Xuất khẩu nông nghiệp vượt thách thức, chạm mục tiêu

Áp lực từ chính sách thuế quan

Bà Tô Thị Tường Lan, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, tháng 7 kim ngạch xuất khẩu thủy sản Việt Nam đạt 971 triệu USD, tăng 6,1% so với cùng kỳ năm ngoái. Tính chung 7 tháng đầu năm, giá trị xuất khẩu đạt 6,22 tỷ USD, tăng trưởng mạnh 17,2%. Song khi nhắc đến mức thuế đối ứng 20%, bà Lan đã nhấn mạnh đến những thách thức cụ thể cho từng ngành hàng chủ lực.

Tôm tiếp tục là mặt hàng xuất khẩu chủ lực, đạt 2,49 tỷ USD trong 7 tháng (tăng 23,6%). Tuy nhiên, thị trường Mỹ chiếm tỷ trọng lớn đang bị bóp nghẹt bởi chính sách thuế, khiến doanh nghiệp (DN) có dấu hiệu chững lại đơn hàng. So với các đối thủ như Ecuador (thuế chỉ 15%) hay Indonesia và Philippines (19%), tôm Việt Nam đang dần mất lợi thế nếu thuế đối ứng 20% thực thi.

Ngành tôm còn đang bước vào giai đoạn khó khăn khi kết quả sơ bộ POR19 do Bộ Thương mại Mỹ công bố hồi tháng 6, cho thấy mức thuế chống bán phá giá (CBPG) tôm lên tới 33,29% đối với nhiều DN lớn. Nếu mức thuế này không được điều chỉnh trong kết quả cuối cùng vào tháng 12, tôm Việt có nguy cơ bị loại khỏi thị trường Mỹ.

Với cá tra, ghi nhận kim ngạch xuất khẩu 1,22 tỷ USD sau 7 tháng, tăng 11,1%. Điểm sáng là 8 DN lớn được áp thuế CBPG 0% theo kết quả POR20, giúp khôi phục niềm tin tại thị trường Mỹ. Tuy nhiên, nếu thuế đối ứng mới được triển khai, cá tra cũng sẽ bị ảnh hưởng nặng về chi phí và giá thành.

Đối với cá ngừ, vốn đã khó về nguyên liệu lại thêm mức thuế đối ứng cao hơn so với Ecuador, Philippines và Indonesia lại càng thêm yếu thế. Các DN Việt Nam hiện đang phải nỗ lực đa dạng sản phẩm, chuyển hướng thị trường, và tối ưu chi phí sản xuất để tiếp tục duy trì sản xuất trong năm 2025.

Cùng với thủy sản, gỗ và sản phẩm gỗ dự báo cũng sẽ gặp thách thức với thuế đối ứng. Theo ông Nguyễn Liêm, Phó Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và lâm sản Việt Nam, 7 tháng xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ mang về hơn 9,6 tỷ USD, tăng gần 8% so với cùng kỳ.

Trong đó Mỹ vẫn là thị trường xuất khẩu chính của ngành gỗ Việt Nam với khoảng 55% thị phần. Mặc dù các DN ngành gỗ đang gia tăng nhập gỗ tròn, gỗ xẻ từ Mỹ nhằm giảm xuất siêu, song theo ông Liêm dự báo 5 tháng cuối năm xuất khẩu sang Mỹ nhiều khả năng giảm, do tồn kho sản phẩm gỗ tại Mỹ vẫn cao lại thêm thuế đối ứng.

Một nhóm ngành khác cũng được dự báo sẽ gặp khó khi Mỹ áp thuế 20% là rau quả. Theo ông Nguyễn Thanh Bình, Chủ tịch Hiệp hội rau quả Việt Nam, nhiều năm qua Mỹ luôn là thị trường nhập khẩu rau quả lớn thứ hai của Việt Nam sau Trung Quốc.

Tỷ trọng của thị trường này hiện là 8,42%, là một trong những thị trường có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất về xuất khẩu rau quả của Việt Nam. Chưa hết, thị trường Mỹ giữ nhiều yếu tố trọng yếu giúp nâng cao vai trò của Việt Nam trong chuỗi cung ứng rau quả toàn cầu: đó là thước đo về chất lượng, sự an toàn của sản phẩm, uy tín và năng lực tuân thủ của các DN Việt Nam.

Song theo ông Bình, mức thuế 20% áp cho rau quả khi sang Mỹ là mức khá cao, làm tăng giá rau quả nhập khẩu của Việt Nam vào Mỹ. Ngoài ra làm giảm khả năng cạnh tranh của rau quả Việt Nam, đặc biệt là cạnh tranh với rau quả sản xuất tại các tiểu bang của Mỹ, Mexico - các nước Nam Mỹ có điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu tương tự Việt Nam nhưng gần Mỹ hơn,. Do vậy, chi phí vận chuyển thấp hơn, và kể cả cạnh tranh với các nước như Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Campuchia… có mức thuế thấp hơn Việt Nam.

Tìm giải pháp về đích

Khó khăn từ mức thuế của thị trường Mỹ là điều nhiều ngành hàng đang nêu ra, và cơ quan chức năng tiếp tục đàm phán để giảm thuế, đồng thời gia tăng nhập khẩu hàng của Mỹ với nhiều giải pháp đang được các DN, hiệp hội triển khai. Với ngành thủy sản, bà Lan cho rằng đang có sự hồi phục mạnh mẽ của thị trường Trung Quốc, ASEAN và Nhật Bản, cùng với tín hiệu gỡ bỏ rào cản kỹ thuật từ EU, mở ra dư địa tăng trưởng cho các dòng sản phẩm chế biến sâu.

Các Hiệp định thương mại như EVFTA, CPTPP, UKVFTA tiếp tục tạo lợi thế thuế quan vượt trội so với các nước đối thủ. Ngoài ra, các DN cũng đang chủ động phát triển sang các thị trường mới như Trung Đông, châu Phi…

Tương tự, ngành rau quả cũng đang tập trung khai thác tối đa các thị trường trọng điểm như Trung quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và khu vực châu Âu. Đồng thời tìm thêm thị trường mới để giảm sự phụ thuộc quá sâu vào số ít thị trường lớn.

Tất nhiên việc mở rộng thị trường mới vốn không đơn giản, nhưng bằng nỗ lực nhiều nhóm ngành đã ghi nhận những kết quả bước đầu. Theo ông Trương Xuân Trung, Bí thư thứ nhất, phụ trách Thương vụ Việt Nam tại Các Tiểu vương quốc Ả rập thống nhất (UAE) - Qatar, cho biết 7 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu một số mặt hàng nông, lâm, thủy sản chủ lực của Việt Nam sang thị trường UAE ghi nhận những bước tăng trưởng đáng kể, nhất là hạt điều (tăng 34,64%), rau quả (tăng 55%), thủy sản (tăng 21%), gỗ và sản phẩm gỗ (tăng 26,5%).

Ông Trần Đức Thắng, Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, khẳng định trong Hội nghị thúc đẩy xuất khẩu nông, lâm, thủy sản, ngay từ tháng 4 lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chính phủ và các bộ, ngành đã vào cuộc quyết liệt. Hiện chúng ta đang ở giai đoạn cuối của quá trình xử lý, song vẫn tiếp tục đàm phán để đạt kết quả cuối cùng.

Đây là vấn đề khó đoán định, nhưng cũng mở ra cơ hội: Việc áp thuế này không chỉ với Việt Nam mà với tất cả các quốc gia xuất khẩu vào Mỹ, chênh lệch không quá lớn. Mỹ vẫn có nhu cầu cao với một số sản phẩm Việt Nam không thể thay thế, như tôm hay cà phê, vốn được đánh giá đứng đầu thế giới về chất lượng, đặc biệt khi chế biến sâu.

Ông Thắng cho rằng dù quyền áp thuế thuộc về phía Mỹ, nhưng chúng ta cần chủ động giải pháp ứng phó. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã thống nhất quyết tâm bằng mọi biện pháp đạt tăng trưởng ngành trên 4%, kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt trên 65 tỷ USD, phấn đấu 70 tỷ USD trong năm 2025.

THANH DUNG