3 nhóm thể chế cốt lõi giúp TP.HCM bứt phá toàn cầu

Sau khi sáp nhập, TP.HCM với hình hài của một siêu đô thị tuy có nhiều cơ hội phát triển nhưng cũng đối diện với không ít thách thức, trong đó có các điểm nghẽn về cơ sở hạ tầng, môi trường, biến đổi khí hậu, chuyển đổi công nghiệp…

Để tháo gỡ các điểm nghẽn phát triển và tạo ra môi trường cạnh tranh quốc tế, siêu đô thị TP.HCM cần tập trung vào ba nhóm thể chế đột phá cốt lõi.

1. Thể chế tài chính là nền móng và là trục đột phá quan trọng, cho phép TP có nguồn lực lớn hơn, đáp ứng nhanh và hiệu quả việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng giao thông, chuyển đổi số, văn hóa - giáo dục - y tế, giúp thúc đẩy giảm chi phí giao dịch doanh nghiệp, nâng cao năng suất tổng hợp và chất lượng sống của người dân.

Phó Bí thư Thành ủy TP.HCM Đặng Minh Thông cùng các đại biểu tham quan triển lãm về khoa học công nghệ tại các gian hàng trưng bày chào mừng Đại hội Đảng bộ TP.HCM lần thứ nhất, nhiệm kỳ 2025-2030, sáng 13-10. Ảnh: BTC

Muốn làm được điều này, TP.HCM cần sự tự chủ ngân sách và được nâng cao tỉ lệ điều tiết ngân sách trên nguyên tắc cân đối giữa nhu cầu đầu tư các công trình cấp quốc gia, cấp vùng và TP.HCM với nguồn thu TP.

Ngoài ra, thể chế vượt trội cũng giúp TP.HCM thúc đẩy đa dạng hóa công cụ huy động vốn, mở rộng khả năng tiếp cận vốn xã hội và quốc tế. Tôi cho rằng TP cần thúc đẩy nhanh hơn, khả thi hơn quyền phát hành trái phiếu đô thị quốc tế và tiến tới thành lập quỹ đầu tư hạ tầng đô thị gắn với các nhà đầu tư tài chính quốc tế.

TP.HCM cũng cần có cơ chế PPP chuyên biệt cho các dự án trọng điểm quốc gia, huy động nguồn lực tư nhân, đặc biệt là các tập đoàn lớn của Việt Nam gắn với kế hoạch phát triển TOD theo quy hoạch, các tuyến metro nối cảng hàng không, các công trình liên quan đến kết nối logistics cụm cảng trung chuyển quốc tế.

Thiết bị công nghệ hỗ trợ trong lĩnh vực y tế được giới thiệu tại không gian triển lãm “Sản phẩm công nghệ chiến lược quốc gia tại TP.HCM”. Ảnh: THUẬN VĂN

2. Thể chế quản trị số đóng vai trò thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao tính minh bạch cho tất cả giao dịch. Tất cả giao dịch phải được số hóa toàn diện, làm giảm tầng nấc trung gian đến từ các giao dịch trực diện, tăng cường giao dịch trực tuyến, tăng tính minh bạch trong điều hành.

Thể chế này còn phải hướng đến chuyển đổi số toàn diện, tạo ra chính quyền số, xã hội số, doanh nghiệp số, hướng tới siêu đô thị kết nối thông minh trong tương lai.

Thể chế quản trị số sẽ yêu cầu mọi dịch vụ công cơ bản đều phải vận hành qua nền tảng số. Người dân, doanh nghiệp, nhà đầu tư cùng có quyền tiếp cận dữ liệu mở để phục vụ cho việc nâng cao năng suất các bên tham gia, giảm chi phí giao dịch và tạo điều kiện thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

3. Thể chế thu hút tài năng nhằm thiết kế hệ sinh thái huy động vốn tri thức, con người, đặc biệt là tài năng công nghệ từ khu vực và toàn cầu đến TP.HCM với khát vọng đóng góp cho việc hình thành trung tâm công nghệ và đổi mới sáng tạo, trung tâm tài chính quốc tế, trung tâm dịch vụ có giá trị gia tăng cao như văn hóa, y tế, giáo dục.

Để làm được, cần thiết kế các cơ chế vượt trội sandbox cho phép triển khai các mô hình kinh doanh mới trong các lĩnh vực mũi nhọn như fintech, ngân hàng số, năng lượng tái tạo, y tế thông minh…, kể cả khi chưa có khung pháp lý toàn quốc.

Song song đó là thể chế vượt trội cho việc hình thành khu đổi mới sáng tạo như một “silicon valley Việt Nam” với các ưu đãi thuế, quyền tự do nghiên cứu và bảo hộ sở hữu trí tuệ…

Những cơ chế vượt trội sẽ giúp thu hút nguồn nhân lực phục vụ cho các ngành chiến lược của TP.HCM. Ảnh: BẢO PHƯƠNG

TP.HCM cũng cần thể chế vượt trội cho các mua sắm công đổi mới với một tỉ lệ quy định cụ thể áp dụng cho các giải pháp đổi mới về GovTech và GreenTech trong khu vực công.

Ngoài ra, cần tập trung vào thu hút và phát triển tài năng thông qua thúc đẩy tự chủ đại học toàn diện, gắn với chính sách thu hút chuyên gia quốc tế phục vụ nghiên cứu, đổi mới sáng tạo và chuyển giao công nghệ trong các lĩnh vực chiến lược như đường sắt đô thị, công nghệ tài chính, chuyển đổi số, công nghiệp bán dẫn và tư vấn pháp lý quốc tế.

Việc này đòi hỏi chính quyền TP.HCM cần triển khai chính sách visa tài năng, khu đô thị đổi mới sáng tạo, hệ sinh thái đại học - doanh nghiệp - nghiên cứu, cùng hệ thống hỗ trợ giáo dục, y tế và giao thông đạt chuẩn quốc tế.

*****

GS-TS NGUYỄN TRỌNG HOÀI, Nguyên Phó Hiệu trưởng ĐH Kinh tế TP.HCM