Xuất khẩu nông sản: Cần xóa bỏ tư tưởng chấp nhận rủi ro

Đến nay, Việt Nam đã và đang tham gia 19 Hiệp định thương mại song phương và đa phương, trong đó có 16 Hiệp định đã ký kết chính thức và 3 Hiệp định đang tiến hành đàm phán.

Trong đó, có nhiều Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới (FTAs) với nhiều cam kết bắt buộc áp dụng, với nhiều quy định về an toàn thực phẩm và an toàn dịch bệnh động thực vật (SPS) mà Việt Nam phải tuân thủ để đáp ứng yêu cầu của nước nhập khẩu.

Nông sản- Mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang thị trường Trung Quốc

Cập nhật số liệu từ 1/1/2023 đến 31/10/2023, Văn phòng Thông báo và Điểm hỏi đáp quốc gia về vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động thực vật Việt Nam (Văn phòng SPS Việt Nam) nhận được 1.000 thông báo SPS của một số thành viên Tổ chức Thương mại thế giới (WTO). So với cùng kỳ năm 2022 có 997 thông báo SPS, trung bình mỗi tháng năm 2023, chúng ta có gần 100 thông báo SPS.

Bộ các ngành công nghiệp cơ bản New Zealand (MPI) đang xem xét các yêu cầu kiểm dịch thực vật trước khi xuất khẩu đối với tiêu chuẩn sức khỏe về chôm chôm tươi nhập khẩu từ Việt Nam. Những thay đổi được đề xuất sẽ loại bỏ yêu cầu Tổ chức bảo vệ thực vật quốc gia (NPPO) phải kiểm tra từng lô của người trồng và có thể xác định tính đồng nhất của lô theo ISPM 31 (theo Trong Thông báo số G/SPS/N/NZL/742, ngày 19/9/2023 của New Zealand).

Trong Thông báo số G/SPS/N/CHN/1293 của Trung Quốc ngày 25/10/2023 với nội dung quy định các thuật ngữ và định nghĩa, các yêu cầu cơ bản, nguyên tắc về sự phù hợp, phương pháp thử nghiệm, khả năng truy xuất nguồn gốc và thông tin sản phẩm đối với các vật liệu và vật phẩm tiếp xúc với thực phẩm. Tiêu chuẩn này áp dụng cho tất cả các loại vật liệu và vật phẩm tiếp xúc với thực phẩm.

Còn tại Thông báo số G/SPS/N/KOR/784 của Hàn Quốc ngày 20/7/2023 với nội dung thông báo bản sửa đổi đề xuất: Rà soát tiêu chuẩn về vi khuẩn Salmonella trong trứng; Hạn chế và loại bỏ việc sử dụng nguyên liệu thực phẩm trong [Phụ lục 1] và [Phụ lục 2]; Rà soát giới hạn tối đa dư lượng thuốc bảo vệ thực vật [Simazine] đối với nông sản.

Đây là 3 trong số hàng trăm thông báo, dự thảo về thay đổi các biện pháp SPS bao gồm các dự thảo về thay đổi về mức dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, thuốc thú y, về đối tượng kiểm dịch, về quy định vật liệu tiếp xúc với sản phẩm,… từ các thị trường trọng điểm là đối tác thương mại của Việt Nam mà Văn phòng SPS Việt Nam nhận được hàng tháng.

“Theo thống kê của Văn phòng SPS Việt Nam, có tới 80% các thông báo, dự thảo thông báo cũng như các quy định này sẽ ảnh hưởng đến thị trường xuất khẩu nông sản của Việt Nam”, TS Ngô Xuân Nam - Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam - nhấn mạnh.

Các yêu cầu của thị trường xuất khẩu nông sản chính của Việt Nam có thể tăng, có thể giảm, chứ không phải thị trường nào cũng siết chặt.

Ví dụ như thị trường EU, vừa qua cũng đã nới lỏng quy định chung cho tất cả các doanh nghiệp xuất khẩu vào thị trường này. Hay thị trường Australia, New Zealand vừa qua cũng đã có những thay đổi, bỏ quy định đối tượng kiểm dịch rệp sác.

Tuy nhiên, cũng có những quy định có những yêu cầu cao hơn. Ví dụ như quy định về vật liệu tiếp xúc thực phẩm. Hiện nay, xu thế nhiều thị trường thay đổi quy định này theo hướng nâng cao tiêu chuẩn đối với các vật liệu bao gói sản phẩm.

Theo đó, có những thị trường yêu cầu giấy gói sản phẩm thực phẩm không được sử dụng giấy in mực vì có thể gây mất an toàn thực phẩm. Đây là những vấn đề mà doanh nghiệp cần phải lưu ý.

Các nước thành viên WTO phải tuân thủ các quy định về kiểm dịch thực vật của hiệp định SPS và Công ước quốc tế về bảo vệ thực vật (IPPC).

Mỗi quốc gia đều có các quy định riêng về tiêu chuẩn Kiểm dịch thực vật và an toàn thực phẩm. Ngăn chặn các loại sinh vật gây hại nguy hiểm hoặc mối nguy về an toàn thực phẩm xâm nhập vào nước nhập khẩu. Kiểm dịch thực vật giúp loại bỏ nguy cơ lây lan dịch hại qua đường thương mại.

Hàng hóa muốn xuất nhập khẩu phải đảm bảo đáp ứng yêu cầu về kiểm dịch thực vật và an toàn thực phẩm của các quốc gia này. Làm thủ tục Kiểm dịch thực vật và An toàn thực phẩm giúp doanh nghiệp xuất khẩu yên tâm hơn về quá trình xuất nhập khẩu, tránh các rủi ro tại cảng đến.

TS Ngô Xuân Nam khẳng định, khi đã tham gia sân chơi WTO thì cần phải biết và tuân thủ các quy định của các nước thành viên, để không bị phạm. Mỗi nước đều có những quy định khác nhau, không nước nào giống nước nào. Khi muốn xuất khẩu vào thị trường nào thì phải tuân thủ các quy định của thị trường đó.

Chúng ta cần xóa bỏ tư tưởng chấp nhận rủi ro khi xuất khẩu nông sản. Vì khi hàng hóa của một doanh nghiệp vi phạm quy định của nước nhập khẩu thì không chỉ doanh nghiệp đó bị thiệt hại mà các doanh nghiệp cùng ngành hàng cũng bị ảnh hưởng. Khi đó, nước nhập khẩu sẽ tăng tần suất kiểm tra chất lượng hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, ảnh hưởng rất lớn đến thời gian, uy tín của nông sản Việt Nam.

Nguyễn Hạnh