Yến chưng giá rẻ và khoảng trống trách nhiệm trong quản lý

Chồng chéo trong quản lý?

Với mức giá chỉ từ 17.000 đồng/hũ yến chưng, thấp hơn cả một ly trà sữa, nhiều người trong nghề khẳng định không thể có yến thật với chi phí nguyên liệu, chế biến và đóng gói như vậy. Thế nhưng, sản phẩm vẫn được hàng loạt KOL nổi tiếng quảng bá trên TikTok, Facebook với những lời có cánh về công dụng và chất lượng, hàm lượng yến, hàm lượng các chất được bổ sung vào như nhung hươu, đông trùng hạ thảo…Tuy nhiên, khi được hỏi, các đơn vị này chỉ xuất trình được bản tự công bố và giấy kiểm nghiệm vi sinh của sản phẩm.

Đặc biệt, liên tục quảng bá rầm rộ trên livestream với những tuyên bố “vàng” về chất lượng và thành phần, nhưng khi đối diện câu hỏi cụ thể từ Báo điện tử Tiếng nói Việt Nam, cả doanh nghiệp sản xuất yến sào Đỗ Thị Toán lẫn các KOL tên tuổi như Lê Anh Nuôi, Phạm Thoại đều im lặng và lảng tránh.

Tiếp tục tìm hiểu sản phẩm yến chưng do đơn vị nào quản lý, phóng viên được biết, trách nhiệm quản lý sản phẩm yến chưng hiện do nhiều bộ cùng quản lý. Với sản phẩm yến chưng, cũng như các sản phẩm từ tổ yến, thẩm quyền quản lý chính thuộc về Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Tuy nhiên, yến chưng khi được đóng hũ bán ra thị trường lại rơi vào “vùng chồng lấn” trách nhiệm. Nếu được sử dụng như thực phẩm chức năng hoặc có công dụng bổ trợ sức khỏe, sản phẩm này lại thuộc phạm vi quản lý của Bộ Y tế. Đặc biệt, nếu quảng cáo có yếu tố chữa bệnh, tăng đề kháng,... thì cần có giấy xác nhận từ các cơ quan chuyên môn về y tế.

Chưa dừng lại ở đó, hoạt động buôn bán, quảng cáo yến chưng trên mạng xã hội lại do Bộ Công Thương giám sát, thông qua các sàn thương mại điện tử và nền tảng số. Còn Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước chịu trách nhiệm chính trong việc kiểm tra, kiểm soát hàng hóa đang lưu thông, phân phối trên thị trường nội địa, đặc biệt là các sản phẩm thực phẩm như yến chưng.

Như vậy, việc xác định cơ quan chịu trách nhiệm quản lý sản phẩm yến chưng "rối như tơ vò", không biết đâu mà lần. Việc nhiều cơ quan cùng quản nhưng thiếu một đầu mối chịu trách nhiệm cụ thể đã tạo ra kẽ hở quản lý, khiến những doanh nghiệp làm ăn chụp giật dễ lợi dụng. Từ đó, sản phẩm không đạt chuẩn sẽ len lỏi tới tay người tiêu dùng mà không bị xử lý.

Ai chịu trách nhiệm cuối cùng?

Khoảng trống giám sát này sẽ dẫn đến tình trạng khi có việc xảy ra, Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường có thể khẳng định không cấp phép cho cơ sở này. Đơn vị An toàn thực phẩm cũng có thể cho rằng sản phẩm chưa đăng ký là thực phẩm chức năng, không thuộc phạm vi xử lý…

Theo Luật sư Nguyễn Văn Tuấn, Giám đốc, Công ty Luật TNHH TGS, điểm nghẽn lớn nằm ở khâu hậu kiểm khi chưa có đầu mối thống nhất điều phối các lực lượng liên ngành. Luật quy định phải kiểm tra chất lượng hàng hóa lưu thông, nhưng trách nhiệm bị chia cắt, thiếu liên thông dữ liệu và cơ chế giám sát, dẫn đến tình trạng mạnh ai nấy làm, không ai chịu trách nhiệm cuối cùng.

Các quy định điều chỉnh trách nhiệm phối hợp liên ngành đã tồn tại nhưng thực tiễn thi hành vẫn còn hạn chế. Mô hình “phối hợp” nếu không đi đôi với chế tài rõ ràng, người chịu trách nhiệm cụ thể và cơ chế giám sát độc lập, rất dễ biến thành mô hình “phân tán” trách nhiệm.

“Một hệ thống pháp luật chỉ thực sự hiệu quả khi không chỉ quy định rõ quyền hạn, mà còn xác lập rõ trách nhiệm của từng cơ quan, từng cá nhân trong chuỗi kiểm soát hàng hóa từ sản xuất đến lưu thông. Nếu không, việc hàng giả lọt qua khâu kiểm tra và tràn lan trên thị trường chỉ là hệ quả tất yếu của một cơ chế giám sát chưa thực sự khép kín”, luật sư Tuấn nói.

Một mặt hàng tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng như yến chưng, nếu không được kiểm soát chặt chẽ từ khâu sản xuất đến tiêu thụ, có thể gây hậu quả nghiêm trọng. Nhưng vì không ai chịu trách nhiệm chính, sản phẩm vẫn âm thầm trôi nổi hàng ngày trên mạng xã hội.

Vụ yến chưng giá rẻ không chỉ là câu chuyện cảnh báo về một sản phẩm kém chất lượng. Nó là tiếng chuông báo động về sự thiếu hiệu quả trong quản lý hàng hóa khi nhiều cơ quan cùng quản lý nhưng không ai thực sự chịu trách nhiệm cuối cùng khi có vi phạm xảy ra.

Ánh Phương/VOV.VN