135 ngày đêm kinh hoàng tại Kuwait

Tuy nhiên không ai ngờ rằng ngay khi chiếc BA 149 hạ cánh xuống sân bay Kuwait thì chỉ hơn 1 giờ sau đó, Tổng thống Iraq lúc ấy là Saddam Hussein đã phát động một cuộc xâm lược nhắm vào Kuwait. Toàn bộ phi hành đoàn và hành khách trên chiếc BA 149 đã phải chịu đựng 135 ngày đêm kinh hoàng…

Chuyến bay định mệnh

4 giờ 13 phút sáng ngày 2/8/1990, chiếc BA 149 hạ cánh xuống sân bay quốc tế Kuwait. Cơ trưởng Richard Brunyate nhớ lại: “Sân bay vắng lặng một cách bất thường. Hầu như không có nhân viên nào trên mặt đất. Hành lý của 30 người khách xuống Kuwait không được lấy ra khỏi máy bay. Điều đáng buồn là trước khi đáp xuống Kuwait, tôi đã liên lạc với London để hỏi xem có gì lạ không nhưng London trả lời là tất cả đều ổn mặc dù vài ngày trước đó, các phương tiện truyền thông quốc tế đồng loạt đưa tin về tình hình chính trị ngày càng xấu đi bởi lẽ Iraq đã đưa ra yêu cầu, buộc Kuwai phải giao nộp toàn bộ lãnh thổ của quốc gia này cho họ, đồng thời quân đội Iraq cũng tiến hành một cuộc tập trận ở biên giới giữa hai nước trong nhiều tuần…”.

Máy bay 149 bị phá hủy ở sân bay Kuwait.

Theo lịch trình, sau khi đáp xuống Kuwait, 5 giờ 05 ngày 2/8, phi hành đoàn của BA 149 sẽ được thay thế bởi một phi hành đoàn khác do Peter Clark làm cơ trưởng để tiếp tục bay đến Kuala Lumpur, Malaysia; nhưng lúc 5 giờ, cơ trưởng Peter Clack nhận được thông báo “Sân bay Kuwait sẽ tạm thời đóng cửa trong 2 tiếng”. Ông Clack nói: “5 giờ 20, có tiếng gầm rú trên đầu chúng tôi rồi khoảng 6 hoặc 9 chiếc máy bay phản lực quân sự thay nhau lao xuống, ném bom vào đường băng sân bay Kuwait đồng thời phá hủy đài kiểm soát không lưu. Khi tiếng bom vừa ngớt, tôi được lệnh của một quan chức hàng không Kuwait đưa tất cả hành khách vào nhà ga sân bay. Đến 6 giờ, loa phóng thanh trong nhà ga cho biết quân đội Iraq đã vượt biên giới, tiến hành cuộc chiến tranh xâm lược Kuwait…”.

7 giờ 30 ngày 3/8, hàng trăm lính Iraq tràn vào sân bay, tất cả mọi người trên chiếc BA 149 bị lùa ra khỏi nhà ga rồi bị buộc phải leo lên những chiếc xe bus để đến một khách sạn gần đó nhưng không ai được lấy hành lý. Cũng trong ngày 3/8, trả lời câu hỏi của Hãng Hàng không Anh quốc British Airways ở London, người phát ngôn quân đội Iraq chỉ nói vắn tắt: “Quân đội Iraq nắm quyền kiểm soát thành phố Kuwait kể cả sân bay. Tất cả 367 hành khách và 18 thành viên phi hành đoàn của BA 149 đều an toàn và khỏe mạnh”.

Trong những ngày tiếp theo, Hãng BA đã bày tỏ sự phẫn nộ trước tình hình của 367 hành khách và 18 thành viên phi hành đoàn. Chủ tịch BA - ông King - công khai đổ lỗi cho Bộ Ngoại giao và các cơ quan an ninh Anh quốc vì đã không nhanh chóng thông báo Kuwait là vùng chiến sự, dẫn đến chiếc BA 149 không kịp chuyển hướng đến một sân bay khác bên ngoài lãnh thổ Kuwait. Về sau, Cơ quan tình báo đối ngoại Anh MI.6 mới thừa nhận họ biết trước việc Hussein sẽ xua quân xâm lược Kuwait từ trước đó… 1 ngày!

Hành khách trên chiếc BA 149 lúc bị quân đội Iraq bắt giữ.

Những ngày tù tội

Sau khi bị ép buộc phải rời khỏi máy bay, thoạt đầu 367 hành khách và 18 thành viên phi hành đoàn được chuyển đến một khách sạn nằm trong phạm vi sân bay. Tiếp theo, họ bị đưa sang khách sạn Regency, là nơi phi hành đoàn và nhân viên của British Airways thường ở đó mỗi lúc đến Kuwait. Khi sự phản đối quốc tế đối với cuộc xâm lược Kuwait ngày càng tăng, tất cả hành khách được lệnh rời khỏi khách sạn Regency rồi bị chia thành nhiều nhóm và bị giam giữ tại nhiều khách sạn khác nhau ở Kuwait. Người Iraq tuyên bố những người bị bắt là “khách danh dự” nhưng chỉ một tuần sau, họ lại bị chia năm xẻ bảy, những người có quốc tịch Anh được bố trí ở khách sạn Al-Mansour Melia, Baghdad, Iraq, còn những người có quốc tịch khác thì ở trong các khách sạn Kuwait.

Số phận may mắn đã đến với cơ trưởng Brunyate. Sau gần 2 tuần sống chung với các hành khách người Anh, ông làm quen với một bồi phòng và người này cho biết anh ta là thành viên của Lực lượng kháng chiến chống Iraq. Thoạt đầu cơ trưởng Brunyate tỏ ý nghi ngờ vì có thể đây là một cái bẫy nhưng dần dà, qua những thông tin về số lính Iraq làm nhiệm vụ canh giữ tù nhân ở khách sạn Al-Mansour Melia cùng cách hành xử tàn ác với tù nhân, Brunyate mới tin là anh ta nói thật. Ông kể: “Tôi cho anh bồi phòng biết là cha tôi đã từng có thời gian làm việc tại Iraq và đã từng tranh luận với Saddam Hussein nhiều lần xung quanh vấn đề thanh lọc sắc tộc khiến Saddam rất tức giận. Kết quả là cha tôi bị trục xuất. Nếu bây giờ người Iraq biết tôi là con ông ấy, họ sẽ trả thù tôi…”.

Tối 27/8, nhờ sự giúp đỡ của anh bồi phòng, 4 thành viên Kuwait thuộc Lực lượng kháng chiến chống Iraq dưới vỏ bọc bộ phận đổ rác đã đưa cơ trường Brunyate thoát ra khỏi khách sạn an toàn nhưng hệ lụy do họ để lại là tù nhân bị lính Iraq đối xử rất dã man. Elizabeth Myriam, 24 tuổi, nữ hành khách trên chuyến bay BA 149 kể lại: “Sau khi ông Brunyate trốn thoát, tất cả những tù nhân người Anh chúng tôi mỗi ngày chỉ còn được cho ăn 1 bữa trưa, nước tắm mở 3 ngày 1 lần, mỗi lần 30 phút. Nhiều phụ nữ bị hiếp dâm còn đàn ông bị tra tấn với cáo buộc họ là gián điệp…”. =

Nữ hành khách Jennifer Chappell, 42 tuổi nói thêm: “Trong quá trình chuyển đổi địa điểm giam giữ tù nhân bằng xe bus, một tiếp viên hàng không của British Airways đã bị một người lính Iraq sàm sỡ ngay trên xe trước sự chứng kiến của chúng tôi…”. Nam hành khách David Fort cho biết khi anh lên tiếng phản đối, một lính Iraq đã mở cửa xe và đẩy anh xuống đường khi xe vẫn đang chạy khiến anh gãy xương vai: “Có lẽ họ đã thông báo cho nhau bằng bộ đàm nên chiếc xe bus đi sau chúng tôi dừng lại. Hai lính Iraq bước xuống rồi xốc tôi lên như xốc một con vật, mặc cho tôi la hét vì đau đớn…”.

Sau 40 ngày bị giam giữ, khi cựu Thủ tướng Anh là ông Edward Heath đích thân đến Baghdad để đàm phán trực tiếp với Tổng thống Iraq Saddam Hussein rồi đến cuối tháng 8, phần lớn phụ nữ và trẻ em trên chuyến bay BA 149 được thả trong khi những người còn lại vẫn bị Iraq sử dụng làm lá chắn sống tại những khu vực nhạy cảm mà kháng chiến Kuwait có thể tấn công. Mỗi địa điểm giam giữ từ 10 đến 20 người, đa số là công dân Anh, Mỹ, Pháp, Đức Nhật, Tây Ban Nha, Italia…

Đến giữa tháng 12/1990, khi quân đội Mỹ cùng quân đội các nước Anh, Arab Saudi, Pháp, Ai Cập… tràn vào Kuwait thì Saddam Hussein ra lệnh thả tất cả các tù nhân như một “hành động thiện chí” nhằm phần nào giải tỏa vòng vây đang siết chặt ông ta. Ngoại trừ 4 hành khách chết mà Iraq cho rằng “do bệnh tật” trong lúc các tù nhân con tin khẳng định rằng họ chết “vì bị tra tấn”, Saddam Hussein còn ra lệnh cho quân đội Iraq phá hủy chiếc máy bay BA 149 rồi sau đó, Thông tấn xã Iraq phát đi một thông báo “máy bay của liên quân do Mỹ dẫn đầu đã bắn vào chiếc BA 149 nhằm đổ lỗi cho Iraq”.

Và những hệ lụy

Ngay sau khi được phóng thích, tất cả những hành khách và phi hành đoàn trên chiếc BA 149 đã đệ đơn kiện Hãng hàng không British Airways “vì đã xem thường tính mạng con người, liều lĩnh hạ cánh xuống nơi sẽ xảy ra chiến sự, gây tổn hại về mặt tinh thần, thể xác và vật chất cho hành khách”. Mãi đến ngày 15/7/1999, nhóm hành khách quốc tịch Pháp đã được BA bồi thường 2,5 triệu bảng Anh, còn với nhóm người Mỹ và người thuộc các quốc gia khác, BA có những thỏa thuận bồi thường riêng với họ.

Ông Saddam Hussein xuất hiện trong lần trả tự do đầu tiên cho các con tin.

Tuy nhiên, sự việc vẫn chưa dừng lại ở đó. Dựa vào những thông tin thu thập được, tháng 10/2006, hầu hết hành khách trên chuyến bay BA 149 đã yêu cầu Chính phủ Anh mở cuộc điều tra công khai, độc lập về các cáo buộc rằng BA 149 đã không được chính phủ Anh ra lệnh chuyển hướng khỏi Kuwait mà lý do là ngoài việc vận chuyển thương mại, BA 149 còn có vai trò trong một hoạt động tình báo của Vương quốc Anh vào thời điểm nước Anh đã biết rõ về thời gian Saddam Hussein xua quân xâm lược.

Luận cứ này được củng cố bằng bộ phim tài liệu do Đài BBC thực hiện và được trình chiếu trên kênh truyền hình Discovery năm 2007, trong đó nêu ra những bằng chứng cho thấy Mỹ và Anh đã biết chính xác về thời gian quân đội Iraq vượt biên giới tiến vào lãnh thổ Kuwait - 1 ngày trước khi chiếc BA 149 hạ cánh xuống sân bay Kuwait.

Cơ trưởng Brunyate khẳng định: “Khi bắt đầu vào không phận Kuwait, tôi lên lạc với 3 máy bay thương mại khác, một của hãng Pan Am, Mỹ, một của Air Frane, Pháp và một của Arab Saudi đang bay gần tôi. Cả 3 đều cho biết họ được lệnh chuyển hướng đến Bahrain nhưng không rõ vì lý do gì. Riêng với chiếc BA 149, phi hành đoàn không nhận được lệnh lạc nào cả”.

Khi trả lời câu hỏi về việc chuyến bay BA 149 có liên quan gì đến hoạt động gián điệp hay không, một sĩ quan cao cấp của MI.6 đã nói: “”Không có quân nhân Anh nào trên chuyến bay”; nhưng cũng theo những gì xuất hiện trong bộ phim tài liệu được Discovery phát sóng năm 2007, một cựu chiến binh thuộc Lực lượng đặc nhiệm Vương quốc Anh (SAS) khẳng định rằng rằng anh ta và nhóm của mình đã có mặt trên chuyến bay 149 với mục đích thu thập thông tin tình báo ở Kuwait.

Chưa hết, ông Norman Baker, Thượng nghị sĩ Anh quốc tuyên bố rằng ông “đang giữ trong tay những bản tuyên thệ có chữ ký của các thành viên nhóm SAS, rằng họ đã ở trên máy bay BA 149 đến Kuwait để thực hiện một nhiệm vụ theo yêu cầu của Chính phủ Anh”. Lời tuyên bố này cũng đã được xác nhận bởi đại sứ Mỹ tại Kuwait thời điểm đó là ông W. Nathaniel Howell và ông Richard Tomlinson, cựu thành viên của Cơ quan tình báo đối ngoại Anh quốc MI.6.

Ngày 23/11/2021, Bộ trưởng Ngoại giao Anh quốc Liz Truss xác nhận rằng chính phủ thời đó đã đánh lừa British Airways và công chúng khi cảnh báo về cuộc xâm lược Kuwait đã không được chuyển đến Hãng Hàng không British Airways. Phát biểu của bà Liz Truss đã làm tăng thêm kịch tính trong vụ kiện đòi Hãng BA và Chính phủ Anh phải bồi thường.

Matthew Jury, đại diện cho những người yêu cầu bồi thường nói: “Các nạn nhân cùng những người sống sót trên chuyến bay BA149 xứng đáng nhận được sự công bằng vì họ đã bị sử dụng như tài sản thế chấp và có thể bị vứt bỏ bất cứ lúc nào nếu thấy không cần thiết. Chính phủ Anh đã chứng kiến cảnh phụ nữ, trẻ em bị Saddam Hussein dùng làm lá chắn sống nên cần có sự giải trình minh bạch để khép lại và xóa bỏ vết nhơ đáng xấu hổ này trong lương tâm của Vương quốc Anh”.

Theo cơ trưởng Brunyate, nếu sự thật về chuyến hành trình của BA 149 không được minh bạch hóa, khả năng các vụ kiện sẽ tăng lên và sẽ còn kéo dài…

Vũ Cao (Theo History - The Secrets of War)