Xuất khẩu dệt may, da giày: Giữ thị trường Hoa Kỳ và hướng đến những 'miền đất mới'

Năm 2024, dệt may Việt Nam đứng thứ hai thế giới về xuất khẩu.

Ngành da giày Việt Nam hiện đứng thứ ba thế giới về sản xuất (sau Trung Quốc và Ấn Độ) và thứ hai về xuất khẩu. Trong 4 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu ngành này tăng 16% so với cùng kỳ năm 2024.

Tương tự, ngành dệt may đứng thứ hai thế giới về xuất khẩu (năm 2024). Trong 5 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu đạt 17,58 tỷ USD, tăng 9% so với cùng kỳ năm 2024.

GỠ NÚT THẮT CHUỖI CUNG ỨNG

Tại hội thảo “Xúc tiến thương mại đẩy mạnh đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, khai thác các thị trường FTA cho sản phẩm dệt may và da giày Việt Nam” do Bộ Công Thương tổ chức mới đây, bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày và Túi xách Việt Nam, cho biết thách thức lớn nhất với ngành da giày Việt Nam hiện nay là những bất ổn kinh tế thế giới khi trên 90% giày dép được sản xuất là dành cho xuất khẩu. Trong đó, Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu lớn của ngành, chiếm tới 40%, nên rủi ro về thuế quan của thị trường này tác động cực kỳ lớn đến lĩnh vực da giày.

Một thách thức nữa là hiện nay da giày phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu từ phía Trung Quốc, nhất là nguyên liệu thô. Theo bà Xuân, hiện nay tỷ lệ nội địa hóa của ngành da giày vào khoảng 55% và riêng giày lên tới 70-80%. Nhưng nguyên liệu thô chúng ta vẫn phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc, điều này khiến việc đáp ứng các yêu cầu xuất xứ trong các FTA chưa cao.

Bên cạnh đó, hàng rào phi thuế quan ngày càng nhiều, yêu cầu đáp ứng thị trường nghiêm ngặt như sản xuất xanh và tuần hoàn, giảm CO2, CBAM từ EU... làm tăng chi phí tuân thủ của doanh nghiệp.

Tương tự, ngành dệt may cũng phải đối mặt với môi trường biến động (dịch bệnh, xung đột địa chính trị, chủ nghĩa bảo hộ...). Ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam, cho biết thay đổi chiến lược dệt may từ “thời trang nhanh” sang “thời trang bền vững” đòi hỏi các doanh nghiệp xuất khẩu phải nỗ lực đáp ứng. Chuỗi cung ứng phải đáp ứng được các yêu cầu như: Đạo luật tra soát chuỗi cung ứng của Đức; Chỉ thị của EU về trách nhiệm của doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng, lộ trình giảm phát thải khí nhà kính của nhãn hàng...

Ngoài ra, còn những thách thức từ yêu cầu trong nước, như áp lực thực hiện lộ trình cam kết của Việt Nam tại COP 26 về Net Zero vào năm 2050; nhu cầu nhân lực và vốn rất lớn cho chuyển đổi kép, kinh tế tuần hoàn; yêu cầu tự chủ nguồn nguyên phụ liệu để tận dụng ưu đãi thuế của các FTA...

Để xuất khẩu dệt may, da giày bền vững, đại diện hai ngành hàng đều nhấn mạnh tới việc giải quyết bài toán về nguyên phụ liệu cho ngành. Theo bà Xuân, chúng ta cần thu hút nhà đầu tư vào sản xuất, phân phối nguyên phụ liệu (HUB) trong nước; xây dựng các chuỗi, các kênh phân phối nguyên phụ liệu. Ngành da giày thâm nhập khá thành công vào chuỗi cung ứng thế giới, nhưng hiện nay “cuộc chơi” lại đang tập trung vào các nhà sản xuất có thể chủ động được chuỗi cung ứng nguyên phụ liệu. Chủ động vào nguồn nguyên phụ liệu sẽ giúp Việt Nam tham gia sâu hơn nữa vào chuỗi cung ứng toàn cầu, góp phần tạo nên sự cạnh tranh về chi phí, giá cả và thời gian ra mẫu.

Ông Trương Văn Cẩm nhấn mạnh giải pháp căn cơ cho sự phát triển ngành dệt may, đó là Việt Nam phải tự chủ được nguồn cung nguyên phụ liệu. Việt Nam phải có chiến lược xây dựng ngành dệt may với tỷ lệ nội địa hóa cao, thu hút đầu tư vào vải và nhuộm. Nếu chỉ đơn thuần đa dạng hóa nguồn cung từ việc mua nhiều chỗ, thì khi thị trường biến động, doanh nghiệp của ngành sẽ bị ảnh hưởng.

Ông Nguyễn Trọng Phi, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty Cổ phần Tập đoàn Giovanni, cũng thừa nhận hạn chế lớn nhất của dệt may là thiếu thị trường nguyên liệu. Chúng ta có khu công nghiệp cho ngành may nhưng không có khu công nghiệp cho ngành nguyên phụ liệu. Vì thế, các đối tác nước ngoài khi muốn chuyển dịch sang Việt Nam để sản xuất nguyên phụ liệu, đặc biệt là sản xuất vải thì vô cùng khó khăn. Hơn nữa, nhiều địa phương cũng không chào đón, không cấp phép cho ngành dệt, thuộc da và ngành nhuộm.

Chủ tịch Hội đồng Quản trị, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Cao su Hà Nội Phạm Hồng Việt cũng cho rằng phát triển chuỗi cung ứng vật tư nguyên liệu nội địa rất quan trọng. Khách hàng quan tâm nhiều đến thời gian giao hàng, việc cung ứng nguyên vật liệu không chỉ đáp ứng quy tắc xuất xứ mà còn rút ngắn được thời gian sản xuất, đưa sản phẩm ra thị trường càng nhanh càng tốt và đây sẽ là lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp.

TÌM KIẾM, KHAI THÁC THỊ TRƯỜNG NGÁCH

Bên cạnh các giải pháp nguyên phụ liệu cho xuất khẩu bền vững ở những thị trường truyền thống như Hoa Kỳ, các doanh nghiệp đều cho rằng mở rộng, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu là con đường doanh nghiệp phải tính đến. Tuy nhiên, theo ông Bạch Thăng Long, Phó Tổng giám đốc Tổng công ty May 10, đa dạng hóa thị trường không dễ, bởi không chỉ Việt Nam mà các đối thủ dệt may khác cũng đang tìm kiếm thị trường mới thay thế Hoa Kỳ.

Do đó, ông Long kiến nghị: trong bối cảnh này các Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài cần có cách làm mới, không chỉ có thông tin về các nhà nhập khẩu, mà cần thông tin về Việt Nam là địa chỉ tin cậy của các nhà nhập khẩu để họ chủ động tìm hiểu. Như thế cơ hội bên mua – bên bán gặp nhau sẽ nhiều hơn.

Cho rằng EU là thị trường rộng lớn mà doanh nghiệp Việt Nam còn nhiều dư địa khai thác, bà Nguyễn Hồng Hạnh, đại diện Thương vụ Việt Nam tại Bỉ và EU, nhấn mạnh: “Để xuất khẩu bền vững sang thị trường EU, ngoài việc hợp tác chặt chẽ với các nhà hoạch định chính sách của EU giúp định hình phạm vi ban hành luật sắp tới (như Quy định Thiết kế sinh thái cho sản phẩm bền vững (ESPR); Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR); Chỉ thị Báo cáo về tính bền vững của công ty (CSRD)...), các cơ quan quản lý nhà nước cần tập trung phát triển các khuôn khổ đầu tư và lập pháp để hỗ trợ quá trình chuyển đổi của ngành”.

Đồng thời, triển khai các biện pháp thực hiện Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam–EU (EVFTA) liên quan đến phát triển bền vững và có kế hoạch kiểm soát tác động đến môi trường, lao động nhằm tiếp tục duy trì lợi thế từ EVFTA.

Đối với doanh nghiệp, bà Hạnh khuyến nghị cần quan tâm đến những điều chỉnh hoạt động cần thiết, phù hợp với các tiêu chuẩn xã hội và môi trường ngày càng cao trước thời hạn tuân thủ chính thức của EU. Xem xét đầu tư vào nghiên cứu và phát triển để đổi mới các phương pháp thực hành bền vững cũng như đào tạo lực lượng lao động về công nghệ mới. Chuyển đổi dần sang sử dụng năng lượng sạch để đáp ứng yêu cầu về hiệu quả năng lượng trong thiết kế bền vững.

Với thị trường Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), mặc dù đây là thị trường quy mô nhỏ, dân số chỉ khoảng 10 triệu người, nhưng ông Trương Xuân Trung, Tham tán thương mại tại UAE, cho rằng đây là một thị trường mở, không có rào cản thương mại với hàng nhập khẩu.

UAE chủ yếu tập trung vào khai thác và xuất khẩu dầu khí, còn các mặt hàng tiêu dùng phụ thuộc vào nhập khẩu. Vì vậy, đây là cơ hội lớn cho ngành dệt may, da giày Việt Nam. Thu nhập của người UAE cao, hai xu hướng ăn mặc của người Hồi giáo là họ ăn mặc theo trang phục truyền thống và quần áo, giày dép hiện đại hàng hiệu.

Thị trường Hồi giáo cũng được coi là thị trường ngách nhưng rất lớn cho dệt may, da giày Việt Nam. Để đáp ứng thị trường này, các doanh nghiệp cần quan tâm tới thị hiếu văn hóa thời trang của người Hồi giáo để đưa ra thiết kế, quảng bá phù hợp với nhu cầu của họ.

Tuy nhiên, đây cũng là thị trường cạnh tranh gay gắt. Hầu hết các nhà xuất khẩu trên thế giới đều hướng đến thị trường giàu có này. UAE là “hub” để tái xuất khẩu đi khắp thế giới, có thể tái xuất đi châu Phi, Trung Đông, châu Mỹ và vào 6 nước GCC (các nước vùng Vịnh) khác mà không bị đánh thuế lần hai. UAE và các nước GCC đều áp thuế cho mặt hàng dệt may, da giày hiện nay là 5%...

Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 23-2025 phát hành ngày 09/06/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:

https://postenp.phaha.vn/tap-chi-kinh-te-viet-nam/detail/1440

Song Hà