11 năm sau thảm họa hạt nhân Fukushima: Sự trở về của cư dân làng Katsurao

Thảm họa hạt nhân Fukushima

Trở lại ngày 11/3/2011, một trận động đất kinh hoàng mạnh 9 độ Richter ngoài khơi bờ biển Nhật Bản đã gây ra một trận sóng thần tàn phá vùng đất phía Đông, trực tiếp gây thảm họa hạt nhân tồi tệ nhất Nhật Bản ở tỉnh Fukushima.

Trận động đất mạnh đến mức khiến Trái đất lệch khỏi trục, tạo nên trận sóng thần chết chóc quét qua đảo Honshu, khiến gần 20.000 người thiệt mạng hoặc mất tích, đồng thời xóa sổ nhiều thị trấn.

Những ngôi nhà bị sóng thần càn quét ở thành phố Natori. Ảnh: NY Post.

Khu vực bị tàn phá nặng nề ở Miyako sau thảm họa sóng thần. Ảnh: NY Post.

Tại Nhà máy điện hạt nhân Fukushima Dai-ichi ở tỉnh Fukushima, cơn sóng khổng lồ đã tràn qua các hệ thống bảo vệ và làm ngập các lò phản ứng, đẩy nhà máy rơi vào thảm họa nghiêm trọng. Thảm họa này đã làm tê liệt nhà máy điện Fukushima Dai-ichi, buộc hơn 160.000 cư dân phải sơ tán do rò rỉ chất phóng xạ trong không khí, tràn ngập bầu khí quyển Nhật Bản và khắp vùng biển Thái Bình Dương.

Đây là thảm họa hạt nhân tồi tệ nhất thế giới kể từ thảm họa Chernobyl năm 1986.

Vụ nổ kinh hoàng tại nhà máy điện hạt nhân Fukushima. Ảnh: CNN.

Nhiều khu vực xung quanh nhà máy điện hạt nhân Fukushima Dai-ichi đã bị nhiễm phóng xạ nặng nề, đẩy nhiều người dân rời khỏi khu vực chuyển đến nơi khác sinh sống. Quá trình dọn dẹp hậu quả và phục hồi sau thảm họa sẽ mất tới 30-40 năm, đồng thời tiêu tốn của chính phủ Nhật Bản hàng tỷ USD.

Nhật Bản đã tốn rất nhiều thời gian và tiền bạc để đưa khu vực nhà máy hạt nhân Fukushima trở lại bình thường. Ảnh: NY Times.

Sự trở về của cư dân làng Katsurao

Hơn 11 năm sau thảm họa hạt nhân tồi tệ nhất của Nhật Bản, chính phủ đã dỡ bỏ lệnh sơ tán tại một phần làng Katsurao của tỉnh Fukushima vào ngày 12/6, cho phép người dân chuyển về nhà của họ.

Công việc khử phóng xạ gần một trường tiểu học ở làng Katsurao, gần nhà máy điện hạt nhân Fukushima Dai-ichi. Ảnh: CNN.

Kazunori Iwayama, một cư dân cũ của làng Katsurao, nằm cách nhà máy Fukushima Daiichi khoảng 40 km chia sẻ: “Có vẻ như cuối cùng chúng tôi đã trở về vạch xuất phát và có thể tập trung đưa cuộc sống trước kia trở lại bình thường”.

Hơn 300.000 người dân sống gần nhà máy hạt nhân Fukushima đã buộc phải sơ tán tạm thời và hàng nghìn người dân khác đã tự nguyện làm như vậy. Các cộng đồng sầm uất một thời đều bỗng chốc hóa thành những ‘thị trấn ma’.

Trong những năm kể từ sau thảm họa, các hoạt động dọn dẹp và khử phóng xạ quy mô lớn đã cho phép một số cư dân từng sống trong khu vực loại trừ cũ quay trở lại nhà.

Sau thảm họa, các cộng đồng sầm uất một thời đều bỗng chốc hóa thành những ‘thị trấn ma’. Ảnh: NY Post.

Vào ngày 12/6, Iwayama đã tận mắt chứng kiến cánh cổng chặn lối vào nhà của anh ở quận Noyuki, làng Katsurao được mở lại vào lúc 8h sáng, theo giờ địa phương. Một quan chức tại làng, người giấu tên cho biết, lệnh sơ tán đối với hầu hết các ngôi làng gần khu vực nhà máy hiện đã được dỡ bỏ vào tháng 6/2016, cho phép những cư dân đã chuyển đến hoặc quay trở lại. Hầu hết những người đã trở lại từ năm 2016 đều là những cư dân lớn tuổi.

Tuy nhiên, một số hộ gia đình vẫn chưa trở về do đang chờ các khu vực còn lại trong ngôi làng của họ được khử phóng xạ.

Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida cho biết, tháng mở cửa này sẽ là lần đầu tiên người dân được phép sống trở lại tại quận Noyuki của Katsurao, được mệnh danh là khu vực “khó phục hồi nhất”, một khu vực có mức độ bức xạ cao lên tới 50 miliverts.

Các cơ quan giám sát an toàn quốc tế đã khuyến cáo về lượng bức xạ hàng năm chỉ được giữ dưới 20 miliverts. Chính phủ Nhật Bản kết luận rằng mức độ phóng xạ đã giảm xuống đủ để người dân quay trở lại, mặc dù con số này vẫn chưa được công bố.

Hiện tại, chỉ có 4 hộ gia đình trong số 30 hộ gia đình cho biết họ có ý định quay trở lại quận Noyuki. Trước khi thảm họa xảy ra, làng Katsurao có dân số khoảng 1.500 người. Nhiều người trong số những người ra đi đã xây dựng lại cuộc sống của họ ở nơi khác.

Chỉ có rất ít cư dân quay trở lại những khu vực trước kia nhiễm phóng xạ. Ảnh: CNN.

Những người khác có thể vẫn còn lo ngại về lượng bức xạ. Bất chấp những nỗ lực khử phóng xạ, một cuộc khảo sát năm 2020 do Đại học Kwansei Gakuin thực hiện đã cho thấy, 65% người dân sơ tán không còn muốn quay trở lại tỉnh Fukushima, trong đó 46% lo sợ khí độc còn sót lại và 45% đã định cư ở nơi khác.

Theo Bộ Môi trường Nhật Bản, tính đến tháng 3/2020, chỉ có 2,4% diện tích tỉnh Fukushima vẫn còn giới hạn cho người dân sinh sống, thậm chí có những phần của khu vực đó có thể đến thăm quan trong thời gian ngắn. Nhưng vẫn còn rất nhiều việc phải làm.

Quan chức làng Katsurao cho biết khoảng 337 km vuông đất ở 7 thành phố trực thuộc Fukushima được coi là “vùng khó phục hồi”. Trong số đó, chỉ 27 km vuông ở 6 trong số nhiều thành phố giống nhau là các khu ‘tái thiết cụ thể’.

Ông nhấn mạnh: “Điều này đồng nghĩa với việc cần phải hành động nhiều hơn. Nhiều gia đình khác vẫn đang chờ những khu vực họ từng sống được khử phóng xạ và khôi phục lại trạng thái bình thường”.

Vào cuối tháng 6/2022, các hạn chế dự kiến sẽ được dỡ bỏ một phần đối với Futaba và các thị trấn lân cận Okuma - nơi có nhà máy điện hạt nhân Fukushima Dai-ichi - và việc nới lỏng tương tự dự kiến sẽ được thực hiện ở 3 thành phố khác vào năm 2023.

Cánh cổng chặn lối vào ở quận Noyuki, làng Katsurao được mở lại. Ảnh: CNN.

“Đây là một cột mốc quan trọng”, Hiroshi Shinoki, Thị trưởng làng Katsurao nói với các phóng viên. “Nhiệm vụ của chúng tôi là cố gắng đưa mọi thứ trở lại bình thường hết mức có thể, hệt như cuộc sống 11 năm về trước”.

Shinoki nói rằng ông muốn hồi sinh nền nông nghiệp địa phương - một ngành công nghiệp chủ chốt trong khu vực - để lôi kéo cư dân quay trở lại. Trong những năm gần đây, các nước đã dần nới lỏng lệnh cấm nhập khẩu đối với các sản phẩm từ tỉnh Fukushima. Vào tháng 2, Đài Loan đã dỡ bỏ lệnh cấm thực phẩm từ Fukushima và 4 khu vực khác.

“Có vẻ như mọi người đã quên mất Fukushima - nhưng chúng tôi vẫn đang hồi phục vùng đất này”, cư dân Iwayama nói. “Gạo, trái cây và rau quả của chúng tôi rất bình thường ... chúng tôi muốn mọi người biết mọi thứ nơi đây đều an toàn”.

Mai Nguyễn (Theo CNN)