Xung lực mới cho hợp tác Mekong-Lan Thương

Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn. (Ảnh Quang Hòa)

Chủ đề “Thập kỷ vàng: Kiên định xây dựng cộng đồng tốt đẹp hơn thông qua đoàn kết" của Hội nghị MLC năm nay phản ánh sự hợp tác tích cực giữa các quốc gia thành viên, hứa hẹn mở ra bước phát triển mới cho hợp tác tiểu vùng thập kỷ tiếp theo.

MLC lần thứ 10 là dịp đặc biệt, nhìn lại một thập kỷ hình thành và phát triển cơ chế hợp tác MLC (2016-2025), để sáu quốc gia thành viên (gồm Campuchia, Lào, Myanmar, Thái Lan, Việt Nam và Trung Quốc) cùng đánh giá toàn diện những kết quả cơ chế hợp tác đã đạt được, thúc đẩy các sáng kiến hợp tác, đồng thời định hướng chiến lược phát triển tiểu vùng trong bối cảnh kinh tế – chính trị quốc tế biến động nhanh chóng và khó lường.

Vì con người và sự phát triển thịnh vượng, bền vững

Mekong-Lan Thương là một trong những lưu vực sông lớn nhất thế giới. Nền kinh tế của các quốc gia ven sông phụ thuộc vào các hệ sinh thái rừng, nông nghiệp, nước ngọt… Theo nhiều cách khác nhau, biển và vùng ven biển đang là nơi cung cấp sinh kế của khoảng 75 triệu người.

Một nghiên cứu của Viện Phân tích hệ thống ứng dụng quốc tế (IIASA) năm 2024 nhấn mạnh, hợp tác trong mở rộng và vận hành cơ sở hạ tầng ở lưu vực Mekong-Lan Thương có thể mang lại lợi ích kinh tế và môi trường. Tuy nhiên, qua quá trình phát triển cơ sở hạ tầng rộng lớn, lưu vực đang phải đối mặt với những thách thức lớn, đó là tác động nghiêm trọng của biến đổi khí hậu, va chạm lợi ích xuyên biên giới và cả sự đánh đổi giữa các mục tiêu kinh tế và lợi ích sinh thái.

Các nhà nghiên cứu IIASA rút ra một số kết luận quan trọng, trong đó nêu bật: “Hợp tác toàn diện giữa các quốc gia Mekong-Lan Thương, cùng giảm thiểu các tác động tiêu cực đến môi trường, có thể giúp vượt qua thách thức, đạt được nhiều lợi ích gia tăng hơn, ổn định hơn”.

Trên thực tế, từ sự kiện Hội nghị cấp cao lần thứ nhất (2016) chính thức khởi động Hợp tác Mekong-Lan Thương, MLC đã trở thành một trong những cơ chế hợp tác năng động nhất ở tiểu vùng Mekong, kết nối chặt chẽ kinh tế - thương mại, phát triển hạ tầng, quản lý tài nguyên nước, hợp tác nông nghiệp, năng lượng và giao lưu nhân dân.

Mục tiêu bao trùm của MLC là thúc đẩy hợp tác toàn diện vì lợi ích chung của tiểu vùng, hướng tới củng cố lòng tin và hiểu biết lẫn nhau, duy trì hòa bình và ổn định; thúc đẩy phát triển bền vững, giảm nghèo, thu hẹp khoảng cách phát triển, hội nhập kinh tế khu vực và toàn cầu; tăng cường tình hữu nghị và quan hệ láng giềng tốt giữa nhân dân các nước Mekong-Lan Thương.

Với tầm nhìn chung đó, Quỹ đặc biệt MLC được thành lập năm 2017 với nguồn vốn hàng đầu từ Trung Quốc (300 triệu USD), đã hỗ trợ tài chính cho gần 1.000 dự án lớn nhỏ, mang lại lợi ích thiết thực cho người dân, địa phương và doanh nghiệp trong nhiều lĩnh vực như thương mại, nông nghiệp, du lịch, quản lý nguồn nước, môi trường, phát triển xanh, y tế, xóa đói, giảm nghèo, trao quyền cho phụ nữ. Nhiều dự án là minh chứng rõ nét hiệu quả thực tiễn của Quỹ, không chỉ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, mà còn giải quyết những vấn đề cấp bách như an toàn sinh kế và bảo vệ môi trường, đúng tinh thần hợp tác “vì con người và sự phát triển bền vững” của MLC.

Triển vọng trong tầm tay

Hội nghị MLC lần thứ 10 diễn ra trong bối cảnh hợp tác Mekong-Lan Thương ngày càng phát triển thực chất, đóng góp tích cực cho hòa bình, ổn định, phát triển bền vững và thịnh vượng chung của khu vực.

Trước thềm Hội nghị, Bộ Ngoại giao Thái Lan, nước đảm nhiệm vai trò phối hợp Trung Quốc đồng chủ trì cơ chế hợp tác Mekong-Lan Thương giai đoạn 2024-2025 cho biết, với mục tiêu thúc đẩy hợp tác, nâng cao hiệu quả và phục vụ thiết thực lợi ích của người dân tiểu vùng Mekong, các Bộ trưởng cùng rà soát tình hình triển khai các thỏa thuận và dự án hợp tác, trao đổi định hướng thúc đẩy hợp tác trên các lĩnh vực ưu tiên như quản lý và sử dụng bền vững nguồn nước, kết nối hạ tầng, phát triển kinh tế - thương mại, nông nghiệp bền vững, ứng phó biến đổi khí hậu, giao lưu nhân dân…

Thái Lan, với vai trò đồng chủ trì Hội nghị MLC lần thứ 10, chia sẻ mong muốn tăng cường hợp tác với các quốc gia thành viên để giải quyết những thách thức cấp bách tại khu vực, bao gồm phòng chống tội phạm xuyên quốc gia và quản lý tài nguyên nước. Thái Lan cũng khẳng định sẵn sàng đăng cai tổ chức Hội nghị cấp cao hợp tác Mekong-Lan Thương vào cuối năm nay.

Trên thực tế, từ năm 2016, cùng với việc thúc đẩy hợp tác kết nối hạ tầng cứng và mềm, năng lực sản xuất, thương mại và đầu tư, tăng cường hợp tác tài chính trong khu vực… cho đến hợp tác nông nghiệp, lâm nghiệp… các nước trong khuôn khổ MLC đều nằm trong nhóm các quốc gia tăng trưởng khá ấn tượng trên toàn cầu.

Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng, đó chưa phải là giới hạn của các quốc gia bên dòng Mekong-Lan Thương. Có nhiều yếu tố quan trọng có thể giúp đẩy cao hơn nữa tốc độ phát triển kinh tế của mỗi nước thành viên, bao gồm sự bùng nổ của kinh tế kỹ thuật số, đầu tư kết nối hệ thống cơ sở hạ tầng (đường sắt, đường bộ, hàng không), thúc đẩy hợp tác đổi mới sáng tạo, ứng dụng khoa học công nghệ…

Từ các mối liên kết kinh tế, các nhà nghiên cứu IIASA cho rằng, hợp tác chính trị và an ninh, văn hóa – xã hội trong khuôn khổ MLC cũng cho thấy một xu hướng phát triển tích cực và sâu sắc hơn. Trong thời gian tới, cùng với tiềm năng hợp tác kinh tế đạt được những bước tiến lớn và thực chất hơn, sẽ không có lý do gì để các quốc gia thành viên bỏ qua các lợi ích thiết thực đang nằm trong tầm tay.

Việt Nam là thành viên tham gia tích cực vào hợp tác MLC ngay từ khi thành lập, có nhiều đóng góp về nội dung và lĩnh vực hợp tác. Việt Nam đã chủ động tham gia xây dựng các văn kiện quan trọng, mang tính định hướng và đặc biệt là đã thúc đẩy đưa hợp tác nguồn nước trở thành một lĩnh vực ưu tiên của MLC.

Các bộ, ngành của Việt Nam cơ bản tham gia vào hoạt động của các Nhóm công tác, đóng góp ý kiến xây dựng các tài liệu Kế hoạch, định hướng hoạt động của từng Nhóm công tác.

Đến nay có 28 dự án của các bộ, ngành và địa phương của Việt Nam được Quỹ đặc biệt Mekong-Lan Thương phê duyệt, trong đó hai dự án đã hoàn thành, các dự án còn lại đang trong quá trình triển khai.

Mekong-Lan Thương là một trong những lưu vực sông lớn nhất thế giới. (Nguồn: Mekong Delta tour)

Việc Việt Nam tham dự Hội nghị lần thứ 10 tiếp tục khẳng định vai trò và cam kết trong thúc đẩy hợp tác MLC ngày càng đi vào chiều sâu, phù hợp với lợi ích chung của các quốc gia thành viên. Sự hiện diện của Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn tại Hội nghị kỷ niệm 10 năm thành lập cơ chế mang theo kỳ vọng góp phần xác định các ưu tiên hợp tác trong thập kỷ tiếp theo, phù hợp với mối quan tâm chung của tiểu vùng Mekong, đồng thời bắt kịp xu thế phát triển mới của thế giới như đổi mới sáng tạo, chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, qua đó thúc đẩy phát triển bền vững và nâng cao năng lực ứng phó với các thách thức phi truyền thống.

Như phát biểu tại Hội nghị cấp cao MLC lần thứ tư với chủ đề “Chung tay xây dựng Cộng đồng chia sẻ tương lai và hiện đại hóa giữa các nước Mekong-Lan Thương” (12/2023), Thủ tướng Phạm Minh Chính đánh giá, MLC còn nhiều điều kiện để bứt phá và việc tận dụng các cơ hội phát triển từ cơ chế hợp tác này là điều cần thiết. Người đứng đầu Chính phủ Việt Nam cũng cho rằng, “trước những chuyển đổi nhanh chóng và sâu sắc của kinh tế thế giới, để sáu nước Mekong-Lan Thương vươn lên mạnh mẽ, cần tư duy mới toàn diện hơn, cùng cách tiếp cận toàn dân, toàn khu vực, toàn cầu và giải pháp mới, quyết liệt, sáng tạo, đột phá”...

Thủ tướng nhấn mạnh MLC đã trở thành cơ chế quan trọng gắn kết các nước Mekong và Trung Quốc, là hình mẫu hợp tác cùng phát triển và cùng thắng. Qua quá trình hình thành và phát triển, MLC đã đạt được thành tựu nổi bật với ba nét lớn: Cơ chế hợp tác ngày càng hoàn thiện; nội dung ngày càng thực chất; tình hữu nghị và hiểu biết lẫn nhau giữa nhân dân các nước ngày càng

sâu sắc. Chính phủ Việt Nam luôn coi trọng và sẽ tiếp tục cùng Trung Quốc và các nước Mekong thúc đẩy hợp tác Mekong-Lan Thương ngày càng phát triển mạnh mẽ, hiệu quả và bền vững.

Kỷ niệm 10 năm MLC cũng là thời điểm để các nước thành viên nhìn lại hành trình hợp tác, rút ra bài học, đồng thời xác định hướng đi chiến lược cho thập kỷ tới. Với tinh thần đoàn kết, hợp tác và chia sẻ lợi ích, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao MLC lần thứ 10 hứa hẹn tạo xung lực mới cho phát triển bền vững tiểu vùng Mekong-Lan Thương, đồng thời khẳng định vai trò ngày càng quan trọng của cơ chế này trong cấu trúc hợp tác khu vực và thế giới.

Minh Anh