60 năm Chiến thắng trận đầu của Hải quân nhân dân Việt Nam: Mốc son chói lọi trong lịch sử dân tộc

Cách đây 60 năm, nhằm cứu vãn sự thất bại của chiến lược “Chiến tranh đặc biệt”, đế quốc Mỹ đẩy mạnh chiến tranh xâm lược miền Nam bằng một chiến lược mới và mở cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc bằng không quân và hải quân. Nơi mà chúng cho là “gốc rễ”, là hậu thuẫn của cách mạng miền Nam, để triệt tiêu công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, ngăn chặn sự chi viện của hậu phương lớn miền Bắc cho chiến trường miền Nam; hòng làm nhụt ý chí quyết tâm chiến đấu giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước của quân và dân ta.

Tàu khu trục Ma đốc 731 thuộc biên đội 77, Hạm đội 7 Mỹ xâm phạm vùng biển miền Bắc Việt Nam (Ảnh tư liệu)

Từ tháng 3/1964, Mỹ cho tàu khu trục tuần tiễu ven biển miền Bắc Việt Nam vừa trinh sát, vừa thăm dò ta và làm hậu thuẫn cho hải quân ngụy đánh phá các đảo và vùng dân cư ven biển các tỉnh Khu 4. Ngày 31/7/1964, ngoài khơi Vịnh Bắc Bộ, tàu khu trục Ma-đốc tiến mạnh về phía Bắc, xâm phạm nghiêm trọng hải phận nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, vừa do thám, vừa đe dọa uy hiếp các tàu đánh cá của ngư dân ta.

Ngày 2/8/1964, với tinh thần cảnh giác sẵn sàng chiến đấu cao và quyết tâm trừng trị tàu địch xâm phạm, Bộ Tư lệnh Hải quân đã chỉ huy Tiểu đoàn 135 sử dụng 3 tàu phóng lôi (333, 336, 339) thuộc Phân đội 3 hiệp đồng với 2 tàu tuần tiễu, rời căn cứ, xuất phát tiến công đánh đuổi tàu Ma-đốc. Trong trận đánh không cân sức này, cán bộ, chiến sỹ Phân đội 3 đã bắn rơi một máy bay địch, bắn bị thương một chiếc khác, tàu Ma-đốc bị trúng đạn, hư hỏng một số trang thiết bị, buộc phải rút chạy khỏi vùng biển của ta.

Ngay sau khi tàu Ma-đốc bị đánh đuổi, với kịch bản đã chuẩn bị từ trước, giới cầm quyền Mỹ dựng lên cái gọi là “Sự kiện Vịnh Bắc Bộ” vu cáo lực lượng Hải quân Bắc Việt Nam tấn công tàu chiến Mỹ đang hoạt động bình thường trên vùng biển quốc tế, nhằm đánh lừa dư luận thế giới và nhân dân Mỹ, lấy cớ mở chiến dịch “trả đũa” mang tên “Mũi tên xuyên” bắt đầu thực hiện cuộc chiến tranh leo thang phá hoại miền Bắc.

Tàu chiến đấu Hải quân đánh trả máy bay Mỹ tại Lạch Trường – Thanh Hóa ngày 5/8/1964

Ngày 5/8/1964, chúng huy động 64 lần chiếc máy bay hiện đại của Hạm đội 7, chia làm nhiều tốp tấn công gần như cùng một lúc vào các mục tiêu kinh tế và hầu hết các căn cứ, kho tàng, nơi trú đậu tàu thuyền của Hải quân ta dọc ven biển từ Sông Gianh (Quảng Bình); Cửa Hội, Vinh, Bến Thủy (Nghệ An), Lạch Trường (Thanh Hóa) đến Bãi Cháy, Hòn Gai (Quảng Ninh), hòng tiêu diệt lực lượng Hải quân ta, mở đầu cho kế hoạch phá hoại quy mô lớn đối với miền Bắc.

Trên quê hương Quảng Ninh, ngày 5/8/1964, lực lượng không quân Mỹ bay từ hướng biển Long Châu vào ném bom, bắn rốc két tấn công tác tàu Hải quân ta đang neo đậu tại Cửa Lục. Các tàu Hải quân ta đã phối hợp với Tiểu đoàn Phòng không 217 và lực lượng phòng không của tự vệ, công an vũ trang, quân và dân tỉnh Quảng Ninh kiên quyết đánh trả, bắn rơi 2 máy bay Mỹ, bắt sống Trung úy phi công An-vơ-rét.

Trong trận chiến đấu ngày 5/8/1964, Hải quân nhân dân Việt Nam đã sử dụng hơn 20 tàu và các trạm ra đa... hiệp đồng chặt chẽ với bộ đội Phòng không, công an vũ trang, dân quân tự vệ và nhân dân các tỉnh ven biển (Quảng Ninh, Hải Phòng, Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Bình) chiến đấu anh dũng đập tan cuộc tập kích bằng không quân của đế quốc Mỹ, bắn rơi 8 máy bay, bắn bị thương nhiều chiếc khác, bắt sống giặc lái Mỹ đầu tiên trên miền Bắc nước ta.

Lễ tuyên dương công trạng do Bộ Tổng Tham mưu QĐND Việt Nam tổ chức

Chiến thắng ngày 02 và 05/8/1964 của bộ đội Hải quân, Phòng không Không quân và quân dân miền Bắc đã giáng một đòn mạnh vào uy thế của Hải quân Mỹ, làm cho Lầu Năm góc phải bàng hoàng; đồng thời cổ vũ mạnh mẽ ý chí của quân và dân cả nước quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược. Đây là chiến công tiêu biểu đầu tiên của Quân chủng Hải quân sau 9 năm thành lập - mở đầu trang sử chiến đấu và chiến thắng vẻ vang của Hải quân nhân dân Việt Nam anh hùng; đồng thời đây cũng là chiến thắng trận đầu của quân và dân miền Bắc trong chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ.

Trong trận chiến đấu ấy, 78 cán bộ, chiến sỹ Hải quân đã anh dũng hy sinh. Máu của các anh đã thấm đẫm, hòa quyện vào từng tấc đảo, từng sải biển thiêng liêng của Tổ quốc, tô thắm lá cờ vinh quang của Đảng, của Tổ quốc, làm sáng đẹp hình ảnh “Bộ đội Cụ Hồ”, làm rạng rỡ trang sử vẻ vang của Quân đội nhân dân Việt Nam Anh hùng. Đó là những tấm gương sáng ngời chủ nghĩa anh hùng cách mạng, hy sinh quên mình vì Tổ quốc, vì nhân dân.

Chúng ta mãi mãi tự hào, ghi nhớ và biết ơn về những tấm gương chiến đấu dũng cảm, hy sinh quên mình vì Tổ quốc như: Thuyền trưởng Tàu 336 Phạm Tự; hay Thuyền trưởng Tàu 187 Lê Văn Tiếu, khi một cánh tay bị dập nát, anh đã bình tĩnh dùng băng treo tay ngang ngực, tay còn lại vẫn nắm vững tay chuông điều khiển tàu cơ động đánh trả các đợt công kích của máy bay địch và đưa tàu về bến an toàn. Đó là Hạ sĩ Hoàng Thanh Sơn, Tàu 175, bị mảnh đạn xuyên thủng bụng, ruột lòi ra ngoài, anh lấy tay nhét ruột vào và tiếp tục chiến đấu, một quả bom nổ hất anh xuống biển, anh lại bơi vào bám lấy thành tàu leo lên tiếp tục chiến đấu cho đến hơi thở cuối cùng. Đó là pháo thủ số Đặng Đình Lống, Tàu 146, bị thương gãy một chân, anh tự mình băng bó và tiếp tục chiến đấu; mấy phút sau, chân còn lại bị trúng đạn gãy nốt, anh tự lấy dây lưng cột chặt người vào giá súng và tiếp tục chiến đấu đến hơi thở cuối cùng.

Hay như binh nhất Đồng Quốc Bình, Tàu 122, được đơn vị thưởng phép, đang trên đường về thăm gia đình thì hay tin máy bay Mỹ bắn phá căn cứ Hải quân ta ở Bãi Cháy, anh vội vàng quay lại đơn vị tham gia chiến đấu cùng đồng đội. Tuy bị thương 2 lần, anh vẫn tiếp tục tiếp đạn cho các vị trí chiến đấu; bị thương lần thứ 3 vào bên sườn làm ruột lòi ra ngoài, anh đã dùng tay nhét ruột vào giữ chặt lấy vết thương, còn một tay tiếp tục chuyển những băng đạn đến các vị trí cho đồng đội; trận chiến đấu kết thúc cũng là lúc anh trút hơi thở cuối cùng.

Lễ đón nhận cờ “Chiến công oanh liệt - Truyền thống vẻ vang” của bộ đội HQ sau chiến thắng ngày 5/8/1964

Đây là hình ảnh chiến đấu dũng cảm, cao đẹp của nhiều cán bộ, chiến sĩ khác như khẩu đội trưởng Lê Sỹ Hằng; thợ máy Cao Viết Thao; chiến sĩ Đậu Xuân Thơ, Nguyễn Sĩ Tiến, Nguyễn Văn Vinh và rất nhiều cán bộ, chiến sĩ khác mà hôm nay chúng ta chưa kể hết được.

Cùng với bộ đội Hải quân và bộ đội Phòng không, chúng ta cũng luôn ghi nhớ, biết ơn về sự đùm bọc, giúp đỡ của rất nhiều cán bộ, đoàn viên thanh niên, lực lượng dân quân tự vệ và nhân dân các tỉnh Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Bình... đã dũng cảm xung phong, không sợ hiểm nguy, vượt sóng gió dưới mưa bom, bão đạn của địch để cứu chữa thương binh, tiếp đạn cho các tàu Hải quân chiến đấu.

Tại Lễ tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ và nhân dân hy sinh trong các trận chiến đấu lịch sử ngày 2 và 5/8/1964 vào sáng ngày 1/8/2024 tại Quảng Ninh, Trung tướng Nguyễn Văn Bổng, Chính ủy Hải quân nhấn mạnh: Trận chiến đấu ngày 2 và 5/8/1964 đã lùi xa 60 năm, nhưng giá trị lịch sử cùng những bài học kinh nghiệm và những tấm gương chiến đấu dũng cảm của bộ đội Hải quân, Phòng không Không quân và quân dân miền Bắc vẫn luôn sống mãi với thời gian, là niềm tự hào của các thế hệ chúng ta hôm nay và mai sau.

Trung tướng Nguyễn Văn Bổng, Bí thư Đảng ủy, Chính ủy Hải quân dâng hương tưởng niệm các Anh hùng liệt sỹ

Trung tướng Nguyễn Văn Bổng cho biết: Những năm qua, để tri ân, chia sẻ những đau thương mất mát với thân nhân các gia đình liệt sĩ, Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, các cấp, các ngành, các địa phương và Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Hải quân luôn chăm lo làm tốt công tác chính sách đối với thân nhân các gia đình liệt sĩ.

Quân chủng Hải quân tổ chức Lễ tưởng niệm Chiến thắng trận đầu tại Quảng Ninh sáng 1/8

Biển, đảo nước ta luôn là một phần lãnh thổ, lãnh hải thiêng liêng của Tổ quốc, có vị trí chiến lược vô cùng quan trọng. Bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo, biên giới, vùng trời của Tổ quốc, đồng thời giữ vững môi trường hòa bình, ổn định trên các vùng biển, đảo đã và đang trở thành nhiệm vụ hết sức nặng nề, vinh quang, khó khăn, gian khổ và quyết liệt, những cũng rất đỗi vinh quang và tự hào.

Tiếp bước công lao và sự hy sinh to lớn của các anh hùng liệt sĩ, thế hệ những cán bộ, chiến sĩ Hải quân, Phòng không Không quân và các lực lượng vũ trang nguyện tiếp tục quán triệt sâu sắc các Nghị quyết, chỉ thị của Đảng, của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, phát huy truyền thống vẻ vang của Quân đội, Quân chủng, truyền thống đánh thắng trận đầu, đoàn kết, hiệp đồng, không ngừng nâng cao chất lượng tổng hợp, khả năng sẵn sàng chiến đấu và sức mạnh chiến đấu, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ làm nòng cốt bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo, biên giới, vùng trời của Tổ quốc.

Thu Hường