Yêu cầu mọi biến động tài sản bất thường dưới 1 tỷ đồng đều phải giải trình để ngăn chặn 'kỹ thuật né kê khai'

Ông Mai Văn Hải phát biểu (Ảnh: Quang Vinh)

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn TP Hồ Chí Minh) đề nghị, bổ sung nguyên tắc báo cáo phòng chống tham nhũng phải được chuẩn hóa theo một chuẩn dữ liệu mở, thống nhất toàn quốc, toàn bộ dữ liệu từ các bộ, ngành, địa phương phải được kết nối về Cơ sở dữ liệu quốc gia về phòng chống tham nhũng theo thời gian thực.

Theo ông Hùng, đây là nền tảng để hình thành hệ thống cảnh báo sớm, giúp phát hiện những bất thường trong đầu tư công, đất đai, đấu thầu, tuyển dụng. Nếu không thiết lập rõ nguyên tắc này trong luật, chúng ta sẽ tiếp tục đối mặt tình trạng báo cáo rời rạc, chậm trễ, thiếu khả năng phân tích dự báo”.

Về xây dựng bộ chỉ số liêm chính quốc gia, ông Hùng nêu rằng, dự thảo Luật chỉ dừng ở “các tiêu chí đánh giá”, chưa đưa ra yêu cầu xây dựng bộ chỉ số liêm chính thống nhất, có tính đo lường, phản ánh đúng thực trạng từng địa phương, từng bộ ngành.

“Từ đó, ông Hùng đề nghị cân nhắc bổ sung giao Chính phủ ban hành một bộ chỉ số liêm chính quốc gia, gồm thang điểm, trọng số, tiêu chuẩn đánh giá về phòng ngừa, phát hiện, xử lý, thu hồi tài sản”.

Bộ chỉ số này, theo ông Hùng, không chỉ phục vụ báo cáo mà còn là công cụ đánh giá cán bộ, đánh giá cơ quan, thúc đẩy tính cạnh tranh liêm chính giữa các địa phương. “Đây là cách tiếp cận hiện đại mà nhiều quốc gia đã áp dụng”, ông Hùng nói.

Liên quan việc kiến tạo “hạ tầng số chống tham nhũng”, ông Hùng nhấn mạnh cơ sở dữ liệu phòng chống tham nhũng phải bắt buộc kết nối với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, đất đai, đăng ký doanh nghiệp, thuế, hải quan, ngân hàng, công chứng.

Cũng theo ông Hùng, 98% hành vi tham nhũng đều để lại dấu vết thông qua biến động tài sản và các giao dịch tài chính. Chỉ khi dữ liệu được tích hợp, cơ quan kiểm soát mới có thể phát hiện giao dịch bất thường, tài sản chuyển dịch lòng vòng hoặc đứng tên hộ. Nếu không quy định mức độ bắt buộc, hệ thống sẽ tiếp tục phân mảnh và khó kiểm soát thực chất.

Bên cạnh đó, ông Hùng cũng cho rằng, dự thảo quy định tài sản, thu nhập có giá trị từ 1 tỷ đồng trở lên phải kê khai bổ sung là phù hợp bối cảnh kinh tế. Song theo ông, nếu chỉ quy định theo ngưỡng tuyệt đối sẽ xuất hiện tình trạng chia nhỏ giao dịch, chuyển dịch tách lẻ, dẫn đến cơ quan kiểm soát khó phát hiện.

Vì vậy, cần luật hóa nguyên tắc “mọi biến động tài sản bất thường, không phù hợp thu nhập, dù dưới 1 tỷ đồng, đều phải giải trình”. Đây là cơ chế quan trọng để ngăn chặn các “kỹ thuật né kê khai” vốn rất phổ biến thời gian qua.

Đại biểu Mai Văn Hải (Đoàn Thanh Hóa) đặt vấn đề, với quy định của dự thảo Luật thì tài sản trong năm hình thành dưới 1 tỷ đồng không phải kê khai bổ sung. Nếu cộng dồn từ những năm trước có thể vượt 1 tỷ đồng thì chưa rõ quy định kê khai như thế nào?

Theo ông Hải, Luật Phòng, chống tham nhũng hiện hành yêu cầu người có nghĩa vụ kê khai phải kê khai tài sản, thu nhập của cả vợ hoặc chồng. Điều này sẽ phát sinh vướng mắc trong trường hợp vợ và chồng thuộc thẩm quyền kiểm soát của hai cơ quan khác nhau là Ủy ban Kiểm tra và Thanh tra tỉnh.

“Nếu cả hai cơ quan cùng tiến hành xác minh có thể dẫn đến việc xác minh trùng lặp với cùng một tài sản chung của vợ, chồng thuộc diện kê khai. Đề nghị bổ sung vào dự thảo Luật một nguyên tắc phối hợp”, ông Hải nói và cho rằng, trường hợp người có nghĩa vụ kê khai thuộc thẩm quyền kiểm soát tài sản của Thanh tra tỉnh mà có vợ hoặc chồng là đối tượng được Ủy ban Kiểm tra cấp có thẩm quyền ra quy định xác minh tài sản, thu nhập, thì Thanh tra tỉnh không nên tiến hành xác minh lại tài sản, thu nhập với người đó trong cùng thời kỳ. Nếu Thanh tra đã xác minh tài sản, thu nhập thì Ủy Ban Kiểm tra cũng không nên xác minh lại với cùng một đối tượng ở cùng thời kỳ.

Việt Thắng - Trung Hiếu