Âm vang 'bài thơ thần' từ đền thờ Thái úy Lý Thường Kiệt

Tượng đài Thái úy Lý Thường Kiệt trong sân Đền được đúc bằng đồng, cao 9 mét, có trọng lượng 16 tấn.

"Sông núi nước Nam vua Nam ở

Rành rành định phận ở sách trời

Cớ sao lũ giặc sang xâm phạm

Chúng bay sẽ bị chém tơi bời".

Bài thơ ra đời trong một hoàn cảnh lịch sử đặc biệt của đất nước. Vào cuối năm 1076, nhà Tống mang quân sang xâm lược Đại Việt. Dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Thái úy Lý Thường Kiệt, quân ta đã chặn giặc tại phòng tuyến sông Cầu, đến tháng 3 năm 1077 thì đánh tan quân giặc.

Tương truyền rằng, để khích lệ và động viên ý chí chiến đấu của quân ta cũng để làm tan rã tinh thần quân giặc, Lý Thường Kiệt đã cho đọc bài thơ giữa đêm khuya trên bờ sông Cầu.

Lời thơ ngân vang khắp cả đất trời khiến cho nghĩa quân tin rằng trời đất ủng hộ cuộc kháng chiến và đây là một dấu hiệu tốt, lòng dân được củng cố thanh thế sĩ khí ngày càng tăng. Lý Thường Kiệt thừa cơ hội đó liền cho quân vượt sông, tổ chức một trận quyết chiến chủ động tấn công đánh thẳng vào trại giặc.

Đội rước lễ Lý Thường Kiệt Xuân Ất Tỵ năm 2025 tại xã Tam Giang, huyện Yên Phong

Phần vì yếu tố bất ngờ, phần vì tinh thần chiến đấu của quân Việt đang dâng lên cao, quân Tống chống đỡ yếu ớt, số bị chết, bị thương đã quá nửa. Quân Tống đại bại.

Bài thơ "Nam quốc sơn hà" hiện nay có ít nhất là 35 dị bản sách và 8 dị bản thần tích. Thư tịch đầu tiên có chép bài thơ này là sách Việt điện u linh tập, song bản Nam quốc sơn hà trong Việt điện u linh tập không phải là bản được biết đến nhiều nhất, bản ghi trong Đại Việt sử ký toàn thư mới là bản được nhiều người biết nhất. Đại Việt sử ký toàn thư là bộ chính sử đầu tiên có ghi chép bài thơ này.

Được xem là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của dân tộc Việt Nam, bài thơ thần “Nam quốc sơn hà” của chủ tướng Lý Thường Kiệt đã trở thành một áng thơ văn bất hủ, không chỉ khẳng định được vấn đề về lãnh thổ, chủ quyền, độc lập của dân tộc Việt Nam, mà bài thơ còn thể hiện được tính thần lực, tự tôn dân tộc mãnh mẽ của vị chủ tướng tài ba Lý Thường Kiệt cũng như những người dân Việt Nam nói chung. Bài thơ cũng là lời khẳng định tuyên bố đanh thép của tác giả đối với những kẻ có ý định xâm lăng vào lãnh thổ, xâm phạm vào lòng tự tôn của một dân tộc anh hùng.

Bài thơ sử dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt hàm súc và cô đọng. Tác phẩm chỉ có 28 chữ nhưng lại ẩn chứa những tư tưởng và tình cảm lớn: Khẳng định độc lập chủ quyền dân tộc và nêu lên quyết tâm chiến đấu bảo vệ nền độc lập đó. Ngôn từ cô đọng, giàu sức gợi cảm: "Nam đế cư, nghịch lỗ, như hà" ẩn sâu bên trong là những tư tưởng, tình cảm, cảm xúc của tác giả. Giọng thơ trang trọng, hào hùng, đầy tự tin.

Bài thơ ngắn gọn, hàm súc mà chưa đựng những tư tưởng tình cảm lớn lao, cao đẹp. Văn bản là bản tuyên ngôn đầu tiên của dân tộc ta về độc lập, chủ quyền của đất nước. Tác phẩm đã tạo niềm tin, sức mạnh chính nghĩa cho nhân dân ta trong cuộc kháng chiến trường kì của dân tộc.

Đội rước lễ Lý Thường Kiệt Xuân Ất Tỵ năm 2025

Để tôn vinh và tri ân công lao đóng góp của Lý Thường Kiệt và Vương triều Nhà Lý đối với lịch sử chống giặc ngoại xâm của dân tộc, dự án đầu tư xây dựng Khu Đền thờ Lý Thường Kiệt tại xã Tam Giang, huyện Yên Phong được phê duyệt gồm 20 hạng mục với tổng mức đầu tư hơn 254 tỷ đồng từ nguồn xã hội hóa.

Hiện Đền thờ Thái úy Lý Thường Kiệt đã trở thành trọng điểm du lịch văn hóa lịch sử, văn hóa tâm linh, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước tới tham quan, chiêm bái. Tượng đài Thái úy Lý Thường Kiệt trong sân Đền được đúc bằng đồng, cao 9 mét, có trọng lượng 16 tấn.

Hội thi Bơi chải tại quần thể di tích đền thờ Thái úy Lý Thường Kiệt

Lễ hội Chiến thắng Như Nguyệt xuân Ất Tỵ 2025 diễn ra trong 3 ngày, từ 15 đến 17/3 (tức từ 16 đến 18/2 âm lịch) được tổ chức tại quần thể di tích đền thờ Thái úy Lý Thường Kiệt ở xã Tam Giang, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh gắn liền với chiến thắng oai hùng của quân dân nhà Lý trước quân Tống năm 1077 trên phòng tuyến sông Như Nguyệt (sông Cầu ngày nay).

Tương truyền, bài thơ bất hủ "Nam quốc sơn hà" của Lý Thường Kiệt đã vang lên trong một ngôi đền để khích lệ tinh thần quân sĩ Đại Việt trong bối cảnh cuộc chiến còn đang ở thế giằng co trên phòng tuyến sông Như Nguyệt. Bài thơ đã đi vào lịch sử như một bản Tuyên ngôn độc lập đầu tiên của dân tộc Việt Nam.

Năm nay, lễ hội được tổ chức với nhiều nghi lễ trang trọng cùng các hoạt động phong phú, như: Lễ rước sắc; dâng hương; trống hội; hát dân ca quan họ trên thuyền; trưng bày, giới thiệu các sản phẩm làng nghề truyền thống, quảng bá du lịch, giới thiệu về lịch sử, văn hóa vùng đất Yên Phong.

Lễ hội Chiến thắng Như Nguyệt là dịp tri ân công lao các bậc tiền nhân, khơi dậy tinh thần tôn kính tổ tiên, đạo lý uống nước nhớ nguồn; đồng thời cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, muôn nhà được mạnh khỏe, bình an, yên vui, hạnh phúc.

Lý Thường Kiệt (1019 -1105) tên thật là Ngô Tuấn, người phường Thái Hòa, thành Thăng Long (Thủ đô Hà Nội ngày nay). Ông là nhà quân sự, nhà chính trị lỗi lạc thời nhà Lý nước Đại Việt.
Khu di tích đền thờ Thái úy Lý Thường Kiệt có tổng diện tích di tích là 87.136,8m2 với hơn 20 hạng mục như: Đền thờ chính, Tượng đài Thái úy Lý Thường Kiệt, Tả vu, Hữu vu, các nhà chức năng, nhà phụ trợ, dịch vụ, công viên cây xanh, hồ cảnh quan, giao thông và hạ tầng kĩ thuật... Các hiện vật, đồ thờ tự được bổ sung bài trí một cách đồng bộ, có định hướng đã tạo diện mạo khang trang và linh thiêng.
Với giá trị to lớn nhiều mặt của khu di tích đền thờ Thái úy Lý Thường Kiệt tại xã Tam Giang, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh đã được Nhà nước xếp hạng là di tích cấp tỉnh Quyết định số 745/QĐ –UBND ngày 16/5/2019.

Lập Nguyễn