Xuất khẩu rau quả bứt tốc nhờ tận dụng ưu đãi từ C/O

C/O ưu đãi: “Tấm hộ chiếu” giúp rau quả Việt vươn xa

Theo Bộ Công Thương, trong 11 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu rau quả sử dụng C/O ưu đãi đạt mức rất cao, đóng góp đáng kể vào tăng trưởng chung của toàn ngành. Trong đó, C/O form E - áp dụng cho Hiệp định thương mại tự do ASEAN - Trung Quốc (ACFTA) hiện chiếm tới 99% kim ngạch xuất khẩu rau quả sử dụng C/O ưu đãi. Đây cũng là mẫu C/O gắn với thị trường xuất khẩu truyền thống và lớn nhất của rau quả Việt Nam là Trung Quốc.

Xuất khẩu rau quả đạt kỷ lục mới. Ảnh: Moit

Việc sử dụng C/O form E giúp hàng hóa xuất khẩu sang Trung Quốc được hưởng ưu đãi thuế quan, đồng thời xác nhận rõ nguồn gốc xuất xứ, đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe từ phía đối tác nhập khẩu. Trong bối cảnh các thị trường gia tăng kiểm soát kỹ thuật, xuất xứ không còn đơn thuần là thủ tục hành chính mà trở thành điều kiện bắt buộc để hàng hóa được thông quan thuận lợi.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, việc tận dụng ưu đãi từ C/O cũng đi kèm không ít thách thức. Trung Quốc thời gian qua đã siết chặt kiểm soát chất vàng O và cadimi trên quả sầu riêng, khiến xuất khẩu rau quả sang thị trường này sụt giảm mạnh trong những tháng đầu năm. Thống kê của Cục Hải quan cho thấy, kim ngạch xuất khẩu rau quả sang Trung Quốc ghi nhận 5 tháng tăng trưởng âm liên tiếp so với cùng kỳ năm 2024. Cụ thể, tháng 1 giảm 43,1%; tháng 2 giảm 32,1%; tháng 3 giảm 16,7%; tháng 4 giảm 35,5% và tháng 5 giảm 39,7%.

Lũy kế 5 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu rau quả sang thị trường hơn 1,4 tỷ dân chỉ đạt 1,1 tỷ USD, giảm mạnh 35,3% so với cùng kỳ năm trước. Tỷ trọng của Trung Quốc trong tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả Việt Nam theo đó giảm xuống còn 47,8%. Trước sức ép này, nhiều doanh nghiệp đã phải tạm dừng xuất khẩu sầu riêng để điều chỉnh quy trình sản xuất, kiểm soát dư lượng và hoàn thiện hồ sơ xuất xứ nhằm đáp ứng yêu cầu mới.

Từ tháng 6/2025, xuất khẩu rau quả sang Trung Quốc bắt đầu hồi phục khi một số rào cản kỹ thuật được cơ quan chức năng hai bên tháo gỡ. Cùng với đó, việc ký kết các nghị định thư xuất khẩu chính ngạch đối với chuối, dừa, chanh leo… đã tạo thêm dư địa tăng trưởng. Dù vậy, phải đến tháng 9, xuất khẩu rau quả sang thị trường này mới thực sự “bùng nổ” khi kim ngạch đạt gần 1,07 tỷ USD, giúp toàn ngành đảo chiều từ tăng trưởng âm sang tăng trưởng dương 1,6% sau 9 tháng.

Đà tăng tiếp tục được duy trì trong tháng 10 và tháng 11 với kim ngạch lần lượt đạt 665,6 triệu USD và 455 triệu USD, tăng mạnh so với cùng kỳ năm trước. Tính chung 11 tháng, riêng thị trường Trung Quốc đã mang về 4,98 tỷ USD, vượt kỷ lục 4,63 tỷ USD của cả năm 2024 và đóng góp quan trọng vào mức kim ngạch lịch sử gần 7,8 tỷ USD của toàn ngành rau quả. Dự báo, xuất khẩu rau quả sang Trung Quốc cả năm 2025 có thể đạt khoảng 5,5 tỷ USD.

Đa dạng hóa C/O ưu đãi, mở rộng thị trường xuất khẩu

Không chỉ tập trung vào thị trường Trung Quốc, nhiều doanh nghiệp rau quả Việt Nam đang từng bước đa dạng hóa thị trường thông qua việc tận dụng các mẫu C/O ưu đãi khác. Theo số liệu thống kê, kim ngạch xuất khẩu rau quả sử dụng C/O form AANZ - áp dụng cho Hiệp định Thương mại tự do ASEAN – Australia - New Zealand (AANZFTA) 11 tháng qua đạt trên 90 triệu USD. Đây là thị trường có yêu cầu cao về chất lượng, an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc, nhưng đổi lại mang lại giá trị gia tăng và sự ổn định dài hạn.

Nhiều doanh nghiệp rau quả Việt Nam đang từng bước đa dạng hóa thị trường thông qua việc tận dụng các mẫu C/O (Ảnh: VTV)

Bên cạnh đó, kim ngạch xuất khẩu sử dụng C/O form CPTPP đạt 34,7 triệu USD, mở ra cơ hội cho rau quả Việt Nam thâm nhập sâu hơn vào các thị trường như Canada, Nhật Bản hay Australia. Xuất khẩu sử dụng C/O form D theo Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA) đạt trên 307 triệu USD, trong khi C/O form EUR.1 theo Hiệp định EVFTA đạt gần 217 triệu USD, cho thấy dư địa tận dụng ưu đãi thuế quan tại thị trường EU vẫn còn rất lớn.

Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit), Trung Quốc vẫn là thị trường tiềm năng nhờ lợi thế vị trí địa lý và hệ thống logistics kết nối thuận lợi bằng đường bộ, đường sắt và đường biển. Tuy nhiên, thị trường này ngày càng đòi hỏi cao về truy xuất nguồn gốc, chất lượng và bao bì, buộc doanh nghiệp Việt phải liên tục cải tiến nếu muốn duy trì và mở rộng thị phần. Nếu tận dụng tốt cơ hội từ các nghị định thư và ưu đãi C/O, kim ngạch xuất khẩu rau quả sang Trung Quốc hoàn toàn có thể hướng tới mục tiêu 8–10 tỷ USD trong những năm tới.

Ở góc độ doanh nghiệp, đại diện Công ty TNHH Xuất nhập khẩu trái cây Chánh Thu cho biết, năm 2025 ghi nhận nhiều tín hiệu tích cực, song việc đáp ứng tiêu chuẩn nhập khẩu ngày càng khắt khe cũng đặt ra không ít thách thức. Việc chủ động cải thiện chất lượng, kiểm soát dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và tuân thủ chặt chẽ quy định về xuất xứ giúp doanh nghiệp hạn chế rủi ro và nâng cao uy tín trên thị trường quốc tế.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, giá trị xuất khẩu rau quả tháng 10/2025 ước đạt 961 triệu USD, đưa tổng kim ngạch 10 tháng lên 7,09 tỷ USD, tăng 15,1% so với cùng kỳ năm 2024. Trung Quốc chiếm tỷ trọng lớn nhất với 62,9%, tiếp theo là Mỹ (6,6%) và Hàn Quốc (3,9%). Đáng chú ý, Malaysia ghi nhận mức tăng trưởng mạnh nhất lên tới 70,2%.

Trong cơ cấu mặt hàng, sầu riêng và chuối tiếp tục đóng vai trò dẫn dắt. Riêng quý III/2025, xuất khẩu sầu riêng đạt trị giá 1,94 tỷ USD, tăng 30,3% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung 9 tháng, kim ngạch xuất khẩu sầu riêng đạt 2,76 tỷ USD. Chuối Việt Nam vượt Philippines về lượng xuất khẩu nhờ lợi thế giá cạnh tranh và khả năng tận dụng hiệu quả ưu đãi thuế quan.

Lan Phương