Xúc động cuộc gặp mặt của người thân cựu tù Hỏa Lò

Dấu ấn vượt thời gian

Ngày 11/3, nhân kỷ niệm 80 năm cuộc vượt ngục của các chiến sĩ cách mạng tại Nhà tù Hỏa Lò (3/1945 - 3/2025), Ban Quản lý di tích Nhà tù Hỏa Lò tổ chức chương trình giao lưu “Dấu ấn vượt thời gian". Chương trình có sự tham gia của thân nhân các cựu tù chính trị từng tham gia cuộc vượt ngục cách đây 80 năm như: Trần Đăng Ninh, Lê Tất Đắc, Trần Tử Bình, Nguyễn Lam, Trần Văn Cừ, Nguyễn Huy Hòa, Nguyễn Tuân, Trương Thị Mỹ…

Các đại biểu dâng hương tại Đài tưởng niệm các chiến sĩ cách mạng đã anh dũng hy sinh tại Nhà tù Hỏa Lò.

Cách đây tròn 80 năm, ngày 9/3/1945, Nhật đảo chính Pháp, chiếm quyền quản lý Nhà tù Hỏa Lò. Lợi dụng quân Nhật có nhiều sơ hở trong việc canh phòng, hơn 100 tù chính trị đã vượt ngục bằng nhiều hình thức như “Thăng thiên”: Trèo tường; “Độn thổ”: chui cống ngầm; “Đi qua cửa ngục” thoát khỏi Nhà tù Hỏa Lò. Sau khi vượt ngục thành công, các đồng chí nhanh chóng tỏa về các địa phương, kịp thời bổ sung cán bộ lãnh đạo cốt cán, góp phần làm nên thắng lợi của cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền tháng 8/1945.

Tham gia chương trình, các đại biểu đã dâng hương tại Đài tưởng niệm các chiến sĩ cách mạng đã anh dũng hy sinh tại Nhà tù Hỏa Lò, được xem lại hoạt cảnh tái hiện cuộc vượt ngục bằng hình thức chui cống ngầm vô cùng xúc động.

Trong không gian ấm cúng đầy ký ức, con cháu, người thân của các cựu tù Hỏa Lò đã có cuộc giao lưu, trò chuyện thân mật, xúc động, cùng chia sẻ kỷ niệm về cha mẹ, các bậc tiền bối đã tham gia hoạt động cách mạng và vượt ngục tại Nhà tù Hỏa Lò cách đây 80 năm.

Các đại biểu nghe giới thiệu về cuộc vượt ngục của cựu tù chính trị tại Nhà tù Hỏa Lò.

Ông Trần Kháng Chiến - con trai đồng chí Trần Tử Bình kể lại, tối 9/3/1945 Nhật đảo chính Pháp, việc quản lý Nhà tù Hỏa Lò trong thời khắc “thay thầy, đổi chủ” rất lộn xộn. Tập thể tù chính trị liên hệ với nhau chuẩn bị cho cuộc vượt ngục. Nhóm các đồng chí Trần Đăng Ninh, Lê Trọng Nghĩa, Lê Tất Đắc, Nguyễn Tuân, Hoàng Minh Chính, Vũ Kỳ, Nguyễn Chương, Châu Ký, Nguyễn Văn Kha... đã thực hiện thành công vượt ngục bằng cách vượt tường nhà tù vào tối 11/3/1945. Tuy nhiên, do tù thường phạm náo động tranh nhau vượt tường, bị lính canh Nhật phát hiện, nổ súng thị uy, phương án vượt tường thoát ra ngoài phải dừng lại.

“Ngay ngày hôm sau, 12/3/1945 cha tôi cùng các đồng chí Nguyễn Huy Hòa, Trần Văn Cừ, Phan Vân khi đến trại J (giam tù nhân vị thành niên) thấy một nắp cống bê tông, từ nắp cống này nhóm tìm được đường thoát ra ngoài. Tù chính trị họp lại, lập kế hoạch vượt ngục qua đường cống ngầm. Tối 12/3/1945, cha tôi cùng các đồng chí Phan Vân, Nguyễn Huy Hòa, Nguyễn Tuân nhận nhiệm vụ nhóm tiên phong, nhóm tiếp theo là các đồng chí Đỗ Mười, Trần Văn Cừ, Nguyên Cao Đàm. Trong các ngày tiếp theo, hơn 100 tù chính trị đã vượt ngục thành công qua đường cống ngầm, trong đó có các đồng chí Nguyễn Lam, Đỗ Thị Hạnh, Nguyễn Thanh Bình, Lê Quốc Thân, Trương Đình Dần, Lương Văn Chất...” - ông Trần Kháng Chiến xúc động chia sẻ.

Ông Trần Kháng Chiến - con trai đồng chí Trần Tử Bình chia sẻ tại buổi giao lưu.

Riêng tập thể nữ tù chính trị đã có những cách vượt ngục thành công rất đặc biệt. Các chị đã nhắn người nhà gửi quần áo thường phục, sau đó đóng giả thành những người đến thăm tù để thoát khỏi nhà lao. Bà Nguyễn Hồng Nga - con cựu tù Trương Thị Mỹ, một trong những nữ tù chính trị đã vượt ngục bằng hình thức này bày tỏ, sự thành công của cuộc vượt ngục cho thấy sự mưu trí, dũng cảm, biết nắm thời của những cựu tù trong thời điểm khắc nghiệt.

Thành công của cuộc vượt ngục Hỏa Lò, trở về với Nhân dân, với Đảng của tập thể tù chính trị vào tháng 3/1945 là một sự kiện rất đáng tự hào của lịch sử đấu tranh kiên cường của tù chính trị Việt Nam trong nhà tù đế quốc.

Tiếp nối truyền thống yêu nước

Chia sẻ tại buổi gặp mặt, ông Lê Thanh Trung – con trai đồng chí Lê Tất Đắc cho biết, khi còn sống, bố ông thường cùng con cháu tản bộ qua khu Thợ Nhuộm. Mỗi lần qua Nhà tù Hỏa Lò, ông thường chỉ lên tường và nói với các cháu: “Ngày xưa ông đã vượt ngục tại đây”. “Khi di tích Nhà tù Hỏa Lò được xác lập lại, gia đình tôi đã đưa con cháu đến đây thăm nhiều lần, để tìm hiểu và thêm khâm phục, tự hào về tinh thần, ý chí đấu tranh cách mạng kiên cường của thế hệ cha ông. Từ đó giáo dục mỗi người giữ vững truyền thống, đạo đức cách mạng, phải sống và làm việc sao cho xứng đáng với Đảng, với Bác Hồ và sự hy sinh của cha ông” – ông Lê Thanh Trung bày tỏ.

Các đại biểu xem hoạt cảnh vượt ngục bằng cách chui ống cống ngầm.

Tại buổi giao lưu, Trưởng ban Liên lạc chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày tại Nhà tù Hỏa Lò Nguyễn Tiến Hà chia sẻ, Nhà tù Hỏa Lò được mệnh danh là địa ngục trần gian song cũng là mặt trận chiến đấu mới của các chiến sĩ cách mạng. Mỗi chiến sĩ coi nhà tù là trường học, là chiến trường mới để hoạt động cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng.

“Vượt ngục là hình thức đấu tranh trình độ cao của các chiến sĩ cách mạng. Với sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng, các chiến sĩ phải tranh thủ thời cơ, mưu trí và dũng cảm để thực hiện vượt ngục thành công. Cuộc vượt ngục thể hiện tinh thần đoàn kết, đấu tranh bất khuất của các tù nhân tại Nhà tù Hỏa Lò” - ông Nguyễn Tiến Hà nhìn nhận.

Gia đình đồng chí Trần Tử Bình tặng tấm bằng Huân chương Sao Vàng do Đảng, Nhà nước truy tặng cho cụ Trần Tử Bình vào năm 2007.

Chương trình giao lưu “Dấu ấn vượt thời gian" là dịp để thế hệ sau được bày tỏ lòng tri ân đến các chiến sĩ cách mạng từng tham gia cuộc vượt ngục lịch sử năm xưa và cảm nhận sâu sắc về quá khứ hào hùng, bản lĩnh, trí tuệ của cha ông. Từ đó nuôi dưỡng những giá trị tinh thần quan trọng như: lòng biết ơn, tình yêu đất nước và sức mạnh vượt khó.

Trong những năm qua, Ban Quản lý di tích Nhà tù Hỏa Lò đã tổ chức các cuộc gặp mặt, giao lưu giữa các cựu tù chính trị tham gia cuộc vượt ngục tháng 3/1945. Mỗi cuộc gặp mặt là dịp để các cựu tù chính trị cùng nhau ôn lại những ký ức hào hùng trên con đường tìm kiếm tự do để trở về với cách mạng.

Bên cạnh đó, Ban Quản lý di tích Nhà tù Hỏa Lò cũng tổ chức các trưng bày chuyên đề tại di tích, trưng bày lưu động, giới thiệu những tư liệu, hiện vật liên quan đến các cựu tù chính trị tham gia cuộc vượt ngục tháng 3/1945. Từ tháng 2/2023 đến nay, trong chương trình Đêm thiêng 3 “Lửa thanh xuân" được tổ chức đều đặn vào các tối thứ Bảy hàng tuần tại di tích, có biểu diễn hoạt cảnh tái hiện cuộc vượt ngục bằng đường cống ngầm tháng 3/1945, luôn gây ấn tượng sâu sắc và cảm xúc mạnh mẽ cho khách tham quan.

Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm tại chương trình.

Giám đốc Ban Quản lý di tích Nhà tù Hỏa Lò Nguyễn Thị Bích Thủy chia sẻ, 8 thập kỷ đã trôi qua, nhưng dấu ấn về tinh thần quả cảm, mưu trí, sáng tạo của những chiến sĩ tham gia cuộc vượt ngục năm xưa vẫn luôn hiện hữu và âm vang mãi, như một minh chứng trường tồn cho lòng yêu nước và khát vọng tự do của Nhân dân Việt Nam, giúp thế hệ trẻ hiểu sâu sắc hơn cái giá của hòa bình, tự do ngày hôm nay.

“Theo thời gian, các nhân chứng của cuộc vượt ngục lịch sử vào tháng 3/1945 đã không còn nữa, nhưng các chương trình giao lưu, trưng bày chuyên đề, trưng bày lưu động và chương trình Đêm thiêng liêng 3 vẫn được tổ chức đều đặn. Để qua đó lớp lớp cháu con được tri ân, tưởng nhớ đến công lao của thế hệ cha ông, cùng góp sức xây dựng đất nước Việt Nam ngày càng giàu đẹp, hùng cường” – bà Nguyễn Thị Bích Thủy cho biết.

Thiên Tú