Xuyên đêm săn cá mát - đặc sản độc nhất vô nhị ở vùng cao tỉnh Quảng Trị

Mùa săn cá mát, loài cá đặc sản của người dân vùng cao xã Húc Nghì, huyện Đakrông, tỉnh Quảng Trị thường bắt đầu từ tháng 2 đến tháng 5 âm lịch. Thợ săn ở đây phải bắt đầu cuộc săn từ lúc mặt trời vừa xuống núi.

Nắng vừa tắt, những người thanh niên tại xã vùng cao Húc Nghì đã cùng nhau ra suối săn bắt cá mát, loài cá‘đặc trưng’ chỉ có ở những xã vùng cao nằm dưới chân dãy núi Trường Sơn. Dụng cụ là những mảnh lưới với cây đinh ba.

Việc đánh bắt sẽ bắt đầu từ tháng 2 đến tháng 5 âm lịch, đây là thời điểm cá xuất hiện nhiều nhất tại khu vực thượng nguồn của dòng suối Đakrông. Cá mát thường sống dưới lòng suối nước trong, sạch và chỉ đi ăn vào ban đêm.

Anh Hồ Văn Phin (36 tuổi, thôn Húc Nghì, xã Húc Nghì) đội đèn pin ra suối kiếm tra dòng chảy để chuẩn bị cho chuyến săn bắt cá mát xuyên đêm. Anh Phin cùng các anh em chuẩn bị các dụng cụ như lưới, mặt nạ lặn nước, đèn pin, cây đinh ba. Sau khi chuẩn bị các hành trang, ba người bắt đầu lên xe máy đi về phía thượng nguồn.

Chiếc mặt nạ lặn được người dân rửa sạch bằng một loài lá rừng.

Nhóm của anh Phin băng qua cánh rừng keo đến một đoạn suối nguyên sơ, trên bờ có nhiều đá cuội nhiều kích thước, nhiều lùm cây rậm. Trời tối, hơi nước từ suối thổi lên lạnh ngắt cả người, cả ba bắt đầu soạn lưới, mang mặt nạ chuẩn bị xuống nước. Họ nhanh chóng thu được chiến quả khi bắt được con cá mát đầu tiên trong buổi săn đêm.

Một đống lửa nhỏ được đốt lên để vừa sưởi ấm khi ngâm nước quá lâu vào đêm vừa dùng để nướng cá mát. Anh Phin cho biết cá xuất hiện nhiều khoảng từ tháng 2 đến tháng 5 âm lịch. Tuy nhiên, loài cá này rất khó bắt vì thường di chuyển theo dòng chảy, ẩn nấp ở dưới những tảng đá lớn.

"Nước vừa động là những con cá này lặn mất tăm. Loài này sống bầy đàn mai ở chỗ này, mốt lại chỗ khác nên rất khó xác định được vị trí của chúng nó. Cá thường kiếm ăn khi trời nhập nhoạng hoặc vào tối đêm nên đây là thời điểm tốt nhất để săn cá", anh Phin chia sẻ.

Cá mát nướng - món ăn đặc sản của người dân miền núi Quảng Trị. Anh Phin cùng nhóm của mình chỉ đánh bắt thủ công bằng lưới, lặn đâm đinh ba và hoàn toàn không dùng kích điện. Lưới được bủa khắp các đoạn suối. Những người trong nhóm thay phiên nhau lặn xuống nước dùng đinh ba và tay săn cá mát. Cá chạy tán loạn thì mắc lưới hoặc bị nhưng thợ săn thiện xạ tóm gọn.

“Mấy năm gần đây, nước sông Đakrông bị ô nhiễm nên cá ít đi, nhiều người còn sử dụng máy rà điện khiến cá không thể sinh sản được. Muốn săn được nhiều cá chỉ có lên thượng nguồn này”, anh Phin nói.

Mỗi đêm có thể bắt được từ 5-6kg cá mát. Các thương lái, nhà hàng, quán nhậu thu mua với giá 250.000 đồng/kg. Số tiền trên giúp 3 thành viên trong nhóm anh Phin đủ trang trải chi phí sinh hoạt cho gia đình. Nhiều người thích cá mát ngoài việc thịt săn, chắc, khó tìm thì còn bởi lý do cá chỉ sống, sinh sôi ở những vùng nước sạch.

Trong mùa săn cá mát, mâm cơm của những gia đình người dân ở dọc dãy Trường Sơn luôn có những món ăn được chế biến từ loài cá này. Cá mát nấu món gì cũng ngon, từ nướng trui đến hấp hành, kho hay nấu canh chua. Đặc biệt nhất phải kể đến món cheo cá mát, một món khó ăn nhưng đã ăn được thì "gây thương nhớ" bởi mùi vị đặc biệt.