50 năm 'trị hạn' của Bình Thuận: 'Sức mạnh' hồ Biển Lạc khi được nâng cấp

Khi hạ du đã sẵn sàng

Vào mùa khô, hồ Biển Lạc đúng nghĩa của hồ tự nhiên, cạn nước, dù ở vị thế vừa là nơi đón dòng chảy tự nhiên của lưu vực hồ (thủy sinh) vừa đón nguồn nước đến từ Nhà máy thủy điện Hàm Thuận – Đa Mi. Theo quy hoạch tích nước mùa khô từ dự án cải tạo, nâng cấp, hồ Biển Lạc sẽ có 37 triệu m3 từ 2 nguồn trên nhưng nhiều năm qua, lượng nước này đều chảy ra sông La Ngà qua cầu Lăng Quăng, không chảy về kênh Biển Lạc – Hàm Tân được, vì kênh cao hơn mực nước có của hồ. Kênh này là kênh chuyển nước từ sông La Ngà thông qua hồ La Ngà 3 về hồ Biển Lạc, để cấp nước sản xuất cho 1.500 ha; cấp nước cho các khu, cụm công nghiệp 2.050 ha cho huyện Hàm Tân; cấp nước cho khu dân cư, dịch vụ phục vụ khu công nghiệp 120.000 người.

Hồ Biển Lạc

Thủy điện Hàm Thuận

Kênh dẫn nước Biển Lạc - Hàm Tân

Tuyến kênh khác cũng thuộc hạ du hồ Biển Lạc là Kênh chuyển nước hồ Sông Dinh 3 - hồ Núi Đất. Tuyến kênh này cung cấp nước cho Nhà máy nước Tân Tiến; bổ sung nguồn nước tưới 3 vụ/năm cho 674 ha khu tưới hồ Núi Đất; mở rộng hệ thống để cấp nước cho 1.200 ha thanh long và cây trồng cạn trên địa bàn huyện Hàm Tân và thị xã La Gi. Tuy nhiên, ngay cả khi hồ Sông Dinh 3 hoàn thành tích nước giai đoạn 2 và hoàn thiện kênh nhánh thì cũng sẽ không đảm bảo nguồn nước cấp chung của công trình nên rất cần có nguồn nước từ lưu vực sông La Ngà chuyển về để bổ sung.

Hồ Sông Dinh 3

Thủy lợi Tà Pao

Hồ Sông Móng

Vườn thanh long ở Hàm Tân.

Vườn thanh long ở La Gi

Trong kế hoạch ban đầu, đến năm 2025 hồ La Ngà 3 được Trung ương xây dựng thì tỉnh cũng sẽ thi công Hệ thống tuyến kênh liên huyện phía nam gồm 5 tuyến kênh, trong đó có tuyến băng qua hồ Biển Lạc để chuyển nước về vùng Hàm Tân, La Gi, Hàm Thuận Nam qua 2 hướng. Hướng thứ nhất, từ hồ La Ngà 3 qua hồ Ka Pét, sang hồ Sông Móng đến hồ Đu Đủ và về hồ Tân Lập. Hướng thứ hai, từ hồ La Ngà 3 xuống hồ Biển Lạc (hồ trung chuyển) tới hồ Lâm trường Sông Dinh sang hồ Sông Phan đến hồ Tà Mon rồi về hồ Tân Lập. Tuy nhiên, đến giờ các thủ tục để hồ La Ngà 3 có thể triển khai vẫn chưa xong. Còn dự án cải tạo, nâng cấp hồ Biển Lạc cũng chưa được khởi động. Điều đó đồng nghĩa hàng năm có hơn 225 triệu m3 nước từ lưu vực sẽ chảy ra biển. Trong khi đó, khu vực phía nam tỉnh, dù có các hồ như Sông Dinh 3, Núi Đất, Sông Móng, Đu Đủ… nhưng vẫn xảy ra tình trạng thiếu nước nghiêm trọng ở một số nơi.

Kênh dẫn nước thủy lợi ở Đức Linh. Ảnh: Ngọc Lân.

Kênh dẫn nước thủy lợi

Giữa năm 2024, UBND tỉnh đã có cuộc họp nghe báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư Dự án cải tạo, nâng cấp hồ Biển Lạc. Trong đó, giao ngành chức năng, đơn vị liên quan nghiên cứu, rà soát kỹ, để làm rõ các vấn đề như xác định rõ nguồn nước cấp cho hồ trong mùa khô; cao trình tích nước, dung tích hữu ích cần tích nước để đảm bảo nhiệm vụ cấp nước cho vùng hạ du theo thiết kế, khi chưa đầu tư dự án hồ La Ngà 3 thì hiệu quả đầu tư của hồ Biển Lạc như thế nào…

Hồ Biển Lạc.

Sẽ ổn định nước phía nam tỉnh

Theo phân tích của Sở Nông nghiệp và Môi trường, nếu đầu tư cải tạo, nâng cấp hồ Biển Lạc sẽ có ý nghĩa rất quan trọng về kinh tế, xã hội cho vùng phía nam tỉnh.

Vì trong diện tích tưới của hồ La Ngà 3 là 78.800 ha thì trung chuyển qua hồ Biển Lạc là 41.890 ha; cấp nước 300.000 m3/ngày đêm cho sinh hoạt, công nghiệp, du lịch và dịch vụ cho tỉnh thì trung chuyển qua hồ Biển Lạc là 120.000 m3/ngày đêm. Thế nên, việc đầu tư Dự án cải tạo, nâng cấp hồ Biển Lạc là phát huy hiệu quả trước trong cấp nước bổ sung vùng Hàm Tân và La Gi cho khu công nghiệp, sinh hoạt và nông nghiệp vào mùa khô, trong khi chờ hồ La Ngà 3.

Kênh dẫn nước hồ Biển Lạc - Hàm Tân

Theo đó, đầu tư Dự án Cải tạo, nâng cấp hồ Biển Lạc làm 2 giai đoạn. Giai đoạn 1, với mục tiêu cải tạo, nâng cấp Biển Lạc từ hồ tự nhiên thành hồ thủy lợi để điều tiết nguồn nước từ lưu vực sông La Ngà (có bổ sung nguồn nước xả từ thủy điện Hàm Thuận - Đa Mi) sang lưu vực sông Dinh, Sông Phan; phát huy mục tiêu của kênh tiếp nước Biển Lạc - Hàm Tân; bổ sung nước về thượng lưu hồ sông Dinh 3 để tiếp nước cho hệ thống tuyến kênh chuyển nước hồ Sông Dinh 3 - hồ Núi Đất, huyện Hàm Tân và thị xã La Gi; bổ sung nước cho khu công nghiệp thuộc huyện Hàm Tân, thị xã La Gi. Đồng thời khi tích nước hồ Biển Lạc trong mùa khô còn tạo điều kiện cho việc bơm tưới diện tích quanh hồ của hai huyện Đức Linh, Tánh Linh, góp phần chuyển đổi cơ cấu cây trồng khu vực này. Ngoài ra còn góp phần phát triển nuôi trồng, đánh bắt thủy sản ổn định và phát triển du lịch sinh thái...

Hồ thủy điện Đa Mi

Còn giai đoạn 2, sau khi có hồ La Ngà 3, với mục tiêu đầu tư hoàn thiện dự án đảm bảo đủ cao trình mực nước chuyển nước không những cho khu vực Hàm Tân, La Gi, Hàm Thuận Nam mà còn cho khu vực 3 xã phía nam huyện Đức Linh qua kênh Biển Lạc - Tân Hà theo quy hoạch, kéo dài về huyện Xuân Lộc, Cẩm Mỹ, tỉnh Đồng Nai thuộc khu tưới hồ La Ngà 3.

Theo lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường, sau khi HĐND tỉnh điều chỉnh chủ trương đầu tư Hệ thống kênh tiếp nước liên huyện phía nam tỉnh theo hướng tạm dừng thì dự án hồ Biển Lạc vốn có trong Quy hoạch tỉnh Bình Thuận thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 nên sớm được triển khai các bước theo trình tự thủ tục đầu tư để tích nước phục vụ dân sinh, phát triển kinh tế phía nam tỉnh. Tổng mức đầu tư dự kiến của dự án hơn 1.422 tỷ đồng, trong đó phần lớn là tiền đền bù diện tích lòng hồ. Tuy nhiên, theo tính toán sơ bộ hiệu quả kinh tế, dự kiến sau 15 năm hoạt động, dự án sẽ thu hồi vốn.

BÍCH NGHỊ - ẢNH N. LÂN