10 sự kiện kinh tế thế giới nổi bật năm 2025

1 - Kinh tế toàn cầu tránh suy thoái nhưng mắc kẹt trong tăng trưởng thấp

Năm 2025 ghi nhận một kết cục được xem là “ít tồi tệ hơn dự báo” của kinh tế toàn cầu: không suy thoái sâu, không khủng hoảng tài chính diện rộng. Mỹ và châu Âu duy trì tăng trưởng dương, thị trường lao động ổn định, lạm phát hạ nhiệt dần. Tuy nhiên, bức tranh tích cực này che giấu một thực tế đáng lo ngại hơn: nền kinh tế thế giới đang bị mắc kẹt trong quỹ đạo tăng trưởng thấp kéo dài. Đầu tư tư nhân yếu, năng suất lao động trì trệ và dân số già hóa khiến động lực tăng trưởng dài hạn suy giảm. IMF cảnh báo thế giới có nguy cơ rơi vào “thập kỷ mất đà” nếu không có cải cách mạnh mẽ về thể chế, công nghệ và thị trường lao động. Năm 2025 vì thế trở thành năm bản lề, đánh dấu sự kết thúc của giai đoạn phục hồi và mở ra một chu kỳ phát triển khó khăn hơn, đòi hỏi tư duy chính sách dài hạn thay vì các biện pháp ứng phó ngắn hạn.

2 - Thuế quan và bảo hộ thương mại trở lại như công cụ chính sách

Một trong những dấu ấn rõ nét nhất của năm 2025 là sự quay trở lại của thuế quan và các rào cản thương mại, đặc biệt tại các nền kinh tế lớn. Mỹ, châu Âu và một số đối tác chủ chốt không còn coi tự do thương mại là ưu tiên tuyệt đối, mà đặt nó dưới lăng kính an ninh kinh tế và cạnh tranh chiến lược. Các biện pháp thuế quan nhằm bảo vệ ngành sản xuất trong nước, giảm phụ thuộc chuỗi cung ứng và kiềm chế đối thủ địa chính trị. Tuy nhiên, WTO và IMF cảnh báo làn sóng bảo hộ mới đang làm xói mòn trật tự thương mại đa phương, đẩy chi phí sản xuất lên cao và làm chậm tăng trưởng toàn cầu. Năm 2025 cho thấy thương mại quốc tế không còn là “trò chơi cùng thắng” đơn thuần, mà ngày càng mang tính chọn lọc, phân cực và gắn chặt với quyền lực quốc gia.

3 - Trung Quốc giảm tốc, giới hạn của mô hình tăng trưởng bộc lộ rõ

Kinh tế Trung Quốc năm 2025 tiếp tục tăng trưởng chậm lại, phản ánh những giới hạn mang tính cấu trúc của mô hình phát triển dựa vào đầu tư và bất động sản. Khủng hoảng bất động sản kéo dài, nợ chính quyền địa phương cao và tiêu dùng nội địa yếu khiến Bắc Kinh phải ưu tiên ổn định hơn là tăng trưởng cao. Xuất khẩu - động lực truyền thống - suy giảm do nhu cầu toàn cầu chậm lại và căng thẳng thương mại gia tăng. Các gói kích thích được triển khai có mục tiêu, tránh tạo bong bóng mới. IMF nhận định Trung Quốc đang bước vào giai đoạn “giảm tốc có kiểm soát”, song cảnh báo rằng nếu cải cách doanh nghiệp nhà nước, tài chính và thị trường lao động không được đẩy nhanh, tăng trưởng dài hạn sẽ tiếp tục chịu áp lực. Sự chậm lại của Trung Quốc không chỉ là câu chuyện nội tại, mà còn tạo hiệu ứng lan tỏa đáng kể với kinh tế toàn cầu.

4 - Lạm phát hạ nhiệt, ngân hàng trung ương xoay trục đầy dè dặt

Sau giai đoạn lạm phát cao kỷ lục, năm 2025 chứng kiến xu hướng hạ nhiệt rõ rệt tại nhiều nền kinh tế lớn. Điều này mở ra kỳ vọng về việc đảo chiều chính sách tiền tệ. Tuy nhiên, các ngân hàng trung ương như Fed, ECB hay BoE vẫn hành động hết sức thận trọng. Lãi suất được giữ ở mức cao trong phần lớn năm do lo ngại lạm phát quay trở lại từ xung đột địa chính trị, chi phí năng lượng và quá trình tái cấu trúc chuỗi cung ứng. Chính sách “cao lâu hơn” gây áp lực lớn lên thị trường bất động sản, tài chính và các nền kinh tế mới nổi. Năm 2025 cho thấy kỷ nguyên tiền rẻ đã thực sự khép lại; ổn định giá cả được đặt cao hơn tăng trưởng ngắn hạn, ngay cả khi phải đánh đổi bằng nguy cơ suy giảm đầu tư.

5 - Đông Nam Á nổi lên như điểm sáng tăng trưởng hiếm hoi

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu ảm đạm, Đông Nam Á trở thành một trong những điểm sáng tăng trưởng nổi bật của năm 2025. Theo ADB và WB, khu vực này duy trì tốc độ tăng trưởng cao hơn mức trung bình toàn cầu nhờ tiêu dùng nội địa phục hồi, dân số trẻ và dòng vốn đầu tư dịch chuyển khỏi Trung Quốc. Việt Nam, Indonesia, Philippines nổi lên như các trung tâm sản xuất và tiêu dùng mới. Tuy nhiên, tăng trưởng của Đông Nam Á vẫn đối mặt nhiều thách thức: phụ thuộc lớn vào xuất khẩu, dễ tổn thương trước biến động tài chính và xu hướng bảo hộ thương mại. Năm 2025 được xem là thời điểm then chốt để khu vực này chuyển từ mô hình tăng trưởng dựa trên chi phí thấp sang dựa trên năng suất, đổi mới và chuyển đổi số, nếu không muốn mắc kẹt trong bẫy thu nhập trung bình.

6 - Khủng hoảng nợ âm ỉ tại các nền kinh tế đang phát triển

Nợ công và nợ nước ngoài tiếp tục là “điểm nghẽn” lớn của kinh tế toàn cầu năm 2025. Lãi suất cao kéo dài và đồng USD mạnh khiến chi phí trả nợ của nhiều quốc gia thu nhập thấp tăng vọt. IMF cảnh báo hơn 60% các nước nghèo đang đối mặt rủi ro nợ cao. Việc tái cơ cấu nợ diễn ra chậm chạp do cấu trúc chủ nợ phức tạp, trong đó vai trò của các chủ nợ mới nổi ngày càng lớn. Hệ quả là chi tiêu cho y tế, giáo dục và hạ tầng bị cắt giảm, làm xói mòn nền tảng tăng trưởng dài hạn. Năm 2025 cho thấy khủng hoảng nợ không còn là nguy cơ xa vời, mà là rủi ro hiện hữu có thể bùng phát bất cứ lúc nào nếu kinh tế toàn cầu suy yếu thêm.

7 - Chuyển đổi năng lượng tăng tốc nhưng đầy mâu thuẫn

Chuyển đổi năng lượng tiếp tục là trọng tâm kinh tế toàn cầu năm 2025, với dòng vốn kỷ lục đổ vào năng lượng tái tạo và công nghệ xanh. Tuy nhiên, thế giới vẫn chưa thể thoát khỏi sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Giá năng lượng biến động mạnh do xung đột địa chính trị và hạn chế về hạ tầng lưu trữ. IMF cảnh báo quá trình chuyển đổi thiếu đồng bộ có thể gây áp lực lạm phát và bất ổn xã hội, đặc biệt tại các nền kinh tế đang phát triển. Năm 2025 cho thấy chuyển đổi xanh không chỉ là bài toán môi trường, mà là thách thức kinh tế - chính trị phức tạp, đòi hỏi phối hợp toàn cầu và chính sách hỗ trợ dài hạn.

8 - AI trở thành động lực tăng trưởng và công cụ cạnh tranh

Năm 2025 đánh dấu AI bước vào giai đoạn ứng dụng sâu rộng, từ sản xuất, tài chính đến dịch vụ công. Công nghệ này giúp nâng cao năng suất và mở ra dư địa tăng trưởng mới trong bối cảnh truyền thống suy yếu. Tuy nhiên, OECD cảnh báo lợi ích của AI phân bổ không đồng đều, có nguy cơ gia tăng bất bình đẳng và thất nghiệp cơ cấu. Ở cấp độ quốc gia, AI trở thành trụ cột cạnh tranh chiến lược, kéo theo các biện pháp kiểm soát công nghệ, xuất khẩu và đầu tư. Công nghệ từ động lực tăng trưởng đã trở thành công cụ quyền lực kinh tế, làm sâu sắc thêm sự phân mảnh toàn cầu.

9 - Phân mảnh địa kinh tế làm lộ rõ “chi phí ẩn”

Căng thẳng địa chính trị tiếp tục là biến số chi phối mạnh mẽ kinh tế toàn cầu năm 2025, khi các quyết định kinh tế ngày càng gắn chặt với tính toán quyền lực hơn là quy luật thị trường. Trừng phạt, hạn chế thương mại, kiểm soát công nghệ và cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc đã làm biến dạng dòng chảy thương mại, đầu tư và chuỗi cung ứng toàn cầu, đẩy kinh tế thế giới vào trạng thái phân mảnh rõ nét. Ngân hàng Thế giới cảnh báo phân mảnh địa kinh tế đang tạo ra những “chi phí ẩn” ngày càng lớn. Doanh nghiệp buộc phải tái cấu trúc chuỗi cung ứng theo tiêu chí an toàn và chính trị, chấp nhận chi phí cao hơn, hiệu quả thấp hơn, kéo giảm tăng trưởng trong trung và dài hạn.

Với các nền kinh tế nhỏ và đang phát triển, áp lực càng nặng nề khi phải lựa chọn giữa các khối kinh tế, tiêu chuẩn công nghệ và hệ thống thanh toán khác nhau, làm gia tăng rủi ro chính sách và thu hẹp không gian chiến lược. Năm 2025 cho thấy địa chính trị không còn là yếu tố bên lề, mà đã trở thành trục trung tâm định hình tăng trưởng, đầu tư và ổn định kinh tế toàn cầu.

10 - Trật tự kinh tế hậu đại dịch dần định hình

Năm 2025 đánh dấu sự chuyển dịch rõ rệt từ phục hồi sang tái cấu trúc. Toàn cầu hóa không biến mất, nhưng được điều chỉnh theo hướng khu vực hóa và “thân thiện chính trị”. Các nền kinh tế ưu tiên ổn định vĩ mô, an ninh kinh tế và khả năng chống chịu, ngay cả khi phải đánh đổi bằng hiệu quả ngắn hạn. Một trật tự kinh tế mới đang hình thành – chậm hơn, phân mảnh hơn nhưng thực dụng hơn – đặt ra yêu cầu tư duy chính sách mới cho mọi quốc gia. Biến đổi khí hậu, già hóa dân số, bất ổn địa chính trị và cách mạng công nghệ buộc các quốc gia phải định hình tư duy chính sách mới trong một trật tự kinh tế chậm hơn, phân mảnh hơn nhưng thực dụng hơn.

Vân Bình - Lê Hà.