YAK-130: 'Giảng đường trên mây' của Không quân nhân dân Việt Nam

Máy bay huấn luyện đa năng YAK-130 do Nga sản xuất và được bàn giao trực tiếp cho Trung đoàn Không quân 940 (Trường Sĩ quan Không quân) vào cuối năm 2021. Đây là loại máy bay huấn luyện được cho rằng sẽ thay thế dòng máy bay huấn luyện L-39 là dòng máy bay huấn luyện phản lực cận âm được sản xuất vào năm 1980 sắp hết niên hạn sử dụng.

Sự khác nhau giữa YAK-130 và L-39 hay YAK-52 chính là hệ thống điều khiển; nếu như L39 và YAK-52 sử dụng hệ điều khiển cơ thì YAK-130 sử dụng điều khiển từ xa, kết hợp với công nghệ điện tử.Với tính năng đó, YAK-130 có thể đảm bảo khả năng cơ động, kỹ chiến thuật của máy bay và thao tác các bài phức tạp của phi công trong không gian hạn chế.

Điểm đặc biệt của YAK-130 là ngoài chức năng huấn luyện, còn có thể hoạt động như một máy bay chiến đấu với khả năng trinh sát và tấn công vừa phải. YAK-130 được trang bị một buồng lái cùng hệ thống điều khiển tân tiến nhất hiện nay, không những mô phỏng được tính năng chiến đấu của máy bay thế hệ 4, thế hệ 5 mà còn mô phỏng được tính năng của một số loại máy bay chiến đấu của Nga và cả châu Âu.

YAK-130 là loại máy bay huấn luyện đa năng mới được biên chế trong lực lượng Không quân nhân dân Việt Nam từ cuối năm 2021 để thay thế L-39 đã sắp hết niên hạn sử dụng.

Trước mỗi lần bay, các máy bay sẽ được đội ngũ kỹ thuật kiểm tra, bơm nhiên liệu... Trao đổi với phóng viên báo CAND, Thượng úy Nguyễn Văn Giao, Phó Xưởng trưởng Xưởng bảo dưỡng kỹ thuật, Ban kỹ thuật, Trung đoàn 927 cho biết quá trình bảo dưỡng, kiểm tra máy bay trước khi bay gồm nhiều bước và đều rất quan trọng phải thực hiện tỉ mỉ bởi sự an toàn của phi công và máy bay.

YAK-130 có khối lượng cất cánh tối đa chỉ 9 tấn (so với SU-30 là 34 tấn), vận tốc tối đa của máy bay là 1.050 km/h; tầm bay: 2.000 km; trần bay tối đa: 12.500 m. Máy bay được trang bị thêm các giá treo vũ khí ở hai bên cánh.

Trước mỗi buổi bay, các phi công sẽ bắt buộc phải kiểm tra sức khỏe bao gồm huyết áp, nhịp tim... Do thường xuyên phải chịu áp suất lớn trên trời nên trang bị cho phi công chiến đấu cũng có thêm bộ giảm áp. Trong các đơn vị chiến đấu của Quân đội Việt Nam thì phi công chiến đấu đang có chế độ ăn cao nhất.

Họp giao nhiệm vụ trước giờ bay. Sau mỗi buổi bay, lãnh đạo Trung đoàn sẽ có buổi giảng bình sơ bộ hay rút kinh nghiệm cùng các phi công và bộ phận liên quan.

Bộ phận kỹ thuật kiểm tra hệ thống điện và điện tử của máy bay YAK-130 trước khi bàn giao cho kíp lái.

Khi tổ phi công nhận máy bay, họ cũng sẽ phải thực hiện quy trình kiểm tra tổng thể máy bay, xác nhận với tổ kỹ thuật máy bay trong tình trạng tốt để thực hiện nhiệm vụ.

YAK-130 là loại máy bay phản lực cận âm được vũ trang sẽ là giải pháp tối ưu về chi phí, phản ứng nhanh trong trường hợp cần chi viện hỏa lực bằng không quân. Vũ khí máy bay mang theo có thể dễ dàng tiêu diệt tàu đổ bộ, bộ binh, xe thiết giáp, trực thăng, máy bay vận tải và máy bay không người lái... Có khả năng bay thấp bám địa hình tốt, vốn là đặc tính quan trọng của máy bay cường kích.

YAK-130 có tổ bay 2 người với thiết kế buồng lái hiện đại, tương đương với các máy bay chiến đấu chủ lực.

Cho đến hiện tại, toàn bộ giảng viên, phi công và nhân viên kỹ thuật của Trung đoàn 940 đã làm chủ loại máy bay huấn luyện đa năng mới YAK-130. Trong năm 2022, Trung đoàn 940 đã tổ chức thành công 3 đợt bắn, ném thành công với YAK-130.

YAK-130 đóng vai trò quan trọng trong công tác chuyển loại phi công chiến đấu lên các dòng máy bay hiện đại hơn. Có thể hiểu đơn giản là sau khi các phi công tốt nghiệp khóa huấn luyện với YAK-130 thì khả năng tiếp cận, làm chủ các loại máy bay chiến đấu hiện đại hơn sẽ được nâng cao, rút ngắn thời gian làm chủ khí tài.

Không chỉ đóng vai trò quan trọng trong công tác huấn luyện, YAK-130 còn có thể là một chiến đấu cơ dự bị, sẵn sàng hỗ trợ cho các tiêm kích chủ lực.

Bình Sơn