10 năm, 4000 startup nhưng chỉ có 4 kỳ lân: 'Tăng tốc' cách nào?

4.000 startup chỉ có 4 kỳ lân

Tại hội thảo quốc tế “Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong xây dựng cơ sở dữ liệu khởi nghiệp quốc gia” chiều ngày 12/12 tại Hà Nội, TS Vũ Việt Anh – Chủ tịch Học viện Thành Công, Trưởng Cộng đồng Công nghệ Marketing Techfest Việt Nam khẳng định, chúng ta đang đứng trước thời khắc hệ sinh thái của Việt Nam vươn mình mạnh mẽ để bước vào sân chơi toàn cầu. Trong bối cảnh này, dữ liệu chính là 'Vua'. Việc xây dựng dữ liệu khởi nghiệp quốc gia tích hợp AI không đơn thuần là dự án kỹ thuật, mà là lựa chọn chiến lược định hình năng lực cạnh tranh của Việt Nam trong thập kỷ tới.

Theo báo cáo tổng quan năm 2024 của Bộ Khoa học và Công nghệ, hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam đang có những bước tiến rõ rệt nhờ khung chính sách ngày càng hoàn thiện. Đề án 844 bước sang năm thứ 10 đã mang lại nhiều đột phá cho cộng đồng startup công nghệ.

Các con số thống kê cho thấy sự sôi động của thị trường. Trong đó, hơn 3.800 startup công nghệ đang hoạt động tích cực; sự tham gia của hơn 200 quỹ đầu tư trong và ngoài nước; hơn 100 không gian sáng tạo và vườn ươm được mở rộng. Đặc biệt, 5 Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC) đã phát triển rực rỡ, trở thành điểm tựa cho cộng đồng.

TS Vũ Việt Anh – Chủ tịch Học viện Thành Công, Trưởng Cộng đồng Công nghệ Marketing Techfest Việt Nam.

Trên bản đồ quốc tế, StartupBlink đánh giá Việt Nam giữ vị trí số 1 tại Đông Nam Á về hệ sinh thái khởi nghiệp và xếp thứ 55 trên thế giới. Ba thành phố Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và Đà Nẵng lọt top các thành phố phát triển mạnh mẽ về đổi mới sáng tạo, trong đó Đà Nẵng được ghi nhận có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất thế giới trong năm qua.

Mặc dù quy mô và số lượng startup tăng trưởng ấn tượng trong 10 năm qua (gần 4.000 doanh nghiệp), nhưng Việt Nam mới chỉ ghi nhận 4 "kỳ lân". TS Vũ Việt Anh đã chỉ ra 5 nút thắt chiến lược đang cản trở đà vươn tầm của các startup Việt.

Thứ nhất, điểm nghẽn về dữ liệu. Startup thiếu dữ liệu thị trường chuẩn nên sản phẩm tốt nhưng khó thương mại hóa. Thiếu dữ liệu đối xứng về công nghệ khiến doanh nghiệp "chưa ra đời đã bị cạnh tranh" bởi các nền tảng toàn cầu. Bên cạnh đó là sự thiếu hụt hệ thống hồ sơ số để truy cập thông tin.

Thứ hai, thiếu minh bạch với nhà đầu tư. Nhiều quỹ quốc tế mang dòng tiền lớn đến Việt Nam nhưng bị "tắc" ở khâu giải ngân. Thực tế từ các chương trình như Shark Tank cho thấy số liệu gọi vốn và báo cáo tài chính thực tế thường không khớp nhau. Hệ sinh thái cũng thiếu công cụ đánh giá rủi ro và sàng lọc dự án bằng AI để giới thiệu đúng "khẩu vị" cho nhà đầu tư.

Thứ ba, cơ quan quản lý thiếu bản đồ công nghệ thời gian thực, dẫn đến khó khăn trong việc nắm bắt chính xác giai đoạn phát triển của các startup.

Thứ tư, bài toán về vốn và tỷ lệ sinh tồn. Thống kê cho thấy thị trường khởi nghiệp vô cùng khốc liệt với 97% doanh nghiệp công nghệ không thể kỷ niệm sinh nhật lần thứ hai. Tỷ lệ gọi vốn thành công chỉ đạt khoảng 29,5%. Đặc biệt, vốn thiên thần (giai đoạn sơ khởi) tại Việt Nam chỉ chiếm 7-10%, thấp hơn nhiều so với mức 25-35% tại Singapore.

Thứ năm: nhân lực, liên kết và thương mại hóa. Đào tạo nhân lực chưa bắt kịp tốc độ phát triển; các vườn ươm hoạt động phân mảnh, thiếu kết nối; khâu truyền thông và thương mại hóa sản phẩm vẫn là điểm yếu cố hữu của startup Việt.

Hướng tới 50 kỳ lân công nghệ

Trước những thách thức trên, TS Vũ Việt Anh nhấn mạnh tính cấp thiết của việc xây dựng một nền tảng dữ liệu khởi nghiệp quốc gia tích hợp AI.

"Nếu tiếp tục phát triển mạnh mẽ mà thiếu sự kết nối chung, chúng ta sẽ lãng phí tài nguyên, công nghệ và tài chính. Một nền tảng dữ liệu chung sẽ đóng vai trò như 'bộ não số', giúp sàng lọc startup tiềm năng, dự báo xu hướng, giảm thiểu rủi ro nguồn vốn và kết nối với thị trường toàn cầu", ông Việt Anh khẳng định.

Bên cạnh đó, các tín hiệu tích cực từ chính sách vĩ mô như Nghị định 246 đang mở ra hành lang pháp lý cho đầu tư mạo hiểm, cho phép địa phương có thể hỗ trợ tới 75% vốn cho startup tùy giai đoạn, hứa hẹn giải quyết "cơn khát vốn" cho doanh nghiệp.

Để hiện thực hóa mục tiêu đưa Việt Nam trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo của Đông Nam Á vào năm 2030, TS Vũ Việt Anh đề xuất 5 chiến lược trọng tâm.

Bao gồm: xây dựng nền tảng dữ liệu khởi nghiệp quốc gia kết nối toàn cầu; hình thành mạng lưới AI mở, kết nối tri thức Việt Nam và quốc tế; thúc đẩy các quỹ mạo hiểm quốc gia, địa phương và hợp tác công tư; đổi mới giáo dục, nuôi dưỡng tài năng AI từ sớm; xây dựng cơ chế sandbox quốc gia cho các công nghệ lõi

"Với nền tảng dữ liệu quốc gia và lực lượng nhân tài AI, Việt Nam hoàn toàn có thể đạt mốc 10.000 startup và hơn 50 kỳ lân công nghệ. Tương lai nằm trong tay những người dám thay đổi. AI không lấy đi cơ hội, mà là trợ thủ đắc lực giúp chúng ta bứt phá", TS Vũ Việt Anh nhấn mạnh.

Thu An