2,75 triệu tấn. Chuối là một trong 14 cây ăn trái chủ lực của Việt Nam. Năm 2024, chuối đạt kim ngạch xuất khẩu 380 triệu USD, đứng thứ 4 trong nhóm trái cây xuất khẩu chủ lực của Việt Nam. Dự kiến năm 2025, diện tích chuối cả nước sẽ đạt trên 163.000ha với sản lượng khoảng 2,75 triệu tấn.

Ông Phạm Quốc Liêm - Phó Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam kiêm Tổng Giám đốc Unifarm chỉ rõ, thị trường chuối toàn cầu đang rộng mở, với quy mô đạt 139,51 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến tăng lên 175,51 tỷ USD vào năm 2029. Ông Liêm tin rằng với nhu cầu thị trường lớn và tiềm năng trong nước, xuất khẩu chuối hoàn toàn có thể đạt mốc 1 tỷ USD trong thời gian tới và 4 tỷ USD trong tương lai không xa.

Theo ông Liêm, trong bối cảnh sầu riêng - mặt hàng tỷ USD của Việt Nam đang gặp khó khăn xuất khẩu nửa đầu năm 2025, thanh long đã tụt khỏi mốc 1 tỷ USD, ngành nông nghiệp đang cần những trụ cột tăng trưởng mới. Chuối, với tiềm năng lớn và khả năng thích ứng cao, được kỳ vọng trở thành điểm tựa tiếp theo.

Mặc dù tiềm năng rất lớn, song theo ông Nguyễn Quốc Mạnh, quá trình phát triển của ngành chuối vẫn đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Tổ chức sản xuất chưa thực sự hiệu quả, quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ, manh mún, gây trở ngại cho việc đầu tư đồng bộ, quản lý chất lượng, tiêu thụ sản phẩm và xây dựng các liên kết chuỗi.

Bên cạnh đó, tác động của biến đổi khí hậu như khô hạn, xâm nhập mặn cùng với diễn biến phức tạp của sâu bệnh hại đang ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng chuối...

Ngoài ra, các rào cản kỹ thuật từ thị trường nhập khẩu cũng tạo áp lực không nhỏ cho người trồng và doanh nghiệp (DN).

Nói về thị trường Trung Quốc, thị trường tiêu thụ chuối lớn của Việt Nam, ông Mạnh cho biết, tiêu chuẩn sản phẩm được quy định rất cụ thể. Chuối tươi phải được thu hoạch trong khoảng 10-16 tuần sau khi ra hoa, ở trạng thái chưa chín. Tuyệt đối không xuất khẩu chuối đã chín hoặc bị nứt vỏ.

Về vùng trồng, tất cả các vùng sản xuất phải đăng ký với Bộ Nông nghiệp và Môi trường và được Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) phê duyệt. Đồng thời, vùng trồng phải lưu trữ đầy đủ hồ sơ giám sát và phòng trừ sinh vật gây hại, đặc biệt là nhật ký sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, để sẵn sàng cung cấp khi phía GACC kiểm tra.

Đề cập đến những thách thức của ngành chuối, PGS.TS Lê Quốc Doanh - Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam cho hay, một trong những thách thức lớn nhất hiện nay của ngành chuối là dịch bệnh, đặc biệt là bệnh héo vàng do nấm Fusarium, thường được gọi là bệnh Panama. Tuy nhiên, ông Doanh lưu ý, nếu chỉ tập trung thảo luận vào bệnh Panama thì chưa đủ. Vấn đề cốt lõi là làm thế nào để nâng cao giá trị tổng thể của cây chuối, từ tổ chức sản xuất, giống, kỹ thuật canh tác đến thị trường tiêu thụ.

Trong thực tế, thời gian qua đã xuất hiện một số DN đầu tư bài bản vào ngành chuối, xây dựng vùng nguyên liệu tập trung, áp dụng quy trình kỹ thuật đồng bộ và hướng đến thị trường xuất khẩu. Ông Doanh dẫn ví dụ Unifarm là một trong những DN đi theo hướng này, do đó nếu có chiến lược dài hạn và kiểm soát tốt dịch bệnh, cây chuối hoàn toàn có thể trở thành mặt hàng xuất khẩu ổn định, giá trị cao. Ông nhấn mạnh, trong bối cảnh xuất khẩu rau quả đã vượt xa mục tiêu đề án, việc tiếp tục điều chỉnh, cập nhật chiến lược cho từng cây trồng chủ lực là cần thiết. Với chuối, điều này không chỉ dừng ở giải pháp kỹ thuật phòng bệnh, mà còn bao gồm chính sách hỗ trợ, liên kết sản xuất, nghiên cứu giống chống chịu và xây dựng thương hiệu trên thị trường quốc tế.

Khanh Lê