Ý nghĩa Rằm tháng 7: Ngày lễ hiếu đạo và từ bi trong văn hóa Việt

Rằm tháng 7 âm lịch hằng năm không chỉ là một ngày rằm lớn mà còn gắn liền với nhiều phong tục, tín ngưỡng và giá trị tinh thần quan trọng của người Việt. Đây là dịp để tưởng nhớ tổ tiên, tri ân công ơn cha mẹ, đồng thời hướng đến việc tích đức, làm thiện và giữ gìn truyền thống văn hóa dân tộc.

Hình ảnh minh họa.

Rằm tháng 7 và nguồn gốc từ hai lễ hội lớn

Rằm tháng 7 được biết đến nhiều nhất nhờ sự giao thoa của hai lễ hội: Lễ Vu Lan báo hiếu trong Phật giáo và Tết Trung Nguyên theo tín ngưỡng dân gian.

Vu Lan báo hiếu: Xuất phát từ câu chuyện về Bồ Tát Mục Kiền Liên cứu mẹ, lễ Vu Lan được xem như ngày để con cháu thể hiện lòng hiếu kính với cha mẹ, ông bà và tổ tiên. Trong ngày này, nhiều người đi chùa tụng kinh, cầu siêu cho cha mẹ, dâng lễ vật để báo đáp công ơn sinh thành.

Tết Trung Nguyên: Theo dân gian, đây là ngày "xá tội vong nhân", khi Diêm Vương mở cửa ngục, thả các vong hồn lang thang trở về dương gian. Vì vậy, người dân thường làm lễ cúng cô hồn, phát gạo, muối, tiền vàng để bố thí, giúp các vong linh không nơi nương tựa bớt cơ cực.

Sự kết hợp này khiến Rằm tháng 7 trở thành một ngày lễ đặc biệt, vừa mang màu sắc tôn giáo vừa gắn với tín ngưỡng dân gian, làm phong phú thêm đời sống tinh thần của người Việt.

Ý nghĩa của Rằm tháng 7 trong đời sống người Việt

1. Thể hiện đạo hiếu

Rằm tháng 7 là dịp con cháu tưởng nhớ công ơn sinh thành, nuôi dưỡng của cha mẹ và ông bà. Ngoài việc dâng mâm cơm cúng gia tiên, nhiều người còn đến chùa cầu phúc, cầu an cho đấng sinh thành, hoặc tham gia các hoạt động thiện nguyện thay cho lời tri ân.

2. Cầu siêu cho vong linh

Người Việt tin rằng trong tháng 7 âm lịch, đặc biệt ngày rằm, cánh cửa âm dương mở ra, vong linh trở về dương thế. Vì thế, việc cúng lễ và cầu siêu không chỉ dành cho tổ tiên mà còn hướng đến những linh hồn lang thang, cô quạnh, thể hiện lòng từ bi và tinh thần "lá lành đùm lá rách".

3. Tích đức và làm việc thiện

Trong quan niệm dân gian, tháng 7 âm lịch thường gắn với "tháng cô hồn", có nhiều điều kiêng kỵ. Tuy nhiên, thay vì chỉ lo tránh rủi ro, nhiều gia đình chú trọng làm việc thiện: bố thí, giúp đỡ người nghèo, phóng sinh… để cầu may mắn và tích phúc đức.

4. Giữ gìn bản sắc văn hóa

Việc cúng Rằm tháng 7 từ lâu đã trở thành nét văn hóa đẹp, gắn kết các thành viên trong gia đình. Mỗi mâm cơm, mỗi nén nhang đều chứa đựng thông điệp tri ân quá khứ, hướng đến tương lai và nhắc nhở con cháu về gốc rễ tổ tiên.

Nghi lễ và cách cúng Rằm tháng 7

Trong ngày Rằm tháng 7, các gia đình thường chuẩn bị hai mâm cúng chính:

Cúng gia tiên: Mâm cơm tươm tất với xôi, gà, hoa quả, trà rượu, tiền vàng… đặt trong nhà, thể hiện lòng tưởng nhớ ông bà tổ tiên.

Cúng chúng sinh (cúng cô hồn): Thường diễn ra ngoài trời hoặc trước cửa nhà. Mâm lễ gồm cháo loãng, gạo, muối, bỏng ngô, hoa quả, bánh kẹo… để bố thí cho vong hồn vất vưởng.

Bên cạnh đó, nhiều người lựa chọn đi chùa lễ Phật, tụng kinh Vu Lan, cầu cho cha mẹ hiện tiền được bình an, cha mẹ đã mất sớm siêu thoát.

Phong tục dân gian và quan niệm kiêng kỵ

Theo quan niệm xưa, tháng 7 âm lịch là thời điểm nhiều âm khí, vì vậy có một số điều kiêng kỵ thường được lưu truyền, như:

Không treo chuông gió ở đầu giường, tránh thu hút vong linh

Hạn chế đi chơi đêm hoặc ra ngoài quá muộn

Không hù dọa, gọi tên nhau trong đêm tối

Tránh mua sắm, khởi công xây dựng vào những ngày xấu trong tháng.

Tuy nhiên, các chuyên gia phong thủy hiện đại cho rằng thay vì quá lo sợ, người dân nên chú trọng giữ tâm an, làm việc thiện và sinh hoạt lành mạnh. Đây mới là cách tốt nhất để thu hút năng lượng tích cực và tránh điều xấu.

Ý nghĩa nhân văn sâu sắc

Rằm tháng 7 không chỉ mang giá trị tâm linh mà còn nhắc nhở con người về tình thân và trách nhiệm xã hội. Đây là dịp để mỗi người sống chậm lại, nghĩ về nguồn cội, dành thời gian quan tâm cha mẹ, ông bà và chia sẻ với cộng đồng.

Trong nhịp sống hiện đại, nhiều gia đình có thể không còn giữ nguyên nghi lễ truyền thống, nhưng tinh thần của Rằm tháng 7 – hiếu thảo, nhân ái, sẻ chia – vẫn luôn được duy trì và lan tỏa.

Kết luận:

Rằm tháng 7 là một trong những ngày rằm lớn nhất trong năm, mang nhiều ý nghĩa về đạo hiếu, tâm linh và nhân văn. Dù dưới góc nhìn Phật giáo hay tín ngưỡng dân gian, ngày lễ này vẫn giữ vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của người Việt, là dịp để mỗi người bày tỏ lòng biết ơn, hướng thiện và gắn kết với cộng đồng.

* Thông tin có tính chất tham khảo

HÙNG NGUYỄN