Xuất khẩu vững đà tăng trưởng, xuất siêu hơn 13 tỷ USD

7 mặt hàng vượt mốc 10 tỷ USD

Theo số liệu sơ bộ của Cục Hải quan, trong nửa đầu tháng 9/2025, kim ngạch xuất nhập khẩu của cả nước đạt trên 39 tỷ USD, nâng tổng giá trị xuất nhập khẩu từ đầu năm đến nay lên hơn 637 tỷ USD. Trong đó, xuất khẩu hàng hóa đạt 325,26 tỷ USD, nhập khẩu 311,95 tỷ USD, giúp nền kinh tế xuất siêu 13,31 tỷ USD. Đây là dấu ấn quan trọng, tiếp tục khẳng định xu hướng duy trì thặng dư thương mại suốt 10 năm liên tiếp.

Xuất nhập khẩu từ đầu năm đến nửa đầu tháng 9/2025 đạt hơn 637 tỷ USD. Ảnh: Minh họa

Các thị trường truyền thống như Mỹ, Trung Quốc, EU, Hàn Quốc, ASEAN… đều ghi nhận mức tăng trưởng khả quan trong 8 tháng qua. Xuất khẩu sang Mỹ tăng 26,4%, sang Trung Quốc tăng 9,2%, cho thấy sự ổn định trong quan hệ thương mại và khả năng thích ứng tốt của doanh nghiệp Việt Nam.

Hiện có tới 29 mặt hàng xuất khẩu đạt kim ngạch trên 1 tỷ USD, trong đó 7 mặt hàng vượt mốc 10 tỷ USD. Các nhóm chủ lực gồm điện tử, máy vi tính và linh kiện; điện thoại; máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng; dệt may và giày dép tiếp tục giữ vai trò dẫn dắt, đóng góp lớn cho tổng kim ngạch xuất khẩu.

Xuất nhập khẩu – một trong những trụ cột tăng trưởng kinh tế – đã có bước tiến vững chắc, với mức tăng trưởng xuất khẩu trên 15% tính đến giữa tháng 9. Động lực quan trọng đến từ việc doanh nghiệp đẩy mạnh khai thác thị trường Hoa Kỳ và các đối tác lớn khác.

Riêng ngành gỗ, theo ông Phùng Quốc Mẫn – Chủ tịch Hiệp hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP. Hồ Chí Minh (HAWA), trong 8 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu đạt 11,1 tỷ USD, tăng 6,5% so với cùng kỳ năm 2024. Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc và EU vẫn là các thị trường trọng điểm. Đây được coi là kết quả đáng khích lệ trong bối cảnh thương mại toàn cầu nhiều biến động. Ông Mẫn cho rằng, để phát triển bền vững, ngành gỗ cần chủ động đa dạng hóa thị trường, nâng cao giá trị gia tăng thông qua chuyển đổi sang mô hình ODM (sản xuất dựa trên thiết kế gốc), đồng thời tận dụng thương mại điện tử xuyên biên giới với các sàn lớn như Amazon, Alibaba để tiếp cận khách hàng quốc tế.

Bên cạnh đó, cần đổi mới chiến lược tiếp cận thị trường truyền thống. Hiện tại, Hàn Quốc, Nhật Bản và Trung Quốc là ba đối tác lớn nhưng giá trị xuất khẩu chủ yếu đến từ viên nén, dăm gỗ, gỗ dán – những sản phẩm có giá trị thấp. Để bứt phá, ngành gỗ Việt Nam cần chuyển hướng mạnh sang xuất khẩu đồ gỗ nội thất, tạo thương hiệu và gia tăng lợi nhuận.

Trong lĩnh vực dệt may, ông Trần Như Tùng – Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), Chủ tịch HĐQT Công ty CP Dệt may – Đầu tư – Thương mại Thành Công – cho biết, 8 tháng năm 2025, xuất khẩu dệt may đạt 30,7 tỷ USD. Nếu từ nay đến cuối năm duy trì tốc độ xuất khẩu tối thiểu 4 tỷ USD/tháng, ngành hoàn toàn có thể cán đích mục tiêu 48 tỷ USD.

Tuy nhiên, theo ông Tùng, thách thức lớn nhất hiện nay của ngành không nằm ở sản lượng, mà ở yêu cầu chuyển đổi xanh và chuyển đổi số. Hiện chỉ khoảng 20–25% doanh nghiệp đủ tiềm lực đầu tư công nghệ xanh, phần lớn còn khó khăn. Nếu không kịp đáp ứng tiêu chuẩn này, doanh nghiệp sẽ khó tiếp cận các thị trường cao cấp, đặc biệt là châu Âu. Song song đó, chuyển đổi số trở thành yêu cầu cấp thiết để truy xuất nguồn gốc nguyên liệu, nhất là khi thị trường Mỹ đòi hỏi minh bạch xuất xứ. Hàng trung chuyển có thể phải chịu thuế tới 40%, khiến doanh nghiệp Việt mất lợi thế nếu không ứng dụng công nghệ.

Một vấn đề khác là việc tận dụng các Hiệp định thương mại tự do. Việt Nam đã ký 16–17 FTA, song ngành dệt may vẫn khai thác chưa hiệu quả. EVFTA yêu cầu xuất xứ từ vải, CPTPP yêu cầu xuất xứ từ sợi, trong khi phần lớn nguyên liệu hiện vẫn nhập khẩu từ Trung Quốc. Điều này khiến doanh nghiệp khó hưởng ưu đãi thuế, làm giảm năng lực cạnh tranh của ngành.

Mặc dù từ cuối tháng 8 đến đầu tháng 9, xuất khẩu một số mặt hàng có dấu hiệu chững lại, song với mức tăng trưởng 15% trong 9 tháng đầu năm – vượt xa mục tiêu 12% đề ra, các chuyên gia dự báo nếu không xuất hiện cú sốc lớn từ thị trường, mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu cả năm hoàn toàn khả thi, qua đó góp phần tích cực vào tăng trưởng chung của nền kinh tế.

Ba trụ cột phát triển xuất khẩu bền vững

Tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần thứ 3 năm 2025 với chủ đề “Động lực nào cho tăng trưởng GDP 2025 đạt 8,3-8,5%” do Báo Người Lao Động tổ chức ngày 26/9, bà Nguyễn Cẩm Trang – Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) – nhấn mạnh cần triển khai đồng bộ các giải pháp dựa trên ba trụ cột gồm cung, cầu và tổ chức xuất khẩu.

Bà Nguyễn Cẩm Trang – Phó Cục trưởng Cục Xuất Nhập khẩu (Bộ Công Thương). Ảnh:NLĐ

Về trụ cột cung, cần đảm bảo sản xuất ổn định, đảm bảo “chân hàng” đủ số lượng và chất lượng để đáp ứng yêu cầu thị trường xuất khẩu. Hàng hóa phải đạt chuẩn, chất lượng cao để thâm nhập hiệu quả vào các thị trường quốc tế.

Về trụ cột cầu, công tác phát triển thị trường cần được đẩy mạnh, mở rộng cơ hội tiêu thụ, đa dạng hóa đối tác và thị trường xuất khẩu.

Về tổ chức xuất khẩu, cần cải thiện các hoạt động liên quan như xúc tiến thương mại, xây dựng và quảng bá thương hiệu, đồng thời tiếp tục cải cách thể chế, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp trong quá trình xuất khẩu. Các giải pháp đồng bộ này sẽ giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, đảm bảo xuất khẩu tăng trưởng bền vững trong thời gian tới.

Phân tích sâu hơn, bà Nguyễn Cẩm Trang cho rằng ngoại giao kinh tế là “chìa khóa” trong phát triển thị trường. Bộ Ngoại giao và Bộ Công Thương đã phối hợp chặt chẽ nhằm khai thác tiềm năng xuất khẩu, thúc đẩy kết nối doanh nghiệp, tháo gỡ khó khăn và tạo thuận lợi thương mại. Một hướng đi quan trọng khác là khai thác hiệu quả các FTA mới, hướng tới đa dạng hóa thị trường, đặc biệt mở rộng sang Trung Đông, vùng Vịnh, Nam Mỹ (Mercosur).

Bà Nguyễn Cẩm Trang cũng lưu ý, mặc dù chúng ta ký kết nhiều FTA nhưng vấn đề ở đây là phải đáp ứng quy tắc quy tắc xuất xứ hàng hóa. Nếu hàng hóa không đáp ứng yêu cầu, doanh nghiệp sẽ không được hưởng ưu đãi thuế quan. Chẳng hạn, CPTPP yêu cầu dệt may phải xuất xứ từ sợi; EVFTA yêu cầu từ vải.

Trong khi đó, phần lớn nguyên liệu vẫn phụ thuộc vào nhập khẩu, khiến doanh nghiệp khó tận dụng ưu đãi. Việt Nam đang đàm phán FTA ASEAN – Canada, kỳ vọng có quy tắc xuất xứ linh hoạt hơn, giúp doanh nghiệp tận dụng cơ chế cộng gộp để chủ động hơn về nguồn nguyên liệu;....

Một điểm nhấn khác được bà Trang đề cập là cải cách thể chế. Đây là yếu tố then chốt để doanh nghiệp phát triển bền vững, tận dụng hiệu quả cơ hội từ FTA và thị trường quốc tế. Các Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 và Nghị quyết 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 đang được triển khai theo hướng thực chất, trong đó nổi bật là cơ chế tiếp nhận phản ánh vướng mắc pháp lý trên một cổng chung. Cơ quan quản lý sẽ không còn được phép né tránh bằng lý do “luật quy định”, mà phải rà soát toàn diện những quy định chồng chéo, bất cập, thậm chí kiến nghị sửa đổi ở cấp nghị định hoặc luật nếu cần thiết. Bộ Công Thương cùng nhiều bộ ngành đang tích cực dự thảo sửa đổi các văn bản liên quan, nhằm tạo hành lang pháp lý thuận lợi hơn cho doanh nghiệp.

Theo bà Nguyễn Cẩm Trang, trong xu hướng tái cân bằng chuỗi cung ứng toàn cầu, Việt Nam đang nổi lên như một điểm đến tin cậy. Tuy nhiên, để tận dụng cơ hội, Việt Nam phải giải quyết ba “nút thắt” lớn gồm chi phí logistics, hạ tầng và nguồn nhân lực chất lượng cao. Chỉ khi tháo gỡ triệt để những vấn đề này, nền kinh tế mới có nền tảng vững chắc để duy trì đà tăng trưởng xuất khẩu và đảm bảo tăng trưởng bền vững trong những năm tới.

Nguyễn Hạnh