4 hệ lụy khi lắp đặt điện mặt trời mái nhà không đăng ký

Cách tính giá điện hai thành phần đang được các nước áp dụng ra sao?
Lấy ý kiến dự thảo Nghị định thực thi Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả
Bộ Công Thương lấy ý kiến Dự thảo Thông tư về dán nhãn năng lượng

Điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu đang trở thành lựa chọn phổ biến của nhiều hộ gia đình, doanh nghiệp trong bối cảnh chi phí điện năng ngày càng tăng và xu hướng năng lượng xanh được khuyến khích.

Theo quy định tại Nghị định 58/2024/NĐ-CP ngày 03/3/2025 quy định chi tiết một số điều của Luật Điện lực về phát triển điện năng lượng tái tạo, điện năng lượng mới thì việc lắp đặt đều phải thông báo với cơ quan chức năng. Thế nhưng trên thực tế, nhiều hộ gia đình lắp đặt lại không thực hiện quy định nêu trên. Chính vì vậy, mới đây EVN đã đề xuất bổ sung việc đăng ký điện mặt trời mái nhà thành quy định bắt buộc.

Vì sao cần phải đăng ký?

Nghị định 58/2024/NĐ-CP có nêu rõ trong phần quản lý hoạt động điện lực và sử dụng điện nêu rõ: tổ chức, cá nhân lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà phục vụ mục đích tự sản xuất, tự tiêu thụ phải thực hiện thông báo với địa phương. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng, nhằm đưa hoạt động phát triển nguồn điện phân tán vào khuôn khổ, tránh tình trạng phát triển ồ ạt mà thiếu kiểm soát như giai đoạn trước.

Quy định này không phải ràng buộc hành chính gây khó khăn cho người dân, mà nhằm tạo hành lang pháp lý để mọi chủ thể cùng tuân thủ.

Báo cáo của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho thấy, trong những năm qua, điện mặt trời mái nhà phát triển nhanh, song việc thiếu cơ chế đăng ký, thống kê đồng bộ đã nảy sinh nhiều bất cập, hệ lụy.

Một là, thiếu số liệu chính xác do nhiều hệ thống được lắp đặt tự phát, không báo cáo, khiến ngành điện không nắm rõ tổng công suất, vị trí và tình trạng vận hành.

Hai là, việc không đăng ký cũng gây khó khăn cho công tác dự báo phụ tải, ảnh hưởng đến vận hành. Cụ thể, điện mặt trời mái nhà là nguồn điện phân tán nếu phát triển mạnh nhưng không minh bạch dữ liệu, công tác dự báo nhu cầu và cân đối cung – cầu điện năng bị sai lệch, dẫn tới điều hành hệ thống gặp rủi ro.

Ba là, việc không đăng ký cũng dẫn đến nguy cơ mất an toàn lưới điện. Ở một số địa phương, mật độ lắp đặt cao khiến lưới điện hạ áp, trung áp bị quá tải cục bộ. Nếu ngành điện không có thông tin đầy đủ, nguy cơ sự cố lan rộng là khó tránh khỏi.

Bốn là, vì thiếu đăng ký nên có những thời điểm, công suất từ điện mặt trời mái nhà bất ngờ “dội” vào lưới, gây mất cân đối. Điều này không chỉ làm khó cho đơn vị điều độ, mà còn tiềm ẩn nguy cơ thiệt hại kinh tế cho chính hộ dân, doanh nghiệp nếu hệ thống không được hòa lưới đúng chuẩn kỹ thuật.

EVN đề xuất cần bổ sung quy định đăng ký điện mặt trời mái nhà

Vì sự an toàn hệ thống điện

Như đã đề cập ở trên, việc cá nhân, tổ chức đăng ký hệ thống điện mặt trời mái nhà không phải điều kiện mà là cơ sở để ngành điện xây dựng cơ sở dữ liệu thống nhất, giúp vận hành hệ thống điện quốc gia ổn định, an toàn; tối ưu việc kết hợp giữa nguồn điện tập trung và nguồn điện phân tán. Đồng thời giúp cơ quan quản lý hoạch định chính sách phát triển năng lượng tái tạo dài hạn, dựa trên số liệu thực tế.

Đối với người dân, tổ chức và doanh nghiệp, việc đăng ký còn mang ý nghĩa bảo vệ quyền lợi hợp pháp. Khi đã có hồ sơ chính thức, chủ đầu tư sẽ thuận lợi hơn nếu cần xử lý sự cố, bảo hành hoặc chứng minh tính hợp pháp khi cơ quan chức năng kiểm tra.

Trên thực tế, ngay sau khi Nghị định 58 ra đời, Tập đoàn EVN đã có hướng dẫn rộng rãi về việc đăng ký khi lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu hết sức thuận tiện, đơn giản bằng 2 hình thức trực tiếp hoặc trực tuyến.

Theo đó, với hình thức đăng ký trực tuyến, người dân, tổ chức có thể truy cập website chính thức của EVN hoặc các công ty điện lực địa phương để khai báo thông tin hệ thống (công suất, mục đích sử dụng, địa chỉ lắp đặt…).

Với hình thức đăng ký trực tiếp, người dân, tổ chức có thể nộp hồ sơ tại phòng giao dịch khách hàng của công ty điện lực, với quy trình rút gọn và không mất phí.

Đại diện EVN cho biết, quy định đăng ký là bắt buộc theo quy định của pháp luật. Nếu lắp đặt mà không đăng ký là vi phạm. Đồng thời khẳng định, đây không phải là biện pháp siết chặt, mà là cơ chế để khắc phục rủi ro đã xảy ra trong giai đoạn điện mặt trời mái nhà phát triển quá nóng, thiếu kiểm soát. Nếu tiếp tục để tình trạng này kéo dài, nguy cơ mất an toàn lưới điện, thiệt hại cho cả ngành điện lẫn người dân là khó lường.

Nhà nước khuyến khích người dân lắp đặt điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu nhằm tận dụng nguồn năng lượng tái tạo, giảm áp lực cho hệ thống điện, bảo vệ môi trường, góp phần thực hiện mục tiêu chuyển dịch sang năng lượng sạch và các cam kết quốc tế.

Việc đăng ký hệ thống điện mặt trời mái nhà là trách nhiệm, đồng thời cũng là quyền lợi của người dân, doanh nghiệp không chỉ giúp bảo vệ chính chủ đầu tư trước rủi ro pháp lý và kỹ thuật, mà còn góp phần vận hành hệ thống điện quốc gia an toàn, ổn định, tạo nền tảng cho phát triển bền vững trong tương lai.

Nguyên Vũ