4 yếu tố nguy cơ gây bệnh đái tháo đường

1. Các loại đái tháo đường

Theo TS.BS. Nguyễn Quang Bảy, Trưởng khoa Nội tiết- Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai, hiện nay bệnh đái tháo đường được phân loại thành 5 type khác nhau:

- Type 1 thường gặp ở trẻ em do phản ứng tự miễn dịch (cơ thể tự tấn công chính mình) gây ra tình trạng cơ thể mất khả năng sản xuất insulin.

- Đái tháo đường type 2 hay gặp ở người trưởng thành, người lớn tuổi, người béo phì có nguyên nhân là do để kháng insulin.

- Đái tháo đường type 3 là bệnh do các nguyên nhân về tụy như viêm tụy mạn tính hay cắt tụy.

- Đái tháo đường type 4 chính là đái tháo đường thai kỳ. Mặc dù đái tháo đường thai kỳ thường biến mất sau khi sinh nhưng phụ nữ có tiền sử mắc bệnh đái tháo đường thai kỳ sẽ tăng nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường type sau này.

- Gần đây, Liên đoàn Đái tháo đường Quốc tế (IDF) chính thức công nhận đái tháo đường type 5 là một loại đái tháo đường liên quan đến tình trạng suy dinh dưỡng, đặc biệt là trong thời thơ ấu hoặc thanh thiếu niên.

Viêm tụy mạn tính có thể là nguyên nhân gây bệnh đái tháo đường.

Để chẩn đoán bệnh đái tháo đường cần dựa vào xét nghiệm đường trong máu. Cho đến nay, Tổ chức Y tế Thế giới cũng như Hiệp hội đái tháo đường Hoa Kỳ đã đưa ra 4 tiêu chí chẩn đoán bệnh đều dựa trên đường máu:

- Tiêu chuẩn thứ nhất là đo đường máu lúc đói, có nghĩa là người bệnh phải nhịp ăn trước khi xét nghiệm từ 8 đến 14 tiếng với mức glucose huyết tương lúc đói ≥ 7,0 mmol/l (≥ 126 mg/dl) ở ít nhất 2 lần xét nghiệm.

- Tiêu chuẩn thứ 2 là mức glucose huyết tương ≥ 11,1 mmol/l (200 mg/dl) ở thời điểm 2 giờ sau nghiệm pháp dung nạp glucose bằng đường uống, tiêu chuẩn này cũng yêu cầu làm lại lần thứ 2.

- Tiêu chuẩn thứ 3 là xét nghiệm HbA1C. HbA1C là một thông số phản ánh đường máu trung bình trong khoảng 3-4 tháng trước, nếu HbA1C từ 6,5% trở lên thì được chẩn đoán đái tháo đường.

- Tiêu chuẩn cuối cùng là dựa vào các biểu hiện lâm sàng ở những người đến bệnh viện trong giai đoạn rất muộn, tức là đã có triệu chứng khát nước, tiểu nhiều, gầy sút... Đối với các trường hợp này, nếu làm mẫu đường máu bất kỳ không cần phải nhịn ăn và lớn hơn 11,1mmol/l thì được trẩn đoán ngay là mắc đái tháo đường.

Trong các tiêu chuẩn này thì 3 tiêu chuẩn đầu gồm đường máu lúc đói, nghiệm pháp dung nạp glucose và HbA1C thì hoặc là phải làm 2 lần hoặc có thể trong nhiều phương pháp mà có 2 phương pháp cùng cho kết quả dương tính thì được chẩn đoán đái tháo đường. Riêng đối với tiêu chuẩn thứ 4 thì chẩn đoán ngay mà không cần phải làm thêm xét nghiệm.

2. Các yếu tố nguy cơ cao gây bệnh đái tháo đường

TS. BS. Nguyễn Quang Bảy cho biết, insulin là chất duy nhất trong cơ thể làm giảm đường máu vì vậy bất kỳ nguyên nhân nào dẫn đến thiếu insulin hoặc insulin bị cản trở tác dụng thì đều dẫn đến tăng đường máu, gây nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường.

Một số nguy cơ thường gặp gây đái tháo đường ở hầu hết các type bệnh bao gồm:

- Thừa cân, béo phì: Đây là thủ phạm số 1 gây nguy cơ mắc đái tháo đường. Nguyên nhân do khi béo phì hoặc thừa cân sẽ gây tích tụ mỡ nội tạng, mỡ bụng hoặc xung quanh gan sẽ làm giảm hoạt động insulin và dẫn đến người bệnh bị tăng đường máu.

Để khắc phục nguy cơ này, cần thực hiện thay đổi lối sống, áp dụng chế độ ăn uống khoa học, tăng cường tập luyện nhằm duy trì cân nặng nên có. Ngoài ra, với các trường hợp béo phì có chỉ số BMI tren 35 có thể cân nhắc các biện pháp khác như phẫu thuật hay dùng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.

Béo phì là một trong những nguy cơ cao gây bệnh đái tháo đường.

- Yếu tố gia đình: Đối với các trường hợp có cha mẹ, anh chị em ruột mắc bệnh đái tháo đường thì nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

- Độ tuổi:Càng lớn tuổi, nguy cơ mắc tiền đái tháo đường và đái tháo đường type 2 càng cao. Đái tháo đường type 2 thường xảy ra ở người lớn tuổi trung niên, thường gặp nhất là sau 45 tuổi. Nhưng các chuyên gia chăm sóc sức khỏe đang chẩn đoán ngày càng nhiều trẻ em và thanh thiếu niên mắc bệnh này.

- Mắc bệnh lý kèm theo:Đối với những người mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu, huyết áp cao, có tiền sử mắc đái tháo đường thai kỳ... có nguy cơ cao mắc bệnh.

Ngoài ra, yếu tố về chủng tộc, giới tính cũng gây ra những nguy cơ mắc đái tháo đường cần được chú ý đúng mức trong quá trình sàng lọc và chẩn đoán bệnh.

Lê Việt Thi