100 năm báo chí cách mạng Việt Nam: Giữ vững và phát huy bản chất, truyền thống của báo chí cách mạng Việt Nam

Tròn một thế kỷ kể từ khi tờ báo cách mạng đầu tiên của Việt Nam-tờ Thanh niên, do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập, ra số đầu tiên ngày 21-6-1925, báo chí cách mạng Việt Nam đã trải qua hành trình lịch sử gắn liền với sứ mệnh thiêng liêng: Đồng hành cùng dân tộc, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân.

Tự hào một thế kỷ đồng hành cùng dân tộc

Giai đoạn 1925-1945 đánh dấu sự ra đời và phát triển mạnh mẽ của báo chí cách mạng Việt Nam với vai trò là ngọn đuốc dẫn đường, thắp lên ánh sáng cách mạng giữa đêm trường nô lệ, thức tỉnh tinh thần yêu nước và gieo mầm tư tưởng giải phóng dân tộc vào trái tim hàng triệu người Việt. Báo Thanh niên cùng với hàng chục tờ báo ra đời sau đó ở cả trong và ngoài nước với các hình thức hoạt động đa dạng, từ công khai, nửa công khai đến bí mật... đã trở thành trường học cách mạng, truyền bá Chủ nghĩa Mác-Lênin và vạch rõ con đường cách mạng cho quần chúng nhân dân. Báo chí giai đoạn này không chỉ tố cáo tội ác của thực dân, phong kiến mà còn thổi bùng lên ngọn lửa cách mạng, giác ngộ quần chúng đứng lên đấu tranh.

Chính những trang báo in trên chất liệu thô sơ, được chuyền tay trong bí mật thời kỳ gian khó ấy đã góp phần quan trọng chuẩn bị về tư tưởng và tổ chức, định hướng hành động cách mạng, góp phần to lớn vào sự hình thành lực lượng chính trị, dẫn dắt phong trào đấu tranh làm nên thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, ra đời Nhà nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa.

Giai đoạn 1945-1954, ngay sau khi Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, báo chí cách mạng bước vào một thời kỳ mới với sứ mệnh mới: Bảo vệ chính quyền cách mạng non trẻ và khơi dậy ý chí độc lập, tự cường của dân tộc. Các cơ quan báo chí như: Sự thật, Cứu quốc, Quân đội nhân dân, Nhân Dân... không chỉ đưa tin kịp thời từ các mặt trận, phản ánh tinh thần chiến đấu kiên cường của quân và dân ta mà còn cổ vũ phong trào thi đua kháng chiến, tăng gia sản xuất, giữ gìn trật tự xã hội trong vùng tự do. Đặc biệt, trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, việc tổ chức biên tập và xuất bản Báo Quân đội nhân dân ngay tại mặt trận đã phát huy vai trò của một “báu vật thông tin giữa chiến trường đỏ lửa”, truyền đi quyết tâm chính trị và kịp thời cổ vũ, biểu dương tinh thần chiến đấu dũng cảm của bộ đội ngay trong các chiến hào, góp phần làm nên chiến thắng “lừng lẫy Điện Biên, chấn động địa cầu”.

Cùng với Nhân Dân và Cờ Giải Phóng, Báo Dân Cày - tờ báo yêu nước đầu tiên của tỉnh Nam Định do đồng chí Trường Chinh sáng lập, tổ chức, chỉ đạo. Ảnh: baonamdinh.vn

Giai đoạn 1954-1975, sau Hiệp định Geneva năm 1954, đất nước tạm thời bị chia cắt hai miền, báo chí cách mạng đứng trước nhiệm vụ “hai trong một”: Phục vụ sự nghiệp xây dựng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc và đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Ở miền Bắc, báo chí là lực lượng chủ lực trong tuyên truyền đường lối cách mạng, khôi phục và phát triển kinh tế-văn hóa-xã hội, xây dựng hậu phương lớn miền Bắc để chi viện cho chiến trường miền Nam. Các cơ quan báo chí đã góp phần định hướng tư tưởng, giáo dục chủ nghĩa xã hội, cổ vũ các phong trào thi đua yêu nước, động viên nhân dân đoàn kết vượt qua khó khăn, thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị của miền Bắc. Bên cạnh đó, báo chí cũng đi tiên phong trong việc đấu tranh chống tư tưởng bảo thủ, lệch lạc, giữ gìn sự trong sạch về chính trị, đạo đức trong Đảng và xã hội. Tại miền Nam, dòng báo chí “giải phóng” như Quân Giải phóng, Văn nghệ Giải phóng, Phụ nữ Giải phóng, Đài Phát thanh Giải phóng... đã phát huy vai trò chủ lực phản ánh khí thế nổi dậy của đồng bào miền Nam anh hùng, là công cụ tuyên truyền, vận động và lãnh đạo phong trào cách mạng. Trên chiến trường ác liệt, các nhà báo là những chiến sĩ thực thụ, lấy ngòi bút làm vũ khí, đã chiến đấu không ngơi nghỉ vì mục tiêu độc lập, tự do. Không ít người đã ngã xuống, nhưng những tác phẩm họ để lại còn sống mãi với những bài ký sự chiến trường, những bức ảnh ghi lại khoảnh khắc lịch sử, những bài xã luận hừng hực khí thế... làm rung động hàng triệu con tim, khơi dậy tinh thần yêu nước và khát khao giải phóng. Đặc biệt, trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, báo chí đã không chỉ là công cụ tuyên truyền, cổ vũ khí thế tiến công thần tốc của quân và dân ta mà còn là vũ khí sắc bén trên mặt trận tư tưởng, góp phần tạo nên sự đồng thuận, thống nhất ý chí và niềm tin mãnh liệt vào thắng lợi cuối cùng, góp phần quan trọng làm nên đại thắng mùa Xuân năm 1975-đỉnh cao của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, thống nhất toàn vẹn non sông.

Phóng viên ảnh Tuấn Huy (Báo Quân đội nhân dân) tác nghiệp tại khu vực sạt lở đất ở bản Nậm Buông, xã Việt Vinh (Bắc Quang, Hà Giang), do ảnh hưởng hoàn lưu của bão Yagi, tháng 10-2024. Ảnh: HUY NGUYỄN

Giai đoạn 1975-1986, đất nước hoàn toàn thống nhất, báo chí cách mạng bước vào một giai đoạn mới với nhiệm vụ trọng tâm là góp phần hàn gắn vết thương chiến tranh, khôi phục kinh tế, ổn định đời sống nhân dân và thống nhất tư tưởng, ý chí, hành động giữa hai miền Nam-Bắc. Trong điều kiện đất nước phải đối mặt với nhiều thách thức, báo chí đã đóng vai trò quan trọng trong đấu tranh bảo vệ quan điểm và đường lối lãnh đạo của Đảng, bảo vệ độc lập, chủ quyền của dân tộc; là vũ khí tuyên truyền sắc bén, phản bác luận điệu xuyên tạc của các thế lực phản động; bảo đảm thông tin kịp thời, đầy đủ về tình hình chiến đấu bảo vệ biên giới phía Tây Nam và biên giới phía Bắc của Tổ quốc, qua đó củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, khơi dậy lòng yêu nước và niềm tin vào tiền đồ của chủ nghĩa xã hội,

Giai đoạn từ năm 1986 đến nay, báo chí là động lực thúc đẩy công cuộc đổi mới, phát triển và hội nhập. Báo chí cách mạng trong thời kỳ này không chỉ tiếp tục giữ vững vai trò là công cụ tuyên truyền mà còn trở thành kênh thông tin phản biện xã hội và động lực thúc đẩy dân chủ hóa đời sống xã hội. Báo chí đóng vai trò then chốt trong việc truyền tải tư tưởng đổi mới của Đảng, cổ vũ các mô hình phát triển mới, khuyến khích tinh thần năng động, sáng tạo của các tầng lớp nhân dân. Thông qua các loạt bài điều tra, phóng sự phản ánh thực tiễn đời sống kinh tế-xã hội, báo chí đã tiếp thêm động lực cho cải cách thể chế, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về mọi mặt, ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong thúc đẩy dân chủ, phản biện xã hội và đấu tranh phòng, chống tiêu cực. Nhiều tờ báo, nhà báo đã dũng cảm phản ánh tình trạng quan liêu, tham nhũng, lãng phí, những biểu hiện thoái hóa, biến chất trong một bộ phận cán bộ, đảng viên, góp phần tích cực vào công cuộc chỉnh đốn Đảng, làm trong sạch bộ máy, củng cố niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng. Nhiều chuyên mục, tuyến bài điều tra nổi bật của các cơ quan báo chí lớn như Nhân Dân, Quân đội nhân dân, Thanh niên, Tuổi trẻ, Tiền phong, Lao động, Đài Tiếng nói Việt Nam, Đài Truyền hình Việt Nam... đã thực sự trở thành tiếng nói mạnh mẽ của công luận, tạo áp lực xã hội tích cực nhằm bảo vệ công lý và lợi ích hợp pháp của người dân.

Giữ gìn và phát huy bản chất, truyền thống cách mạng của báo chí Việt Nam

Một thế kỷ là quãng thời gian đủ dài để khẳng định về bản chất tốt đẹp của báo chí cách mạng Việt Nam, đó là phục vụ mục tiêu cách mạng, gắn bó chặt chẽ với lợi ích của dân tộc, đất nước và nhân dân, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Báo chí cách mạng không chỉ là tiếng nói của Đảng và nhân dân mà còn là ngọn lửa truyền cảm hứng, là trí tuệ thời đại và là niềm tự hào to lớn của nền văn hóa chính trị Việt Nam. Xuyên suốt 100 năm, báo chí cách mạng luôn giữ vững lập trường chính trị, bám sát đường lối của Đảng, là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân. Từ những tờ báo bí mật, sơ khai thời kỳ đầu đóng vai trò là “ngọn đuốc thức tỉnh dân tộc” đến cất lên tiếng nói phản biện xã hội, kiến tạo phát triển trong thời kỳ đổi mới, báo chí đang mạnh mẽ vươn mình, giữ vững bản sắc, bản lĩnh và tính chiến đấu với diện mạo của một nền báo chí cách mạng kiểu mới hiện đại trong thời kỳ chuyển đổi số, Cách mạng công nghiệp 4.0 và hội nhập quốc tế sâu rộng.

Khắc ghi lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh-người thầy vĩ đại của nền báo chí cách mạng Việt Nam: “Nhiệm vụ của báo chí là phục vụ nhân dân, phục vụ cách mạng. Đó là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân ta, cũng là nhiệm vụ của báo chí ta”, báo chí cách mạng Việt Nam đã, đang và sẽ luôn phát huy vai trò tiên phong, nòng cốt trong tuyên truyền chính trị, định hướng tư tưởng và cổ vũ hành động cách mạng trong toàn dân, góp phần khơi dậy và lan tỏa các phong trào thi đua sản xuất, cổ vũ tinh thần chiến đấu trên mọi mặt trận.

Báo chí cũng là phương tiện hữu hiệu trong giáo dục tư tưởng, đạo đức, lối sống cho các thế hệ con người mới Việt Nam. Trên bình diện đối ngoại, báo chí là “cầu nối thông tin” giữa Việt Nam và thế giới, góp phần vạch trần tội ác của quân xâm lược đối với nhân dân ta, tranh thủ sự ủng hộ của bạn bè quốc tế trong bối cảnh chiến tranh và tiếp tục phát huy vai trò tiên phong trong phổ biến kiến thức hội nhập, quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam ra quốc tế trong thời kỳ mới.

Chúng ta hoàn toàn có quyền tự hào về lịch sử 100 năm đầy gian khổ nhưng rực rỡ của báo chí cách mạng Việt Nam-một lịch sử trí tuệ được viết bằng mồ hôi, xương máu và cả sinh mệnh của những nhà báo-chiến sĩ. Với truyền thống vẻ vang đó, lớp lớp những người làm báo cách mạng giàu bản lĩnh, tâm huyết và trách nhiệm sẽ tiếp tục hoàn thành xuất sắc sứ mệnh là “nguồn sáng tin cậy”, góp phần định hướng dư luận, củng cố niềm tin xã hội, lan tỏa giá trị chân-thiện-mỹ và chung sức cùng cả nước hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, vững bước tiến vào kỷ nguyên phát triển mới-kỷ nguyên vươn mình của dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam quang vinh.

PGS, TS LÊ THỊ THỤC, Ủy viên Hội đồng Biên tập - Xuất bản, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật