60 năm Hải quân chiến thắng trận đầu - Bản hùng ca vang mãi

60 năm sau, Chiến thắng trận đầu không chỉ là biểu tượng của sức mạnh chính trị, tinh thần “Dám đánh, biết đánh và quyết đánh thắng,” mà còn có ý nghĩa, giá trị to lớn trong công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.

Ký ức người chỉ huy quả cảm

Ngày 2 và 5/8/1964, Hải quân Nhân dân Việt Nam trong thế trận chiến tranh nhân dân đã ra quân trận đầu đánh đuổi tàu khu trục Maddox của Hải quân Mỹ ra khỏi vùng biển nước ta, tiêu diệt 8 máy bay Mỹ, bắt sống giặc lái.

Nhớ lại trận đánh ngày ấy, đại tá Lê Chừng, nguyên thuyền trưởng, Chỉ huy tàu S225 săn ngầm đã hiệp đồng tác chiến cùng các tàu bạn đánh đuổi tàu Maddox ra khỏi hải phận, vùng quản lý của ta, sau đó trực tiếp tham gia trận chiến đấu ngày 5/8/1964, bắn cháy 1 máy bay Mỹ ở vùng biển Cửa Lục, thị xã Hòn Gai, tỉnh Quảng Ninh, cho biết đó là cuộc chiến được dự báo trước.

Trong phòng khách của ngôi nhà nằm ở thị trấn Sóc Sơn, Hà Nội vào một ngày cuối tháng Bảy, đại tá Lê Chừng nói rằng những ngày cuối tháng Bảy đầu tháng 8/1964, đế quốc Mỹ có nhiều hành động khiêu khích, bắn phá ở miền Bắc nước ta.

Ngày 2/8/1964, tàu khu trục Maddox đã xâm phạm vùng biển miền Bắc và bị lực lượng tàu phóng lôi của Hải quân ta đánh đuổi ra khỏi vùng biển của ta.

Nhận định tình hình đế quốc Mỹ sẽ đưa máy bay ra đánh phá miền Bắc, Trung ương Đảng và Bộ Chính trị ra chỉ thị cho tất cả các lực lượng cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu, phá tan âm mưu của không quân Mỹ.

Trong trí nhớ của đại tá Lê Chừng, ngày 5/8/1964, trời biển Cửa Lục rất nóng bức. Các tàu chiến ở cảng hải quân ta đều sẵn sàng chiến đấu ở trạng thái cao nhất. Tàu S225 do ông chỉ huy lúc đó đang làm nhiệm vụ trực ban tại quân cảng và đây là tàu săn ngầm thuộc loại hiện đại nhất Đông Nam Á thời điểm đó.

Trên tàu có 40 cán bộ, chiến sỹ hải quân với tuổi đời rất trẻ, phần lớn chỉ 19-20 tuổi và họ đều nhận thức rất rõ nhiệm vụ chiến đấu để bảo vệ Tổ quốc.

Đại tá Lê Chừng và vợ xem lại những hình ảnh lưu niệm trong thời gian công tác tại đơn vị. (Ảnh: Trọng Đức/TTXVN)

Khoảng 2 giờ chiều 5/8/1964, một tốp 8 máy bay địch bay vào là là mặt biển rồi nâng độ cao và phóng rốc-két về phía cảng hải quân ta. Cuộc tập kích của địch làm 3 tàu tuần tiễu của ta bị trúng đạn.

Máy bay địch tiếp tục xuất hiện. Các loại hỏa lực của ta dưới tàu, trên bờ đồng loạt nổ súng đánh trả quyết liệt. Nhưng lúc này lực lượng máy bay địch rất lớn, hỏa lực mạnh, tốc độ nhanh, còn ta chủ yếu bằng các khẩu pháo, súng trên tàu chiến và vũ khí bộ binh, nếu để tàu bị chìm trong quân cảng sẽ rất nguy hiểm.

Nhớ lại thời điểm quyết định cho tàu rời quân cảng ra ngoài để thu hút máy bay địch ra biển, ông Lê Chừng nói rằng, tàu S225 quyết định đánh địch theo cách “nhằm thẳng vào máy bay nào vào đánh mình thì bắn.”

Để đánh địch có hiệu quả, ông Lê Chừng bình tĩnh tính toán, chọn địa điểm tác chiến có lợi cho ta, không có lợi cho địch; chọn máy bay địch đi vào hướng chiến đấu của mình để nổ súng và chọn đúng thời cơ mà bóp cò. “Lựa đúng thời cơ là rất quan trọng để bảo đảm vừa tiêu diệt được địch, vừa an toàn cho các lực lượng của ta,” đại tá Lê Chừng phân tích.

“Tinh thần quả cảm của người chiến sỹ hải quân rất khác với các lực lượng khác. Nếu trên đất liền còn có chỗ để nấp, che chắn, tránh đạn thì khi chiến trường là biển cả, con tàu phơi mình ra không có chỗ tránh đạn. Do đó, những người chiến sỹ phải rất đoàn kết, một khối thống nhất, hiệp đồng chiến đấu, không rời vị trí để đảm bảo, giữ vững sức sống của con tàu để đánh địch,” vị đại tá nhấn mạnh.

Nói về trận chiến ác liệt trên biển ngày đó, hỏa lực của ta đã bắn trúng hai máy bay Mỹ, một chiếc tan xác cùng giặc lái, chiếc còn lại bốc cháy buộc viên phi công nhảy dù xuống biển, đại tá Lê Chừng vẫn giữ bình thản “sẵn sàng hy sinh vì đất nước, vì Tổ quốc” của người chiến sỹ từng tham gia Chiến dịch Điện Biên Phủ.

Ông nói rằng, hạnh phúc nhất của người chỉ huy là giữ được tàu, anh em không ai bị hao tổn về sinh lực, còn một số anh em bị thương là chuyện khó tránh khỏi.

“Riêng tôi nếu hôm đó không có tấm thép dày ở đài chỉ huy che chắn thì cũng đã hy sinh vì đạn địch quét lên tàu. Sau khi phát hiện vết đạn bắn lõm rất sâu vào tấm thép, tôi mỉm cười vì biết rằng hòn tên, mũi đạn nó tránh mình thôi. Nếu có hy sinh thì cũng bình thường, đã chiến đấu là phải có hy sinh. Mà hy sinh cho Tổ quốc, cho đất nước có gì phải suy nghĩ,” đại tá Lê Chừng bình thản nói.

Nhắc đến tên từng “anh em trên tàu S225,” từng vị trí chiến đấu của họ cũng như những ký ức, kỷ niệm với từng người, đại tá Lê Chừng bồi hồi chia sẻ, trước kia dù chưa có lực lượng hải quân hùng mạnh nhưng ông cha ta đã làm nên những trang sử hào hùng Bạch Đằng Giang.

Rồi 60 năm trước, dù chỉ là những tàu chiến bằng sắt, có pháo, có súng nhưng chưa hiện đại bằng kẻ thù mạnh gấp bội lần ta, song hải quân ta vẫn quả cảm dám đánh, biết đánh và quyết đánh thắng được địch.

“60 năm sau kể từ ngày Chiến thắng trận đầu, Hải quân nhân dân Việt Nam đã trưởng thành, lớn mạnh. Đảng, Nhà nước đã xây dựng Hải quân ta tiến lên hiện đại chứ không phải từng bước hiện đại. Hải quân ta đã có cả tàu chiến mặt nước, tàu ngầm, có cả máy bay hải quân. Anh em cũng được học hành đầy đủ, có trình độ rồi. Vũ khí là quan trọng, song con người quan trọng hơn và chỉ có ý chí con người cùng ý chí chiến đấu là quan trọng nhất để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc,” đại tá Lê Chừng khẳng định.

Lãnh đạo Bộ Quốc phòng, Quân chủng Hải quân với các đại biểu, cựu chiến binh dự lễ kỷ niệm 60 năm Chiến thắng trận đầu của Hải quân nhân dân Việt Nam và quân dân miền Bắc. (Ảnh: Trọng Đức/TTXVN)

Khẳng định ý chí dám đánh, biết đánh và quyết đánh thắng

Bị sa lầy và thất bại trong cuộc chiến tranh đặc biệt ở miền Nam, đế quốc Mỹ âm mưu mở rộng chiến tranh phá hoại ra miền Bắc hòng ngăn chặn sự chi viện của miền Bắc cho cách mạng miền Nam.

Những ngày cuối tháng 7/1964, đế quốc Mỹ đã cho các tàu thuộc Hạm đội 7 liên tục hoạt động trinh sát, khiêu khích vào sát bờ biển miền Bắc Việt Nam. Đêm 31/7/1964, tàu khu trục USS Maddox của Hải quân Mỹ đã đi dọc bờ biển từ tỉnh Quảng Bình, Hà Tĩnh, Nghệ An đến Thanh Hóa để trinh sát, khiêu khích và uy hiếp các tàu đánh cá của ngư dân Việt Nam, có lúc chỉ cách bờ biển 8 hải lý.

Tàu khu trục Maddox (DD-731) của Mỹ xâm phạm vùng biển của Việt Nam ngày 2/8/1964. (Ảnh: Tư liệu quốc tế/TTXVN phát)

Ngày 2/8/1964, khi tàu khu trục USS Maddox tiến sâu vào vùng biển Việt Nam đã bị Hải quân nhân dân Việt Nam đánh đuổi.

Tạo cớ “sự kiện vịnh Bắc Bộ,” đầu tháng 8/1964, đế quốc Mỹ đưa tàu chiến xâm phạm vùng biển nước ta, đưa máy bay ném bom xuống Hòn Gai (Quảng Ninh), Bến Thủy (Vinh, Nghệ An), Lạch Trường (Thanh Hóa) và Cảng Gianh (Quảng Bình).

Do đã có sự chuẩn bị chu đáo từ trước, trong trận đầu thử lửa với hải quân và không quân Mỹ, Hải quân nhân dân Việt Nam đã hiệp đồng chặt chẽ với quân dân miền Bắc dũng cảm đánh trả quyết liệt.

Trong trận chiến đấu này, Hải quân và quân dân miền Bắc đã anh dũng chiến đấu, bắn rơi 8 máy bay, bắn bị thương nhiều chiếc khác, bắt sống phi công Mỹ đầu tiên- Trung úy E.Alvarez, lái máy bay A4D, bị bắn rơi lúc 14 giờ 43 phút ngày 5/8/1964 tại vụng Hòn Mối - vịnh Hạ Long.

Tối 7/8/1964, tại Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tới dự Lễ tuyên dương công trạng các đơn vị phòng không và hải quân lập chiến công trong chiến đấu chống cuộc tiến công bằng không quân và hải quân của đế quốc Mỹ ngày 2 và 5/8/1964.

Trong lễ tuyên dương, Bác khen ngợi: “Các chú đã lập được thành tích lớn trong các cuộc chiến đấu chống đế quốc Mỹ vừa qua. Các chú đã chiến đấu rất dũng cảm, đã bắn rơi 8 máy bay Mỹ và bắn hỏng 3 chiếc. Các chú đã bắt sống phi công Mỹ, đánh đuổi tàu chiến Mỹ ra khỏi vùng biển nước ta. Như vậy là rất tốt.”

60 năm đã trôi qua nhưng ý nghĩa của trận đầu đánh thắng của Hải quân nhân dân Việt Nam vẫn còn nguyên vẹn. Đó là chiến thắng của sức mạnh chính trị-tinh thần của toàn dân tộc; là thắng lợi của đường lối chiến tranh nhân dân "lấy nhỏ thắng lớn, lấy ít địch nhiều" của Đảng và dân tộc ta; là biểu tượng của ý chí kiên cường, bất khuất, trí tuệ và nghệ thuật quân sự Việt Nam, được kế thừa và phát triển trong thời đại Hồ Chí Minh.

Đây là chiến thắng mở đầu, tạo niềm tin và tiền đề thuận lợi, thôi thúc, động viên khí thế tiến công của quân và dân miền Bắc đánh bại cuộc leo thang chiến tranh phá hoại bằng không quân và hải quân của đế quốc Mỹ, bảo vệ vững chắc hậu phương lớn miền Bắc, chi viện sức người, sức của cho chiến trường miền Nam; khẳng định ý chí kiên cường của dân tộc Việt Nam không chịu khuất phục, dám đánh, biết đánh và quyết đánh thắng xâm lược.

Vận dụng sáng tạo trong hoàn cảnh mới

Theo Quân chủng Hải quân, chiến thắng trận đầu đã để lại nhiều bài học vô cùng quý giá. Đó là cơ sở để thế hệ cán bộ, chiến sỹ Hải quân nhân dân Việt Nam hôm nay nghiên cứu, vận dụng sáng tạo trong hoàn cảnh mới, sẵn sàng đánh thắng mọi kẻ thù xâm lược và phương thức tác chiến của chúng từ hướng biển; quản lý, bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo, thềm lục địa của Tổ quốc; giữ vững môi trường hòa bình, an ninh trật tự trên các vùng biển, đảo; đồng thời tham gia xây dựng, phát triển kinh tế xã hội của đất nước; xây dựng Hải quân nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại.

Hiện nay Quân chủng Hải quân tiếp tục phát huy những giá trị lịch sử của chiến thắng trận đầu trong sự nghiệp quản lý, bảo vệ chủ quyền biển, đảo Tổ quốc trong tình hình mới.

Đó là cơ sở để các thế hệ cán bộ, chiến sỹ Hải quân hôm nay tiếp tục nghiên cứu, vận dụng sáng tạo trong hoàn cảnh mới, nhất là trong xây dựng và phát huy nhân tố chính trị tinh thần, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân và chiến tranh nhân dân trên biển, sẵn sàng đánh bại mọi cuộc tiến công xâm lược của kẻ thù, bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc.

Quân chủng Hải quân đã và đang vận dụng sáng tạo những giá trị lịch sử của chiến thắng trận đầu vào xây dựng Quân chủng "cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại," trong đó tập trung xây dựng cho cán bộ, chiến sỹ có bản lĩnh chính trị, tinh thần sẵn sàng chiến đấu hy sinh bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc trong mọi tình huống.

Đặc biệt xây dựng ý chí, quyết tâm dám đánh, biết đánh và quyết đánh thắng mọi kẻ thù xâm lược. Làm nòng cốt xây dựng nền quốc phòng toàn dân trên biển vững mạnh; xây dựng thế trận Quốc phòng toàn dân gắn với thế trận An ninh nhân dân vững chắc.

Quân chủng Hải quân thường xuyên nắm chắc tình hình, chủ động tham mưu và xử lý có hiệu quả các tình huống theo đúng đối sách, không để bị động, bất ngờ; kiên quyết, khôn khéo trong đấu tranh bảo vệ chủ quyền, đồng thời giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước.

Thường xuyên đổi mới, nâng cao chất lượng huấn luyện, làm chủ vững chắc các phương tiện, vũ khí trang bị hiện đại, nâng cao trình độ tác chiến hiệp đồng quân binh chủng, huấn luyện sát phương án, đối tượng tác chiến, chiến trường và yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển, đảo.

Không ngừng nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của cấp ủy, tổ chức đảng các cấp, nòng cốt là các chi bộ; nâng cao năng lực và bản lĩnh của đội ngũ cán bộ chỉ huy các cấp đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới./.

Các chiến sỹ tuần tra trên đảo An Bang. (Ảnh: Minh Đức/TTXVN)

(TTXVN/Vietnam+)