1/4 thanh thiếu niên mang vi khuẩn não mô cầu mà không triệu chứng

Trước nguy cơ gia tăng các ca bệnh não mô cầu xâm lấn tại Việt Nam, đặc biệt ở nhóm thanh thiếu niên đối tượng có tỷ lệ mang vi khuẩn cao nhưng không triệu chứng, Hội Y học Dự phòng Việt Nam đã tổ chức hội thảo khoa học nhằm cập nhật tình hình dịch tễ và thúc đẩy chiến lược dự phòng chủ động với sự đồng hành của GSK Việt Nam. Thông tin hướng dẫn về chủng ngừa do Hội Y học Dự phòng Việt Nam đưa ra dành cho hai nhóm đối tượng có nguy cơ mắc bệnh não mô cầu xâm lấn cao gồm: trẻ nhỏ dưới 5 tuổi và thanh thiếu niên.

Bệnh não mô cầu xâm lấn tỉ lệ tử vong lên đến khoảng 50% nếu không điều trị kịp thời

Bệnh não mô cầu xâm lấn (Invasive meningococcal disease – IMD) tuy không phổ biến nhưng rất nghiêm trọng, có tỉ lệ tử vong lên đến khoảng 50% nếu không điều trị kịp thời, thậm chí người bệnh có thể tử vong chỉ trong vòng 24 giờ sau khởi bệnh. Ngay cả khi được điều trị kịp thời, khoảng 20% số người sống sót sau khi mắc IMD phải đối mặt với các di chứng nghiêm trọng lâu dài, có thể là tàn tật vĩnh viễn.

PGS.TS.BS. Phạm Quang Thái, Phó trưởng Khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương cho biết: “Bệnh do não mô cầu xâm lấn vẫn còn là gánh nặng của y tế cộng đồng toàn cầu. Những trường hợp sống sót thường để lại những di chứng suốt đời làm ảnh hưởng chất lượng cuộc sống của người bệnh và cả những người có nhiệm vụ chăm sóc họ trong gia đình. Dựa trên số liệu từ phần mềm giám sát bệnh truyền nhiễm theo TT 54/2015/TT-BYT, từ 7/2016 đến 9/2025, bệnh não mô cầu đang tăng đáng kể. Tính từ đầu năm đến 15/09/2025, cả nước đã ghi nhận 38 ca nhiễm não mô cầu, trong đó miền Bắc ghi nhận tăng 45% và khu vực phía Nam ghi nhận tăng 83% so với cả năm 2024.”

PGS.TS.BS. Phạm Quang Thái chia sẻ về não mô cầu tại hội thảo

Trẻ nhỏ và thanh thiếu niên: nhóm nguy cơ mắc bệnh cao cần được chủ động bảo vệ

Không chỉ ở Việt Nam, trên thế giới, việc gia tăng những trường hợp mắc IMD, đặc biệt là độ tuổi thanh thiếu niên cũng đang gióng lên hồi chuông đáng báo động. Kate, một thiếu nữ 16 tuổi khỏe mạnh người Canada, nhưng đã suýt mất mạng khi mắc bệnh não mô cầu xâm lấn trong lúc làm cố vấn trại hè tại Nova Scotia, Canada. Kate sống sót nhờ được điều trị kịp thời, nhưng phải nằm viện một tháng, học đi lại từ đầu, dành nhiều tháng ở nhà để phục hồi sức khỏe và phẫu thuật cắt bỏ một phần ngón chân do di chứng.

PGS.TS.BS. Cao Hữu Nghĩa, Trưởng Bộ môn Khoa học Y sinh – Viện Pasteur TP. Hồ Chí Minh, chia sẻ tại hội thảo: “Trẻ em dưới 5 tuổi, đặc biệt là dưới 6 tháng và thanh thiếu niên từ 15 đến 24 tuổi là hai nhóm có nguy cơ mắc bệnh cao nhất. Trong đó, thanh thiếu niên có nguy cơ mắc bệnh não mô cầu cao với tỷ lệ mang trùng từ 25% đến 32%. Đây là nhóm có nguy cơ kép “mang vi khuẩn, lây truyền và nhiễm bệnh” và hậu quả tiềm ẩn là số ca mắc và lây truyền sang các nhóm tuổi khác nên nhóm này cần được ưu tiên phòng bệnh.”

Ở Việt Nam, bệnh lưu hành và được ghi nhận tại nhiều địa phương, thường gặp vào mùa đông – xuân, đặc biệt ở các khu vực tập trung đông người như trường học, ký túc xá, nhà trẻ, doanh trại quân đội, từ những người thường xuyên hút thuốc lá hay thường đến các vũ trường...

Chiến lược dự phòng chìa khóa bảo vệ cộng đồng

Hội thảo về não mô cầu diễn ra trước thềm Ngày Viêm màng não thế giới (vào tháng 10 hàng năm). Thông điệp của năm nay là Now is the Time for Action (tạm dịch: Hành động ngay bây giờ) nhằm tiếp tục kêu gọi sự đoàn kết trong cuộc đua đánh bại viêm màng não (trong đó có viêm màng não do não mô cầu), nhấn mạnh sự hợp tác toàn cầu cần thiết để loại bỏ căn bệnh này vào năm 2030.

PGS.TS.BS. Trần Đắc Phu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chủ động chủng ngừa não mô cầu

Theo PGS.TS.BS. Trần Đắc Phu, Phó chủ tịch Hội Y học Dự phòng Việt Nam, để phòng ngừa được bệnh do não mô cầu toàn diện hơn, cần phải chủng ngừa đầy đủ các nhóm huyết thanh thường gây bệnh não mô cầu. Theo một số nghiên cứu, lên đến hơn 90% số ca mắc não mô cầu xâm lấn ở Việt Nam là do nhóm huyết thanh B (MenB) gây ra. Bác sĩ Phu cũng đưa ra khuyến cáo dự phòng chủ động não mô cầu bằng vắc xin cho mọi độ tuổi, đặc biệt nhóm thanh thiếu niên là rất cần thiết.

BS. Phạm Thị Mỹ Liên, Chủ tịch GSK Việt Nam chia sẻ: “GSK luôn tin rằng dự phòng sẽ giúp chúng ta đi trước bệnh tật, vì vậy, chúng tôi không ngừng nỗ lực mở rộng độ bao phủ và tăng cường khả năng tiếp cận chủng ngừa. Mỗi bước tiến của khoa học là nền tảng để hành động hôm nay – nhằm bảo vệ cho một ngày mai khỏe mạnh hơn.”