Nâng cao chất lượng vùng nguyên liệu: Nền tảng cho nông thôn mới

Vùng nguyên liệu tập trung: Nền tảng cho nông sản chủ lực

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, việc tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị và xây dựng vùng nguyên liệu tập trung được xem là xu hướng tất yếu đối với ngành nông nghiệp Việt Nam. Từ năm 2023 đến nay, nhiều địa phương trên cả nước đã tích cực quy hoạch, mở rộng và cấp mã số vùng trồng cho các loại nông sản chủ lực, gắn với chương trình xây dựng nông thôn mới nâng cao và kiểu mẫu.

Theo số liệu mới nhất từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tính đến tháng 5/2025, cả nước đã có hơn 7.500 mã số vùng trồng được cấp cho các loại nông sản xuất khẩu, tập trung vào các mặt hàng chủ lực như xoài, nhãn, vải, bưởi, sầu riêng, thanh long, chanh leo… Riêng tại các xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, mô hình vùng nguyên liệu tập trung được tổ chức bài bản, giúp người dân sản xuất theo quy trình sạch, đồng nhất về chất lượng, đáp ứng tốt các yêu cầu của thị trường khó tính như Mỹ, EU, Nhật Bản, Trung Quốc.

Việc cấp mã số vùng trồng cho thanh long xuất khẩu giúp đồng nhất về chất lượng. Ảnh: Hoài Anh

Tại xã Mỹ Lệ, huyện Cần Đước, tỉnh Long An, một trong những địa phương đi đầu về xây dựng vùng nguyên liệu chanh không hạt xuất khẩu. Ông Nguyễn Văn Dũng, chủ hộ trồng chanh với diện tích 5 ha chia sẻ: “Trước đây, gia đình tôi sản xuất nhỏ lẻ, giá cả bấp bênh, thường xuyên bị thương lái ép giá. Từ khi tham gia vùng nguyên liệu và được cấp mã vùng, sản phẩm của tôi được doanh nghiệp thu mua tận nơi với giá cao hơn thị trường 15-20%. Chúng tôi còn được hỗ trợ tập huấn kỹ thuật canh tác theo tiêu chuẩn GlobalGAP và VietGAP, bảo đảm chất lượng đồng đều”.

Bên cạnh Long An, nhiều tỉnh trọng điểm như Tiền Giang, Đồng Tháp, Sơn La, Lạng Sơn cũng đã hình thành và cấp mã số cho các vùng trồng nông sản tập trung. Nhờ đó, sản lượng và giá trị nông sản tăng trưởng ổn định, người dân có điều kiện tái đầu tư, phát triển sản xuất bền vững.

Việc cấp mã số vùng trồng không chỉ là yêu cầu bắt buộc để xuất khẩu nông sản chính ngạch mà còn giúp quản lý chất lượng sản phẩm từ gốc, bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm và truy xuất nguồn gốc rõ ràng. Đây cũng là tiêu chí đánh giá xã nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu giai đoạn 2021-2025 theo Bộ tiêu chí quốc gia mới.

Mã số vùng trồng giúp thiết lập hệ thống kiểm soát dịch hại, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, chất lượng sản phẩm đồng nhất và nâng cao giá trị gia tăng cho nông sản. Các địa phương cần chủ động rà soát, quy hoạch và phát triển các vùng nguyên liệu tập trung đối với nông sản chủ lực, phối hợp chặt chẽ với doanh nghiệp xuất khẩu để tổ chức sản xuất theo yêu cầu thị trường.

Theo thông tin từ Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, trong năm 2024-2025, Việt Nam dự kiến cấp mới thêm khoảng 3.000 mã số vùng trồng và 500 mã số cơ sở đóng gói phục vụ xuất khẩu. Các thị trường trọng điểm như Trung Quốc, Mỹ, EU đều yêu cầu nông sản phải có mã vùng trồng hợp lệ và đạt tiêu chuẩn vệ sinh, an toàn thực phẩm.

Ông Nguyễn Văn Hưng, Giám đốc Hợp tác xã Nông sản sạch Vĩnh Tường (Vĩnh Phúc) chia sẻ: “Chúng tôi vừa được cấp mã số vùng trồng cho gần 50 ha thanh long ruột đỏ. Việc này giúp hợp tác xã dễ dàng kết nối với doanh nghiệp xuất khẩu, ký hợp đồng dài hạn với mức giá ổn định. Người dân cũng yên tâm sản xuất theo đúng quy trình kỹ thuật, không còn lo bị thương lái ép giá”.

Tại tỉnh Sơn La, nhờ chú trọng phát triển vùng nguyên liệu nhãn và xoài, đến nay địa phương đã có hơn 350 mã số vùng trồng được cấp. Ông Lò Văn Phương, nông dân xã Chiềng Mung, huyện Mai Sơn cho biết: “Khi có mã vùng, sản phẩm nhãn của gia đình tôi được bao tiêu xuất khẩu sang Trung Quốc và Thái Lan. Thị trường rộng mở, giá bán ổn định quanh mức 22.000 - 25.000 đồng/kg, cao hơn trước đây từ 5.000 - 7.000 đồng/kg”.

Hoàn thiện vùng nguyên liệu trong xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, việc xây dựng vùng nguyên liệu tập trung gắn với cấp mã vùng trồng là một trong những nội dung trọng tâm của Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025. Các xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu cần ưu tiên phát triển vùng sản xuất hàng hóa tập trung đối với cây trồng, vật nuôi chủ lực có thế mạnh, kết hợp chuyển giao khoa học kỹ thuật, liên kết với doanh nghiệp và thực hiện số hóa quy trình sản xuất.

Mã số vùng trồng giúp thiết lập hệ thống kiểm soát dịch hại, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, chất lượng sản phẩm đồng nhất và nâng cao giá trị gia tăng cho nông sản. Ảnh: Hoài Anh

Để đạt hiệu quả bền vững, các địa phương cần quy hoạch vùng nguyên liệu phù hợp với điều kiện tự nhiên, khí hậu và nhu cầu thị trường, tránh tình trạng sản xuất manh mún, tự phát. Bên cạnh đó, đẩy mạnh tuyên truyền, tập huấn cho người dân về quy trình canh tác an toàn, ghi chép nhật ký sản xuất, tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về vệ sinh, an toàn thực phẩm.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng sẽ tiếp tục phối hợp với các tỉnh, thành phố rà soát vùng nguyên liệu, hỗ trợ cấp mã vùng, xây dựng chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ bền vững. Đồng thời đẩy mạnh chuyển đổi số trong truy xuất nguồn gốc, quản lý vùng trồng và cơ sở đóng gói, đáp ứng tốt nhất yêu cầu của thị trường quốc tế.

Nguyễn Thanh