Afghanistan 'đốt' 174 triệu USD trong dự án 'mắt thần thám sát Taliban'

Một báo cáo của Lầu Năm Góc mới đây đã chỉ trích mạnh mẽ tính hiệu quả của chương trình trị giá 174 triệu USD của Mỹ, nhằm trang bị máy bay không người lái trinh sát hiện đại ScanEagle cho quân đội Afghanistan.

Ban đầu, dự án được kỳ vọng sẽ mang đến lợi thế từ trinh sát trên không cho quân đội Afghanistan trong cuộc chiến với Taliban, tuy nhiên thực tế chương trình này đã không mang lại hiệu quả.

Báo cáo từ tổng thanh tra đặc biệt cho quá trình tái thiết Afghanistan cho rằng, sự chậm trễ và thiếu giám sát cùng với việc không có thước đo rõ ràng cho các mục tiêu khiến cho dự án này trở nên kém hiệu quả.

"Do những chậm trễ và thách thức này, Bộ Quốc phòng thiếu đi thông tin cần thiết để giám sát, hiểu rõ và cải thiện hiệu quả của khoản đầu tư 174 triệu USD cho quân đội quốc gia Afghanistan", báo cáo cho hay.

Thực tế UAV trinh sát hiện đại ScanEagle đã không quân đội Afghanistan sử dụng đúng cách, thậm chí còn bị đánh cắp và bán tháo cho thị trường chợ đen.

Một số người chỉ trích rằng, các thiết bị do thám không người lái hiện đại được sử dụng hằng ngày bởi phương Tây, nhưng lại không phù hợp với quân đội Afghanistan vốn tham nhũng tràn lan.

Khi các lực lượng Mỹ bắt đầu rút quân khỏi Afghanistan vào năm 2014, chương trình ScanEagle là một nỗ lực của Lầu Năm Góc để giảm thiểu một trong những hạn chế lớn nhất của quân đội Afghanistan, là thiếu do thám trên cao.

Không kích và trinh sát trên cao là điều cực kỳ quan trọng trong cuộc chiến chống lại lực lượng Taliban, khi mà lực lượng này sử dụng thành thục chiến thuật du kích, để di chuyển và ẩn nấp tại các khu vực địa hình hiểm trở.

Không quân Afghnistan còn rất non trẻ và có lẽ phải mất nhiều năm, nếu không nói là nhiều thập niên, để họ có thể tự thực hiện các nhiệm vụ giám sát và không kích như các quân đội phương Tây.

Bản báo cáo dài 50 trang, gồm nhiều từ viết tắt và tràn ngập các bảng biểu, lại cho thấy một bức tranh hoàn toàn khác nhưng khá quen thuộc trong việc mô tả nỗ lực chiến tranh của Mỹ.

UAV ScanEagle chỉ là một trong hàng trăm chương trình được Lầu Năm Góc tài trợ nhằm biến quân đội Afghanistan thành một lực lượng chiến đấu theo tiêu chuẩn phương Tây.

Quân đội Mỹ chi hơn 83 tỷ USD để xây dựng và đào tạo quân đội Afghanistan. Tuy nhiên thực tế những gì đã và đang cho thấy rằng, họ đã thất bại trước một Taliban vốn ít hơn về quân số và trang bị vũ khí.

Thậm chí nhiều UAV ScanEagle còn mới tinh cũng bị rơi vào tay Taliban khi quân đội Afghanistan sụp đổ. Trước đó cơ quan điều tra Afghanistan từng bắt được vụ cấu kết lấy trộm và bán chiếc UAV tối tân này với giá chỉ 400.000 USD, tức chỉ bằng 1/3 giá trị thực tế.

UAV ScanEagle thuộc loại máy bay trinh sát không người lái độ cao thấp do Insitu, công ty con của tập đoàn Boeing, sản xuất.

UAV này được chế tạo dựa trên SeaScan, một máy bay không người lái (UAV) thương mại dùng cho ngư dân để phát hiện cá.

UAV ScanEagle được chế tạo cho nhiệm vụ trinh sát, giám sát chiến trường, định vị pháo binh, hỗ trợ chỉ thị mục tiêu và đánh giá thiệt hại sau đợt tấn công. Chúng có thể hoạt động bất kể ngày đêm.

UAV ScanEagle thực hiện chuyến bay đầu tiên vào năm 2002, được đưa vào sử dụng trong Hải quân Mỹ từ năm 2005.

Chiếc UAV này nhanh chóng được trang bị rộng rãi cho nhiều nhánh khác của lực lượng vũ trang Mỹ, chúng trở thành một trong những phương tiện giám sát cự ly gần chủ lực.

UAV ScanEagle có sải cánh dài 3,1 m, chiều dài 1,4 m, trọng lượng 20 kg. UAV này được trang bị động cơ piston 2 thì, công suất 1,5 mã lực giúp đạt tốc độ tối đa 148 km/h, tốc độ hành trình 111 km/h, thời gian hoạt động liên tục hơn 20 giờ.

UAV ScanEagle được trang bị hệ thống cảm biến quang điện tiên tiến, hoặc camera hồng ngoại. Phiên bản nâng cấp gần đây nhất được trang bị radar khẩu độ tổng hợp nhỏ nhất thế giới. Hệ thống truyền thông hiện đại có thể gửi hình ảnh về trung tâm điều khiển ở phạm vi hơn 100 km

UAV ScanEagle được triển khai rất dễ dàng bằng hệ thống phóng khí nén. Hệ thống phóng này có thể bố trí ở bất kỳ đâu, trên đất liền, hay những nơi có không gian nhỏ hẹp trên tàu chiến.

UAV này được thu hồi bằng cách sử dụng một sợi dây gắn trên cần cẩu. Đầu mút cánh của UAV ScanEagle có một cái móc, người điều khiển chỉ việc lái UAV va vào dây và cái móc sẽ giữ máy bay lại.

Với ưu điểm nhỏ gọn, dễ triển khai và thu hồi cùng khả năng trinh sát, giám sát trong thời gian dài, UAV ScanEagle rất được ưa chuộng không những Mỹ mà còn nhiều quốc gia trên thế giới.

Điều trớ trêu là dù UAV ScanEagle dù không được quân đội Afghanistan tận dụng tốt, nhưng Taliban lại rất biết cách sử dụng để đem lại lợi thế cho mình, sau khi họ thu được chúng từ quân chính phủ.

Tại trận chiến ở thung lũng Panjshir, Taliban đã sử dụng UAV ScanEagle để trinh sát các cao điểm phòng ngự của phe kháng chiến, sau đó tiến hành các mũi giáp công để phá hủy cao điểm phòng thủ, từ đó giành chiến thắng tại thung lũng này.

Việt Hùng