2 thủ đoạn sản xuất thuốc giả tinh vi, xây dựng các trụ sở ảo ở nước ngoài

Tại hội thảo “Thuốc giả - Hệ lụy thật: Giải pháp nào để ngăn chặn” tổ chức sáng 26/5 tại TPHCM, các chuyên gia đã phơi bày thực trạng đáng lo ngại và đề xuất giải pháp nhằm chặn đứng vấn nạn này.

Thực trạng đáng báo động

Ông Nguyễn Quang Huy, Phó Chi Cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường TPHCM, cho biết trong năm 2024 và 5 tháng đầu năm 2025, cơ quan này đã xử lý 178 vụ vi phạm liên quan đến thuốc tân dược, thực phẩm chức năng.

Thuốc tân dược: Kiểm tra, xử lý 178 vụ vi phạm, tạm giữ 262.158 đơn vị sản phẩm với tổng trị giá hơn 15,4 tỷ đồng, xử phạt hơn 2,2 tỷ đồng, chuyển cơ quan điều tra 4 vụ.

Thực phẩm chức năng: Kiểm tra, xử lý 38 vụ vi phạm, tạm giữ 18.709 sản phẩm với tổng trị giá hơn 835 triệu đồng, phạt hơn 786 triệu đồng.

Các hành vi vi phạm phổ biến bao gồm kinh doanh hàng lậu, hàng không rõ nguồn gốc, và giả mạo nhãn hiệu. Đáng lo ngại, các thủ đoạn mới như:

Trộn lẫn thuốc thật với giả, nhằm đánh lừa cơ quan chức năng trong các đợt kiểm tra ngẫu nhiên và tạo lòng tin ban đầu nơi người tiêu dùng. Các đối tượng còn tự đặt tên thuốc, gắn mác công ty có trụ sở ảo ở nước ngoài như Malaysia, Singapore, rồi quảng bá qua mạng xã hội dưới vỏ bọc dược sĩ hoặc công ty dược.

TS Tạ Mạnh Hùng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế), nhấn mạnh các đối tượng làm giả thuốc ngày càng tinh vi, sản xuất chui mà không cần nhà xưởng cố định, chia nhỏ quy trình để tránh bị phát hiện, dùng mạng xã hội làm kênh tiêu thụ chính. Một số nhà thuốc bán lẻ chưa tuân thủ quy định, bán thuốc không hóa đơn, không truy xuất được nguồn gốc, vô tình tiếp tay cho thuốc giả len lỏi vào hệ thống phân phối chính thống.

Nhiều mẫu thuốc giả được phát hiện khi kiểm nghiệm ở Viện Kiểm nghiệm thuốc TPHCM. Ảnh: BTC.

Thách thức trong kiểm soát và kiểm nghiệm

Theo TS Hùng, hệ thống kiểm nghiệm thuốc tại Việt Nam, với 3 viện trung ương và 62 trung tâm cấp tỉnh, còn thiếu thiết bị hiện đại để kiểm tra nhanh tại chỗ và chưa đồng bộ năng lực. Một số quy định xử lý vi phạm hành chính còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe, đặc biệt với các lô thuốc không rõ nguồn gốc có giá trị nhỏ.

Thạc sĩ Nguyễn Thị Trúc Vân, Phó Phòng Kế hoạch Tổng hợp, Viện Kiểm nghiệm thuốc TPHCM, cho biết công tác lấy mẫu kiểm nghiệm gặp nhiều khó khăn. Nhân sự Viện thiếu quyền hạn kiểm soát, thường bị từ chối lấy mẫu với các lý do như vắng người có thẩm quyền, không xuất hóa đơn, không ký biên bản. Việc lấy mẫu trên các nền tảng thương mại điện tử cũng vướng mắc do thiếu quy định rõ ràng về niêm phong và lập biên bản.

Hơn nữa, chất chuẩn dùng trong kiểm nghiệm, đặc biệt với thuốc đặc trị như thuốc gây nghiện, hướng thần, biệt dược gốc, thường khan hiếm và đắt đỏ. Bà Vân dẫn chứng: “Kiểm nghiệm 8 mẫu thuốc điều trị HIV đã tốn gần 500 triệu đồng để mua chất chuẩn, do thiếu nhà cung cấp đáng tin cậy”.

TS. Tạ Mạnh Hùng - Phó Cục trưởng Cục Quản lý Dược. Ảnh: BTC.

Giải pháp chặn đứng thuốc giả

Trước thực trạng này, TS Tạ Mạnh Hùng đề xuất nhiều giải pháp trọng tâm. Trước hết, cần hoàn thiện khung pháp lý, tăng mức phạt, bổ sung quy định kiểm soát bán thuốc online,công khai thông tin phân phối qua mã QR. Việc siết chặt thanh tra, kiểm tra các cơ sở kinh doanh dược, đặc biệt trên mạng xã hội, là ưu tiên hàng đầu.

Ứng dụng công nghệ được xem là trụ cột quan trọng, bao gồm sử dụng blockchain, xây dựng cơ sở dữ liệu ngành dược đồng bộ toàn quốc, triển khai phần mềm theo dõi đơn thuốc, bệnh án điện tử. Bộ Y tế cũng cam kết đầu tư nâng cấp hệ thống kiểm nghiệm, đẩy mạnh truyền thông cảnh báo cộng đồng, và tăng cường phối hợp giữa các bộ, ngành, chính quyền địa phương và doanh nghiệp.

Hội thảo nhấn mạnh rằng thuốc là mặt hàng đặc biệt, liên quan trực tiếp đến sức khỏe con người. Mọi hành vi sản xuất, buôn bán thuốc giả, dù chỉ một viên, đều là vi phạm nghiêm trọng pháp luật và đạo đức, đòi hỏi sự quyết liệt trong xử lý.

Phương Thúy