6 tỷ USD bốc hơi: Cú trượt dài của giấc mơ di truyền học dành cho đại chúng

Theo thông tin từ Wall Street Journal, 23andMe đã chính thức nộp đơn bảo hộ phá sản tại Mỹ với khoản tài sản và nợ phải trả ước tính dao động từ 100 đến 500 triệu USD. Việc phá sản đánh dấu hồi kết đầy tiếc nuối cho một trong những kỳ lân công nghệ sinh học từng được định giá tới 6 tỷ USD khi IPO vào năm 2021.

Công ty từng được kỳ vọng sẽ cách mạng hóa y học thông qua dữ liệu di truyền quy mô lớn, phục vụ cả người dùng cá nhân và các hãng dược. Năm 2021, 23andMe chính thức IPO trên sàn Nasdaq, đạt định giá 6 tỷ USD và trở thành startup dẫn đầu trong mảng consumer genomics.

Trong thông cáo gửi đi, công ty xác nhận Giám đốc điều hành Anne Wojcicki đã từ chức, và vị trí CEO tạm thời được chuyển cho Giám đốc tài chính Joe Selsavage. Wojcicki – người đồng sáng lập công ty và là vợ cũ của Sergey Brin (đồng sáng lập Google) – từng đưa ra đề xuất mua lại 23andMe vào tháng 4/2024 nhưng bị từ chối. Gần đây, bà cho biết sẽ tiếp tục đưa ra lời đề nghị mới trong quá trình phá sản.

Từ biểu tượng đổi mới đến khủng hoảng định hướng

23andMe được thành lập năm 2006 bởi Anne Wojcicki, Linda Avey và Paul Cusenza với mục tiêu thương mại hóa dịch vụ xét nghiệm gen tại gia – nơi người dùng có thể kiểm tra ADN để xác định nguồn gốc tổ tiên hoặc nguy cơ di truyền các bệnh lý nhất định. Startup này từng được xem là một cú hích lớn trong lĩnh vực “consumer genomics” (di truyền học tiêu dùng), thu hút hàng trăm triệu USD từ các nhà đầu tư lớn, bao gồm cả Google (thông qua GV – quỹ đầu tư mạo hiểm của Alphabet). 23andMe cũng từng có kế hoạch trở thành nền tảng dữ liệu y học cá nhân cho các hãng dược, nhắm tới nguồn doanh thu dài hạn từ nghiên cứu và hợp tác phát triển thuốc.

Tuy nhiên, mô hình kinh doanh gặp nhiều khó khăn do lo ngại về quyền riêng tư dữ liệu gen, chi phí hoạt động lớn, và nhu cầu suy giảm sau đại dịch. Cổ phiếu công ty đã giảm hơn 50% chỉ trong năm 2024, khiến vốn hóa lao dốc còn khoảng 50 triệu USD – tương đương chưa tới 1% giá trị đỉnh điểm.

Từ tháng 11/2023, công ty đã bắt đầu cắt giảm 40% nhân sự (~200 người) và ngừng các hoạt động xét nghiệm lâm sàng để tập trung tái cấu trúc. Tuy nhiên, các biện pháp này không đủ để ngăn chặn đà suy thoái.