Xung quanh hai vụ đạo thơ 'Tổ quốc nhìn từ biển'

Nhiều năm qua, việc đạo thơ đã trở thành một vấn nạn tràn lan khiến dư luận bạn đọc bất bình. Trong sáng tác thơ, người viết có thể bị ảnh hưởng một cách vô tình bởi một tứ thơ, bởi một môtíp, một mô thức cấu trúc thơ của tác giả khác, dẫn đến việc hình thành bài thơ của mình, tuy nội dung thơ, chất thơ không giống với bài thơ in trước đó, nên việc ấy có thể xem là bị ảnh hưởng một cách vô thức. Còn trong bài viết này, tôi muốn nói về trường hợp cá biệt đạo thơ một cách cố tình, có chủ ý của một người viết trẻ đã đạo thơ cả về mặt hình thức và nội dung bài thơ nổi tiếng của tôi "Tổ quốc nhìn từ biển", để ngang nhiên in báo.

Nhà thơ Nguyễn Việt Chiến đi thực tế sáng tác ở quần đảo Trường Sa.

Từ khúc tráng ca về biển đảo…

"Tổ quốc nhìn từ biển" là bài thơ tôi viết trong dịp đi dự trại sáng tác do Tạp chí Văn nghệ Quân đội và Quân chủng Hải quân tổ chức vào tháng 4/2009. Đến nay, đã 15 năm trôi qua, bài thơ và ca khúc phổ thơ "Tổ quốc nhìn từ biển" của nhạc sĩ Quỳnh Hợp vẫn đang đồng hành cùng với trái tim những người Việt Nam yêu nước hướng về biển đảo thân yêu của Tổ quốc. Đấy thật sự là một hạnh phúc lớn đối với người làm thơ như tôi.

Tổ quốc nhìn từ biển

Nếu Tổ quốc đang bão giông từ biển
Có một phần máu thịt ở Hoàng Sa
Ngàn năm trước con theo cha xuống biển
Mẹ lên rừng thương nhớ mãi Trường Sa

Đất Tổ quốc khi chập chờn bóng giặc
Các con nằm thao thức phía Trường Sơn
Biển Tổ quốc chưa một ngày yên ả
Biển cần lao như áo mẹ bạc sờn

Nếu Tổ quốc hôm nay nhìn từ biển
Mẹ Âu Cơ hẳn không thể yên lòng
Sóng lớp lớp đè lên thềm lục địa
Trong hồn người có ngọn sóng nào không?

Nếu Tổ quốc nhìn từ bao quần đảo
Lạc Long cha nay chưa thấy trở về
Lời cha dặn phải giữ từng thước đất
Máu xương này con cháu vẫn nhớ ghi

Đêm trằn trọc nỗi mưa nguồn chớp bể
Thương Lý Sơn đảo khuất giữa mây mù
Thương Cồn Cỏ gối đầu lên sóng dữ
Thương Hòn Mê bão tố phía âm u

Nếu Tổ quốc nhìn từ bao thương tích
Những đau thương trận mạc đã qua rồi
Bao dáng núi còn mang hình góa phụ
Vọng phu buồn vẫn dỗ trẻ, ru nôi

Nếu Tổ quốc nhìn từ bao hiểm họa
Đã mười lần giặc đến tự biển Đông
Những ngọn sóng hóa Bạch Đằng cảm tử
Lũ Thoát Hoan bạc tóc khiếp trống đồng

Thương đất nước trên ba ngàn hòn đảo
Suốt ngàn năm bóng giặc vẫn chập chờn
Máu đã đổ ở Trường Sa ngày ấy
Bạn tôi nằm dưới sóng mặn vùi thân

Nếu Tổ quốc neo mình đầu sóng cả
Những chàng trai ra đảo đã quên mình
Một sắc chỉ về Hoàng Sa thuở trước
Còn truyền đời con cháu mãi đinh ninh

Nếu Tổ quốc nhìn từ bao mất mát
Máu xương kia dằng dặc suốt ngàn đời
Hồn dân tộc ngàn năm không chịu khuất
Dáng con tàu vẫn hướng mãi ra khơi

Nguyễn Việt Chiến, tháng 4/2009

Cho đến nay, bài thơ "Tổ quốc nhìn từ biển" của tôi đã được in trang trọng ở nhiều tờ báo trong nước và được các trang mạng điện tử đưa lại, và được 5 nhạc sĩ phổ nhạc. Tập thơ "Tổ quốc nhìn từ biển" của tôi đã được nhận 3 giải thưởng: Giải thưởng 5 năm về Văn học Nghệ thuật của Bộ Quốc Phòng 2010-2015; Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam năm 2016; Giải thưởng tôn vinh các tác phẩm hay nhất viết về biên giới, hải đảo từ năm 1975-2020 của Hội Nhà văn Việt Nam.

…Đến chuyện ngang nhiên đạo thơ, gửi in báo

Điều tôi không ngờ và rất bức xúc, khi vào thời điểm trung tuần tháng 7/2013, tôi được tác giả Lê Xuân (Hội Nhà văn TP Cần Thơ) cho biết: anh Cao Phú Cường, một giáo viên văn ở An Giang đã đạo bài thơ "Tổ quốc nhìn từ biển" của tôi để in thành bài thơ có tựa đề "Tổ quốc tôi nhìn từ biển" trên Báo Văn nghệ Đồng Tháp số Xuân Quý Tỵ - 2013. Dưới đây là nguyên văn bài thơ:

Tổ quốc tôi nhìn từ biển

Tổ quốc tôi nếu nhìn từ phía biển
Hoàng Sa đang nổi bão giông
Bốn ngàn năm bất khuất có yên lòng?
Trường Sa chực nguy biến

Tổ quốc tôi nhìn từ bao họa hiểm
Suốt thế kỷ gió lốc vẫn chập chờn
Máu xương đổ dằng dặc không thể đếm
Núi mang hình góa phụ nhiều hơn

Tổ quốc tôi nhìn từ chớp bể mưa nguồn
Bạch Long Vỹ gối đầu lên sóng dữ
Thương Phú Quốc mây mù án ngữ
Côn Đảo oằn bão tố phía cô đơn

Tổ quốc tôi nhìn từ phía Trường Sơn
Mẹ Âu Cơ nuốt hờn không yên được
Lũ thủy quái chực giương nanh, múa vuốt
Chưa một ngày biển yên ả, xanh hơn

Tổ quốc tôi nhìn từ phía sóng dồn
Bao ông cha đã quên mình ra đảo
Một sắc chỉ Hoàng Sa truyền con cháu
Trong hồn người sắc máu mãi đinh ninh

Tổ quốc tôi nhìn từ phía anh linh
Sóng Bạch Đằng đánh phăng lũ khát máu
Từng hốc đá vẫn mắt trông đau đáu
Hồn hùng anh có ngọn sóng thức canh

Tổ quốc tôi nhìn từ biển. Long lanh
Lời cha dặn: Giữ gìn từng tấc đất
Chí dân tộc nghìn đời không thể mất
Vạn bóng tàu xanh biếc tỏa ra khơi

Cao Phú Cường

Đứng về mặt thời gian, bài thơ "Tổ quốc nhìn từ biển" của tôi đã được phổ biến nhiều năm trên các phương tiện thông tin đại chúng trước khi anh Cường gửi in bài thơ của mình trên Báo Văn nghệ Đồng Tháp. Tên bài thơ của tôi đã được Cường lấy lại gần như nguyên bản và anh chỉ thêm một từ "tôi" vào giữa để trở thành "Tổ quốc tôi nhìn từ biển". Tôi không ngờ lại có một người dám ngang nhiên đạo thơ của mình một cách lộ liễu như vậy.

Điều đáng chê trách hơn, trong bài thơ của mình, Cao Phú Cường đã nhiều lần đạo câu, đạo ý thơ tôi một cách khá tinh xảo từ các khổ thơ 8 chữ trong bài "Tổ quốc nhìn từ biển" của tôi khi anh ta ghép ý của câu thơ trong khổ thơ này vào với ý của câu thơ trong khổ thơ khác. Ví dụ như câu thơ của tôi: "Nếu Tổ quốc nhìn từ bao hiểm họa" thì Cường đạo thành: "Tổ quốc tôi nhìn từ bao họa hiểm". Vậy là anh ta chỉ đảo hai từ "hiểm họa" thành "họa hiểm" trong câu thơ này. Còn nữa, một câu thơ nguyên văn của tôi là: "Máu xương kia dằng dặc suốt ngàn đời" thì Cường đạo thành: "Máu xương đổ dằng dặc không thể đếm". Cái vụng về của Cường là ở chỗ, lúc cố tình đạo ý đã biến câu thơ này thành một câu văn xuôi khi thay ba chữ "suốt ngàn đời" bằng "không thể đếm".

Chưa hết, trong một câu thơ khác, nguyên bản thơ tôi là: "Bao dáng núi còn mang hình góa phụ" đã bị Cường đạo thành: "Núi mang hình góa phụ nhiều hơn". Thêm nữa, Cường đã đạo nguyên ý câu thơ của tôi: "Lời cha dặn phải giữ từng thước đất" thành câu thơ của cậu ta là: "Lời cha dặn: Giữ gìn từng tấc đất".

Tùy tiện và cẩu thả hơn, Cường đã biến 2 câu thơ hay nhất trong bài thơ của tôi: "Nếu Tổ quốc hôm nay nhìn từ biển/ Mẹ Âu Cơ hẳn không thể yên lòng" thành 2 câu thơ khác lạ có nội dung rất tối nghĩa và có ám muội: "Tổ quốc tôi nhìn từ phía Trường Sơn/ Mẹ Âu Cơ nuốt hờn không yên được". Thêm nữa, trong 2 câu thơ kết của bài thơ, tôi viết: "Hồn dân tộc ngàn năm không chịu khuất/ Dáng con tàu vẫn hướng mãi ra khơi" thì ở 2 câu kết trong bài thơ của mình, Cường đạo thành: "Chí dân tộc nghìn đời không thể mất/ Vạn bóng tàu xanh biếc tỏa ra khơi" và anh ta đã biến câu thơ hay thành một câu thơ dở, đầy sáo rỗng.

Không chỉ vậy, Cao Phú Cường còn trắng trợn đạo ý của cả mấy khổ thơ của tôi để biến thành thơ của anh ta. Nguyên văn một khổ thơ của tôi: "Đêm trằn trọc nỗi mưa nguồn chớp bể/ Thương Lý Sơn đảo khuất giữa mây mù/ Thương Cồn Cỏ gối đầu lên sóng dữ/ Thương Hòn Mê bão tố phía âm u" đã bị Cường đạo thơ thành: "Tổ quốc tôi nhìn từ chớp bể mưa nguồn/ Bạch Long Vỹ gối đầu lên sóng dữ/ Thương Phú Quốc mây mù án ngữ/ Côn Đảo oằn bão tố phía cô đơn". Trong khổ thơ này, Cường đã thay 3 địa danh Cồn Cỏ, Lý Sơn, Hòn Mê thành Bạch Long Vỹ, Phú Quốc, Côn Đảo. Đây là sự chủ ý khá xảo quyệt của người đạo thơ.

Điều này còn rõ hơn với khổ thơ tôi viết: "Nếu Tổ quốc neo mình đầu sóng cả/ Những chàng trai ra đảo đã quên mình/ Một sắc chỉ về Hoàng Sa thuở trước/ Còn truyền đời con cháu mãi đinh ninh" đã bị Cao Phú Cường đạo thành: "Tổ quốc tôi nhìn từ phía sóng dồn/ Bao ông cha đã quên mình ra đảo/ Một sắc chỉ Hoàng Sa truyền con cháu/ Trong hồn người sắc máu mãi đinh ninh". Những dẫn chứng nêu trên cho thấy, Cao Phú Cường đã đạo tên cả bài thơ, tứ thơ, ý thơ và câu thơ trong bài thơ "Tổ quốc nhìn từ biển của tôi" một cách có chủ ý và khá xảo quyệt.

Từ vụ đạo thơ nói trên, khi tôi có ý kiến chất vấn yêu cầu làm rõ, Cao Phú Cường mới đầu còn chối cãi, mãi rồi mới chịu thú nhận có đạo thơ của tôi. Sau đó, tôi đã từng bỏ qua chuyện một hội viên của Hội Nhà văn Hải Phòng đạo bài thơ "Tổ quốc nhìn từ biển" của tôi, rồi gửi dự thi và được trao giải thưởng của một cuộc thi thơ của TP Hải Phòng, khi tôi phát hiện việc này, Ban tổ chức cuộc thi đã rút giải thưởng, vì thế tôi cũng không đưa chuyện này lên báo chí khi tác giả đã thành thật xin lỗi tôi.

Nguyễn Việt Chiến