AI thổi bùng kỳ vọng trên Phố Wall: Tăng trưởng bền vững hay cơn sốt nhất thời?

Thị trường chứng khoán đã liên tục phá kỷ lục trong năm nay, bất chấp thuế quan và những dấu hiệu cho thấy người tiêu dùng Mỹ đang gặp khó khăn, đồng thời phục hồi sau đợt giảm gần đây - phần lớn nhờ vào kỳ vọng từ công nghệ trí tuệ nhân tạo.

Giá cổ phiếu của một số công ty trí tuệ nhân tạo đã tăng trưởng mạnh mẽ trong thời gian ngắn, và các công ty công nghệ đang chi hàng tỷ USD để xây dựng các trung tâm dữ liệu và nhà máy sản xuất vi mạch nhằm thúc đẩy sự bùng nổ này.

Trong khi các nhà đầu tư và chuyên gia phân tích cho rằng có nhiều lý do hợp lý để giải thích sự hưng phấn đằng sau mức tăng gần 50% của S&P 500 trong hai năm qua, một số người vẫn cảnh báo rằng định giá hiện tại đang dựa trên một canh bạc lớn vào tương lai.

Thị trường chứng khoán từng trải qua một thời điểm tương tự cách đây 29 năm, khi Chủ tịch Fed thời đó, Alan Greenspan cảnh báo về “sự hưng phấn phi lý” đang thổi phồng bong bóng cổ phiếu internet (bong bóng dot-com). Khi đó, S&P 500 đã tăng hơn 60% trong hai năm trước bài phát biểu của ông Greenspan.

Giờ đây, các nhà hoạch định chính sách lại một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh báo.

“Theo một số thước đo, định giá cổ phiếu ở Mỹ đang tiến gần đến mức chưa từng thấy kể từ bong bóng dot-com”, Thống đốc Ngân hàng Anh Andrew Bailey lưu ý trong một bài phát biểu gần đây.

Nhưng khi ông Greenspan đưa ra cảnh báo, bong bóng dot-com mới chỉ bắt đầu phồng lên. Chỉ số S&P 500 đã tăng hơn 100%, nghĩa là tăng gấp đôi giá trị, trước khi đạt đỉnh vào tháng 3/2000. Sau đó, chỉ số này giảm trong hai năm tiếp theo, giảm một nửa giá trị rồi chạm đáy.

Một số nhà đầu tư lo ngại rằng chúng ta có thể đang ở vào giai đoạn giống như năm 1999, ngay trước khi thị trường sụp đổ. Nhưng nhiều người lại tin rằng tình hình hiện nay giống năm 1996 hơn, và việc rút tiền khỏi thị trường lúc này có nguy cơ khiến họ bỏ lỡ những khoản lợi nhuận lớn trong tương lai.

Biểu đồ Chỉ số S&P 500 từ năm 1990 đến 2025. Ảnh: New York Times

Trí tuệ nhân tạo và bong bóng dot-com

Các nhà giao dịch và nhà phân tích cho rằng có một số điểm khác biệt quan trọng giữa tâm lý hưng phấn hiện tại về trí tuệ nhân tạo và bong bóng dot-com.

Một cách để xem xét điều này là sử dụng tỷ lệ giá trên thu nhập (P/E) — được tính bằng cách chia giá cổ phiếu của một công ty cho thu nhập của họ, hay số tiền mà công ty đó kiếm được. Con số càng cao, thì rủi ro càng lớn.

Tỷ lệ P/E hiện tại của S&P 500 cao hơn bình thường. Trong 10 năm qua, chỉ số này có tỷ lệ trung bình khoảng 22. Tỷ lệ đó hiện nay xấp xỉ 27, gần với mức 29, mức đỉnh năm 1999 ngay trước khi bong bóng dot-com vỡ.

“Thị trường chứng khoán khó có thể hoạt động tốt khi đạt đến mức định giá này,” James Masserio, người đứng đầu bộ phận cổ phiếu toàn cầu tại RBC Capital Markets, cho biết.

Một điểm khác biệt quan trọng là các công ty dẫn đầu đợt tăng giá chứng khoán hiện nay cũng đang thu về nhiều tiền nhất.

Vào những năm 1990 và đầu những năm 2000, nhiều công ty dẫn dắt đà tăng của thị trường chứng khoán thực chất lại không kiếm được nhiều tiền, thậm chí là không có lợi nhuận. Điều này khiến tỷ lệ P/E của một số công ty tăng vọt, bởi giá cổ phiếu liên tục leo thang trong khi lợi nhuận thì tụt lại phía sau.

Cisco Systems từng là công ty lớn nhất trong chỉ số S&P 500 khi bong bóng dot-com vỡ vào tháng 3/2000. Tỷ lệ P/E của công ty lúc đó đạt đỉnh ở mức hơn 200, nghĩa là giá cổ phiếu cao gấp hơn 200 lần lợi nhuận trong năm trước đó. Và nếu không có tăng trưởng thêm - ngay cả khi toàn bộ lợi nhuận của công ty được chia lại cho cổ đông - thì nhà đầu tư cũng phải mất tới hai thế kỷ mới hòa vốn.

Do đó, tỷ lệ P/E cao cũng là dấu hiệu cho thấy các nhà đầu tư đang đặt cược vào sự tăng trưởng đáng kể của công ty, có nghĩa là công ty sẽ kiếm được nhiều tiền hơn trong tương lai, và khi điều đó xảy ra, giá cổ phiếu của công ty sẽ trở nên hợp lý hơn. Điều đó có nghĩa là tỷ lệ P/E cũng có thể cho chúng ta thấy mức độ phụ thuộc của các nhà đầu tư hiện nay vào việc tương lai sẽ diễn ra như họ kỳ vọng.

Tuy nhiên, điều đó đã không xảy ra với Cisco. Lợi nhuận của công ty tăng từ 15 cent mỗi cổ phiếu vào năm 1996 lên 36 cent mỗi cổ phiếu vào năm 2000, thấp hơn nhiều so với sự tăng giá mạnh mẽ của nó. Ngày nay, Cisco được định giá khoảng 300 tỷ USD, vẫn thấp hơn nhiều so với mức định giá mà các nhà đầu tư đã dành cho công ty trong suốt thời gian đó.

"Ngôi sao" Nvidia: Tăng trưởng thần tốc, áp lực lớn không kém

Nvidia, công ty lớn nhất trong chỉ số S&P 500 hiện nay và là công ty đầu tiên đạt giá trị 5 nghìn tỷ USD trên thị trường chứng khoán, cũng đã từng chạm đến một số chỉ số định giá cực đoan. Tỷ lệ P/E của hãng đạt đỉnh vào năm 2023 ở mức hơn 200, tương đương với Cisco, trong giai đoạn đầu hưng phấn về trí tuệ nhân tạo (AI) sau khi ChatGPT được giới thiệu ra thế giới vào tháng 11/2022.

Nhưng kể từ đó, Nvidia đã kiếm được nhiều tiền hơn. Hãng vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu về chip máy tính hiệu năng cao của mình. Hiện nay, tỷ lệ P/E của hãng vào khoảng 45, và nếu tính toán dựa trên lợi nhuận dự kiến trong tương lai, thay vì lợi nhuận trong 12 tháng qua, tỷ lệ đó sẽ giảm xuống khoảng 25.

Khả năng liên tục đáp ứng kỳ vọng lợi nhuận cao ngất trời của Nvidia là “đáng chú ý”, theo Alex Altmann, người đứng đầu chiến lược giao dịch cổ phiếu tại Barclays. “Điều đó gần như không thể tin được.”

Trong khi giá cổ phiếu của Nvidia đã tăng khoảng 1.000% trong 3 năm qua, từ 17 USD lên 180 USD, thì lợi nhuận của công ty còn tăng nhanh hơn nữa. Điều này có nghĩa là cổ phiếu này có thể rẻ hơn hiện nay so với ba năm trước - theo Stacy Rasgon, một nhà phân tích chứng khoán tại AB Bernstein.

Chuyên gia Masserio tại RBC Capital Markets vẫn thận trọng về con đường phía trước của thị trường chứng khoán. “Luôn có một nhóm người nói rằng lần này sẽ khác”, ông nói, đồng thời vẫn thừa nhận rằng “lớp băng dưới những cổ phiếu đắt đỏ này vào năm 2025 dày hơn so với đầu những năm 2000.”

Những mắt xích yếu trong Trí tuệ Nhân tạo

Bong bóng thường bắt đầu với một luận điểm hợp lý trước khi các nhà đầu tư đặt cược vào tương lai tách rời khỏi thực tế. Ngay cả khi thị trường sụp đổ, luận điểm đó thường được chứng minh là đúng. Internet đã không biến mất sau khi bong bóng dot-com vỡ.

Hiện tại, trong khi các nhà đầu tư ít lo lắng về các công ty lớn thúc đẩy đà tăng trưởng hơn so với 25 năm trước, họ lại lo ngại về một số sự hưng phấn lan tỏa dẫn đến việc các công ty thua lỗ được tài trợ, hoặc các công ty sử dụng nợ để tài trợ cho các khoản đầu tư vào trí tuệ nhân tạo (AI), cũng như sự tập trung của thị trường vào chỉ một vài doanh nghiệp khổng lồ.

Những lo ngại đó đã góp phần thúc đẩy đợt bán tháo vào tháng trước mà các nhà giao dịch cho rằng đã khiến các nhà đầu tư chuyển hướng khỏi một số cổ phiếu AI nổi bật và sang các lĩnh vực khác của thị trường.

Oracle đã mất 1/3 giá trị sau khi tiết lộ rằng họ sẽ dựa vào thị trường nợ để xây dựng hệ thống AI của mình, vay 18 tỷ USD vào tháng 9.

Luke Yang, một nhà phân tích tại Morningstar, dự đoán tổng nợ chưa thanh toán của Oracle có thể tăng từ 100 tỷ USD hiện nay lên 300 tỷ USD vào năm 2030 do kết quả việc đầu tư vào AI của công ty. Ông lưu ý rằng “rủi ro rất cao nếu nhu cầu về trí tuệ nhân tạo không thành hiện thực như mọi người đang kỳ vọng hiện nay.”

Cổ phiếu CoreWeave đã giảm khoảng 42% kể từ tháng 10. Công ty điện toán đám mây trí tuệ nhân tạo mới này phụ thuộc rất nhiều vào các hợp đồng lớn với các công ty như Nvidia và Microsoft, nhưng vẫn chưa có lợi nhuận và đã tích lũy một khoản nợ lớn.

Việc dự đoán thời điểm bong bóng này vỡ là rất khó. Sự sụt giảm của thị trường tháng trước đã được đảo chiều nhờ lợi nhuận mạnh mẽ và niềm tin lớn hơn Fed sẽ tiếp tục cắt giảm lãi suất.

Michael Burry, nhà đầu tư từng dự báo cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, gần đây đã so sánh vai trò của Nvidia trong cơn sốt AI với vai trò của Cisco trong thời kỳ bùng nổ dot-com và mô tả OpenAI là Netscape tiếp theo, "đang trên đà sụp đổ và thua lỗ nặng nề".

Thu Hằng/Báo Tin tức và Dân tộc