Mở rộng không gian phát triển gắn với tương lai cộng đồng

Con số ấy không chỉ phản ánh quy mô địa lý mà còn cho thấy phạm vi quản lý rộng, sự đa dạng văn hóa và những thách thức đặc thù của vùng Tây Bắc Nghệ An – nơi đồng bào Thái, Khơ Mú sinh sống lâu đời giữa rừng núi trùng điệp. Tuy vậy, chính từ mảnh đất còn nhiều gian khó này, một cách làm mới đang hình thành: lấy người dân làm trung tâm, đặt sự an toàn, sinh kế và cơ hội phát triển của họ lên hàng đầu trong mọi quyết sách.

Lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nghệ An làm việc tại xã Châu Tiến (Nghệ An).

Thay đổi từ cách quản trị để người dân được biết, được bàn và được tham gia

Sau sáp nhập, xã Châu Tiến không còn dáng dấp của một vùng tụt hậu. Tốc độ phát triển kinh tế – xã hội được ghi nhận qua những con số cụ thể: giá trị sản xuất ước đạt trên 752 tỷ đồng; thu nhập bình quân hơn 32 triệu đồng/người/năm; tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 23,38%. Nhưng điều quan trọng hơn là tinh thần "tự đứng lên" của người dân, cùng sự chuyển biến đồng bộ trong hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở.

Tại các bản làng rải rác dọc sườn núi, khe suối, người dân không còn ở thế bị động, trông chờ hoàn toàn vào hỗ trợ từ cấp trên. Nhiều mô hình nông – lâm nghiệp mới như trồng rừng nguyên liệu, nuôi ong, nuôi gà đồi… từng bước phát huy hiệu quả, tạo sinh kế bền vững. Hộ nghèo không chỉ nhận trợ cấp mà được hướng dẫn cách làm ăn, tiếp cận vốn và kỹ thuật.

Hệ thống trường học, trạm y tế – dù còn khó khăn – đã được đầu tư theo hướng ưu tiên các nhóm yếu thế như trẻ em, người cao tuổi, phụ nữ, người khuyết tật, người hoàn lương. Mỗi nhóm dân cư đều được tiếp cận chính sách phù hợp. Trong bức tranh phát triển chung, an sinh xã hội trở thành "lớp nền" quan trọng.

Một trong những thay đổi rõ nét ở Châu Tiến là cách chính quyền truyền tải thông tin đến người dân. Với địa hình phức tạp, dân cư phân tán, việc để 100% hộ dân nắm bắt đầy đủ chủ trương, chính sách không hề dễ. Tuy nhiên, xã đã linh hoạt kết hợp nhiều kênh: hệ thống loa truyền thanh, đội tuyên truyền lưu động, mạng xã hội, họp bản định kỳ và đặc biệt là các cuộc đối thoại trực tiếp giữa lãnh đạo xã với người dân.

Ông Trần Việt Đức, Phó Chủ tịch UBND xã, chia sẻ: "Không minh bạch thì dân không tin; không giải thích rõ thì dân không làm. Người dân phải được biết, được hỏi, được tham gia thì chủ trương mới đi vào cuộc sống".

Việc tiếp cận thông tin không chỉ là quyền lợi, mà còn là nền tảng để người dân đồng hành cùng chính quyền trong quá trình phát triển. Mỗi bản đều phát huy vai trò người có uy tín, già làng, trưởng bản trong tuyên truyền; mỗi hội nghị đều dành thời lượng cho đối thoại. Sự đồng thuận vì thế được bồi đắp – yếu tố đặc biệt quan trọng đối với một xã miền núi rộng lớn như Châu Tiến.

Xã Châu Tiến xác định du lịch cộng đồng là hướng phát triển dài hạn, với các mô hình homestay, hợp tác xã du lịch cộng đồng…

Mở rộng sinh kế để người dân có tương lai ngay trên chính mảnh đất mình sống

Thực tế nhiều năm trước cho thấy, thanh niên vùng cao rời quê ngày càng nhiều, chủ yếu do thiếu việc làm tại chỗ. Châu Tiến chọn cách giải bài toán này từ gốc: nâng tỷ lệ lao động qua đào tạo lên 54%; hỗ trợ hơn 550 người đi làm việc tại các địa phương khác và ở nước ngoài. Những người ở lại được tiếp cận vốn, được hướng dẫn sản xuất và tham gia các mô hình kinh tế cộng đồng.

Phụ nữ được vay vốn phát triển chăn nuôi, dệt thổ cẩm; người cao tuổi neo đơn được hưởng trợ cấp xã hội; trẻ em được chăm sóc sức khỏe định kỳ. Người hoàn lương – nhóm dễ bị tổn thương và kỳ thị – được hỗ trợ hòa nhập thông qua việc làm và sinh kế nhỏ. Những chính sách âm thầm ấy đã chạm đúng nhu cầu của từng nhóm dân cư.

Đặc biệt, Châu Tiến sở hữu nhiều tiềm năng tự nhiên và văn hóa như Mường Chiêng Ngam, Hang Bua, các thảo nguyên và bản làng còn giữ được nét truyền thống. Đây là "tài sản mềm" quý giá, nhưng nhiều năm chưa được khai thác tương xứng.

Xã Châu Tiến sở hữu nhiều tiềm năng tự nhiên và văn hóa như Mường Chiêng Ngam, Hang Bua, các thảo nguyên và bản làng còn giữ được nét truyền thống. Đây là “tài sản mềm” quý giá, nhưng nhiều năm chưa được khai thác tương xứng.

Từ năm 2024, xã xác định du lịch cộng đồng là hướng phát triển dài hạn, với các mô hình homestay, hợp tác xã du lịch cộng đồng; phát triển sản phẩm thổ cẩm, rượu men lá; trải nghiệm cồng chiêng, lễ hội truyền thống; du lịch gắn với bảo vệ rừng và nông nghiệp bản địa.

Ông Nguyễn Bá Hảo, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nghệ An, nhấn mạnh: "Điểm mạnh của Châu Tiến là cảnh quan và văn hóa bản địa. Nếu làm bài bản, du lịch không chỉ tạo sinh kế mà còn giữ chân thanh niên ở lại bản". Du lịch đang góp phần thay đổi tư duy của người dân: giữ rừng để giữ du khách; giữ văn hóa để giữ sinh kế; giữ bản làng để giữ tương lai.

Dẫu vậy, Châu Tiến vẫn còn nhiều điểm nghẽn: giao thông xuống cấp, hệ thống điện – nước chưa đồng bộ; trường học thiếu trang thiết bị; y tế cơ sở còn yếu; sản xuất nhỏ lẻ, lao động trình độ thấp. Những yếu tố này khiến năng lực cạnh tranh của địa phương còn hạn chế.

Xã kiến nghị Nhà nước ưu tiên đầu tư hạ tầng giao thông liên bản, trạm y tế, trường học; hỗ trợ chuyển đổi số; đào tạo nghề gắn với thực hành; xây dựng các mô hình kinh tế cộng đồng và kết nối doanh nghiệp du lịch. Khi hạ tầng được cải thiện, không gian phát triển sinh kế sẽ mở rộng, tạo thêm cơ hội để người dân vươn lên bằng chính năng lực của mình.

Ông Trần Việt Đức cho rằng: phải tạo ra tương lai ngay trên mảnh đất này, để người dân không chỉ an cư mà còn có cơ hội làm giàu chính đáng. Đó cũng là tinh thần xuyên suốt trong hành trình xây dựng một cộng đồng phát triển bền vững: đặt con người làm trung tâm, coi người dân là chủ thể và kiên trì đi đến thay đổi bằng sự tử tế.

Vũ Đồng