3 năm sau cú sốc ChatGPT, Google xoay chuyển tình thế với Gemini 3

Đây chính là kiểu kịch bản điển hình tại Thung lũng Silicon (Mỹ).

Trong lá thư gửi cổ đông đầu tiên năm 2016 sau khi trở thành giám đốc điều hành, Sundar Pichai nói Google sẽ chuyển sang “thế giới ưu tiên AI”. Song cuối năm 2022, OpenAI bất ngờ “giật tấm thảm” dưới chân Google. ChatGPT trở thành hiện tượng chỉ sau một đêm và Google, vốn luôn xem mình là kẻ dẫn đầu AI, bỗng đang tụt lại phía sau.

Trong ba năm kể từ đó, gã khổng lồ tìm kiếm đã làm đủ cách để xoay chuyển tình thế. Google tái cấu trúc nội bộ các bộ phận trọng yếu và thực hiện hàng loạt động thái mạnh mẽ nhằm đưa AI tạo sinh vào các sản phẩm cốt lõi.

Gemini 3, mô hình AI mới nhất của Google ra mắt hôm 19.11, nhận được những đánh giá tích cực và dẫn đầu nhiều bảng xếp hạng, bỏ xa các đối thủ, gồm cả GPT-5.1 của OpenAI.

Cụ thể hơn, Gemini 3 vượt qua các mô hình AI cạnh tranh trong hơn 10 bài kiểm tra chuẩn, bao trùm nhiều hạng mục trí tuệ khác nhau.

Gemini 3 Pro vượt GPT-5.1 và nhiều đối thủ để dẫn đầu BXH Intelligence Index của Artificial Analysis - Ảnh PV chụp ma

Quan trọng hơn, Gemini 3 được tích hợp vào công cụ tìm kiếm, mảng kinh doanh quý giá nhất của Google, ngay từ ngày đầu. Đó là một tín hiệu rõ rệt rằng sau ba năm, Google đã đạt được những thành công nhất định.

Tuy nhiên, Google vẫn đối mặt với nhiều câu hỏi lớn khi cố làm mới hình ảnh của mình trong kỷ nguyên AI. Lợi thế tiên phong của OpenAI giúp ChatGPT trở thành cái tên mà phần lớn người dùng nghĩ đến đầu tiên khi nói về AI và Google sẽ rất khó thay đổi điều đó. Cũng còn những câu hỏi mang tính hiện sinh hơn: Làm thế nào Google duy trì được một hệ sinh thái web khỏe mạnh khi AI thống trị internet?

Để bắt kịp đối thủ, Google đang tái định nghĩa tìm kiếm không còn là danh mục đường link, mà là cuộc trò chuyện, giúp người dùng không cần cuộn và nhấp vào quá nhiều trang. Điều đó có ý nghĩa gì với tương lai của internet vẫn là câu hỏi còn bỏ ngỏ. Google tự thay đổi mạnh mẽ đến mức phá vỡ mô hình cũ, nhưng chính điều đó lại giúp họ phát triển hơn trước.

“Google có người dùng và miễn là công ty tiếp tục tung ra sản phẩm mới nhanh chóng, không ai có thể so bì với độ phủ của họ. Dù kịch bản nào xảy ra, Google vẫn là kẻ thắng cuộc”, một cựu lãnh đạo Google nói.

Trong khi đó, Google chia sẻ với trang Insider: “Chúng tôi đã trải qua nhiều lần chuyển đổi nền tảng và mỗi lần đều mở ra thời điểm tăng trưởng cho Google lẫn tìm kiếm. Chúng tôi hành động nhanh, sáng tạo và tạo ra cơ hội mới cho sản phẩm, đối tác và người dùng. Đó chính là điều chúng tôi đang làm với AI”.

Sự trỗi dậy của Gemini

Google có lường trước được chuyện này không?

Khi ChatGPT ra mắt, nhân viên Google có cảm xúc lẫn lộn giữa thất vọng và nhẹ nhõm. Một số người ở Google từng phát triển sản phẩm tương tự nhưng chưa bao giờ được phát hành và việc đối thủ nhỏ hơn giành hết vinh quang khiến họ không vui. Những người khác xem đó là tín hiệu xuất phát của cuộc đua AI và là đèn xanh để Google tung AI của mình ra thế giới.

Google chưa bao giờ thiếu nhân tài và công nghệ. Các nhà nghiên cứu tại DeepMind, phòng thí nghiệm AI thuộc Google, đã thử nghiệm với mô hình ngôn ngữ lớn từ lâu trước khi ChatGPT xuất hiện, nhưng lãnh đạo lo ngại việc tung ra chatbot có quan điểm thiên lệch hoặc sai sót sẽ gây phản ứng dữ dội.

“Nó chưa từng được định là sản phẩm dành cho công chúng. Chúng tôi thấy các điểm hạn chế và tiềm năng, nhưng chưa rõ làm sao khiến nó hữu ích hoàn toàn”, theo cựu nhân viên DeepMind từng làm việc trên mô hình ngôn ngữ lớn của Google.

Điều khiến một số lãnh đạo Google bất ngờ và cũng là điểm công ty tính sai, là người dùng gần như không quan tâm nhiều đến nhược điểm của ChatGPT. Bên trong DeepMind, các nhóm đã cấp tốc chuẩn bị Sparrow, câu trả lời của Google cho ChatGPT, dự kiến có nhiều biện pháp an toàn hơn. Thế nhưng, dự án nhanh chóng bị khai tử khi Google hợp nhất DeepMind và phòng thí nghiệm AI nội bộ Brain vào tháng 4.2023 thành Google DeepMind, rồi dồn toàn lực cho Gemini.

Song song đó, Google cũng triển khai chiến dịch nội bộ để đưa AI tạo sinh vào mọi sản phẩm quan trọng nhất, gồm Search, YouTube và Android. Công ty liên tục tung ra các phiên bản Gemini và mới nhất là Gemini 3

Google làm đủ cách để xoay chuyển tình thế trước mối đe dọa tồn vong và đã thành công - Ảnh: Insider

Tương lai tìm kiếm của Google

Ba năm qua, Google cho thấy việc tự thay đổi mô hình kinh doanh tưởng khó nhưng họ làm trông khá dễ dàng. Công ty lần đầu tiên báo cáo doanh thu quý đạt 100 tỉ USD. Mảng điện toán đám mây Google Cloud, lâu nay xếp sau Amazon và Microsoft, giờ tăng trưởng rất nhanh. Các chip AI chuyên dụng của Google, vốn từng phát triển chậm, nay lại được săn đón mạnh vì nhu cầu điện toán bùng nổ.

Những người trong và ngoài công ty nói lợi thế lớn nhất của Google là sở hữu toàn bộ công nghệ quan trọng để đáp ứng làn sóng AI. Họ có nhiều sản phẩm như Gemini, Search, Maps với hàng tỉ người dùng; đội ngũ nhà nghiên cứu phát triển mô hình AI tiên tiến; hạ tầng đám mây mà cả đối thủ lớn cũng phải thuê dùng.

Tuy nhiên, tìm kiếm vẫn là mảng kinh doanh cốt lõi của Google và là “con thuyền mà công ty đã mất hàng thập kỷ cố gắng không làm chao đảo”. Khi sáng lập Google, Larry Page và Sergey Brin chưa có mô hình kinh doanh nào ngoài việc tạo ra công cụ tìm kiếm tốt nhất thế giới. Sau này, họ đưa quảng cáo vào kết quả tìm kiếm. Nó trở thành một trong những mô hình kiếm tiền quy mô rộng nhất thời đại internet và đến nay vẫn mang lại phần lớn doanh thu cho Google.

Giờ đây, Google phải xác định liệu AI Overviews (bản tóm tắt do AI tạo để trả lời ngay lập tức) và AI Mode (chế độ AI trả lời câu hỏi giống chatbot) có thể tạo doanh thu quảng cáo tốt như mô hình cũ hay không.

Google không thể đứng yên. Các nhà phân tích ngành tại Emarketer dự báo thị phần quảng cáo tìm kiếm của Google sẽ giảm xuống dưới 50% lần đầu tiên vào năm 2026, Đến cuối 2026, con số này còn 48,9%, theo công ty nghiên cứu thị trường Emarketer.

Oscar Orozco, chuyên gia dự báo cao cấp của Emarketer, nói rằng hiệu suất cao liên tục từ hoạt động kinh doanh tìm kiếm Google cho thấy nỗi lo của các nhà quảng cáo về tính năng AI Overviews đã bị thị trường thổi phồng quá mức. Tuy vậy, ông cũng cảnh báo rằng AI vẫn là mối đe dọa dài hạn với mảng tìm kiếm Google.

Khi các mô hình ngôn ngữ lớn bắt đầu kiếm tiền từ tính năng tìm kiếm, Google sẽ tiếp tục mất thị phần, dù chậm hơn dự báo ban đầu của hãng vào cùng thời điểm năm ngoái.

Google đang tái định hình internet

Ít nhất ở bề ngoài, Google không tỏ ra lo lắng.

Trong cuộc phỏng vấn gần đây với tờ Wall Street Journal, bà Liz Reid, người đứng đầu bộ phận tìm kiếm của Google, nói rằng dù có trang web mất lưu lượng vì thay đổi của Google, tổng lượng truy vấn tìm kiếm vẫn tăng nhờ người dùng dễ tiếp cận câu trả lời hơn, qua AI Overviews hoặc Lens.

“Số lượng tìm kiếm tăng lên đã bù lại phần nào số lần nhấp vào quảng cáo bị giảm, nên tổng thể doanh thu quảng cáo không bị ảnh hưởng nhiều”, Liz Reid nói. Theo bà, dù tra cứu thông tin chuyên sâu về giày thể thao hoặc hỏi AI về các loại giày, người dùng vẫn cần phải nhấp vào liên kết nếu muốn thực sự mua sản phẩm.

“Không có câu trả lời AI nào có thể thay thế cho đôi giày thật. Vì vậy, bạn vẫn sẽ nhấp vào liên kết, ngay cả khi ban đầu chỉ đang tìm hiểu”, Liz Reid nhấn mạnh.

Điều đó mới chính là cốt lõi trong kinh doanh của Google: Kết nối người mua với người bán, chứ không chỉ đơn thuần là tìm kiếm.

Thế nhưng, ngay cả điều đó cũng đang thay đổi với Google. Phễu tìm kiếm, khoảng thời gian từ khi ai đó bắt đầu tìm hiểu về sản phẩm cho đến khi nhấn mua, đang được thu hẹp lại, vì AI giúp người dùng đi thẳng đến lựa chọn nhanh hơn.

Google đang bắt đầu cho thế giới thấy cách hãng bảo vệ “cỗ máy in tiền”. Tuy nhiên, tác động lâu dài của AI tạo sinh với sức khỏe của web vẫn là câu hỏi lớn, đặc biệt với các trang chỉ cung cấp thông tin chứ không bán sản phẩm.

Google nói tính năng tìm kiếm AI mới của hãng giúp người dùng khám phá nội dung phù hợp hơn và lượng truy vấn vẫn tăng mỗi năm. Thế nhưng, nhiều nhà xuất bản đã thấy lượng truy cập giảm và lo ngại rằng dù tìm kiếm tăng, lượt nhấp không còn được giữ nguyên.

Nghiên cứu từ tổ chức nghiên cứu Pew Research Center trên lịch sử tìm kiếm của 900 người cho thấy khi AI Overview xuất hiện, người dùng chỉ nhấp vào liên kết truyền thống 8%, so với 15% khi không có tính năng này. Google nói nghiên cứu không phản ánh đúng lưu lượng thực tế.

Lily Ray, Phó chủ tịch phụ trách nghiên cứu SEO (tối ưu hóa công cụ tìm kiếm) của hãng Amsive, nói rằng một Google ưu tiên AI sẽ khiến nhà xuất bản và người sáng tạo nội dung, vốn xây dựng nên phần lớn web, khó kiếm tiền hơn. Nếu họ ngừng xuất bản, Google sẽ lấy đâu ra thông tin cần thiết để xây dựng AI Overviews?

“Tôi không chắc họ định giải quyết chuyện này thế nào. Những lời giải thích hiện tại chưa thuyết phục”, bà nói.

Một ý tưởng Lily Ray đưa ra là Google và các công ty AI nên trả hoa hồng cho những trang web mà họ dùng dữ liệu để huấn luyện hoặc trích dẫn, nhằm khuyến khích người sáng tạo tiếp tục xây dựng nội dung.

Không chỉ mình bà nghĩ vậy. “Mô hình kinh doanh của web sẽ không thể tồn tại nếu không có sự thay đổi. Nếu người tạo nội dung không còn kiếm được giá trị từ công việc của mình, họ sẽ không tiếp tục tạo nội dung gốc nữa”, Matthew Prince, Giám đốc điều hành Cloudflare, nói trong một cuộc phỏng vấn.

Cloudflare từng gọi các chatbot trả lời bằng AI là “mối đe dọa tồn vong” của mạng internet.

Cloudflare là một trong những nhà cung cấp hạ tầng internet quan trọng nhất thế giới, chuyên cung cấp dịch vụ mạng phân phối nội dung (CDN), bảo mật web và định tuyến lưu lượng. Nói một cách khác, Cloudflare đóng vai trò như “đường cao tốc” giúp dữ liệu từ máy chủ của các dịch vụ lớn đến được người dùng nhanh, ổn định và an toàn hơn.

Cloudflare giúp tăng tốc tải trang bằng cách lưu và phân phối nội dung từ các máy chủ gần người dùng; bảo vệ website khỏi các cuộc tấn công mạng (DDoS, bot độc hại, khai thác lỗ hổng); giảm chi phí băng thông và tải cho máy chủ gốc.

Công ty Mỹ hiện xử lý khoảng 20% lưu lượng web toàn cầu, một con số cực kỳ lớn với bất kỳ đơn vị hạ tầng internet nào.

Nhiều nền tảng quen thuộc như X, ChatGPT, Discord, Medium, Canva, Uber, DoorDash hoặc các trang tin tức quốc tế sử dụng Cloudflare để đảm bảo tốc độ truy cập và chống tấn công mạng. Vì thế, khi Cloudflare gặp sự cố kỹ thuật nội bộ, như lần gián đoạn hôm 18.11, hàng nghìn dịch vụ phụ thuộc vào họ cũng bị ảnh hưởng dây chuyền.

Sơn Vân